Zerwanie ścięgna Achillesa – przyczyny, objawy, diagnostyka, pierwsza pomoc, leczenie, powikłania

Jakie funkcje pełni ścięgno Achillesa?

Ścięgno Achillesa odgrywa niezwykle istotną rolę podczas chodzenia, biegania i skoków, ponieważ umożliwia przenoszenie siły mięśniowej z mięśnia brzuchatego łydki oraz trójgłowego łydki na piętę i stopę. Warunkuje przez to prawidłowe funkcjonowanie układu ruchu przy zachowaniach dynamicznych. Jednocześnie ścięgno Achillesa stabilizuje staw skokowy, zapobiegając jego „uciekaniu” na boki i poważnym problemom ortopedycznym.

Urazy ścięgna Achillesa są szczególnie popularne u sportowców. Mogą jednak wystąpić nawet w wyniku błahego urazu, jeżeli mięśni łydek nie są rozciągane.

Kiedy dochodzi do zerwania ścięgna Achillesa?

Patomechanizm uszkodzenia ścięgna Achillesa jest inny w zależności od tego, czy u pacjenta pojawiło się:

• częściowe zerwanie ścięgna Achillesa,
• całkowite zerwanie ścięgna Achillesa.

Za zerwanie częściowe odpowiadają najczęściej postępujące zmiany zwyrodnieniowe, które stopniowo niszczą tkankę tworzącą ścięgno. Zwykle taki stan rozwija się latami.

Całkowite zerwanie ścięgna Achillesa jest wynikiem przyłożenia zbyt dużego obciążenia do struktur aparatu ruchu lub też nadmiernego obciążenia organizmu w stosunku do jego możliwości regeneracyjnych. Dlatego problem ten z reguły dotyczy sportowców, np. biegaczy, piłkarzy, koszykarzy, którzy nie dostosowują regeneracji do obciążenia treningowego, a jednocześnie podczas aktywności wykonują gwałtowne zwroty, przyspieszenia czy wybicia, które mocno obciążają okolice ścięgna.

Jak rozpoznać zerwane ścięgno Achillesa? Charakterystyczne objawy

Objawy zerwania ścięgna Achillesa są uzależnione od rodzaju kontuzji. W przypadku zerwania częściowego pacjentowi towarzyszą: ból, obrzęk, zaczerwienienie i zapalenie ścięgna Achillesa. Niemniej jednak – w mniejszym lub większym stopniu – z nogi można korzystać.

Przy całkowitym zerwaniu ścięgna Achillesa osoby poszkodowane słyszą wyraźny „trzask”. Nie mogą też oprzeć ciężaru ciała na nodze, a w okolicy ścięgna pojawia się ból i obrzęk. Jeżeli wcześniej ścięgno było masywne (np. u biegaczy z wieloletnim stażem), w miejscu urazu pojawia się wyraźne przewężenie.

Ile trwa powrót do pełnej sprawności po zerwaniu ścięgna Achillesa?

Przyjmuje się, że powrót do pełnej sprawności po całkowitym zerwaniu ścięgna Achillesa trwa od 4 do 8 miesięcy przy założeniu, że możliwie szybko przeprowadzono zabieg i rozpoczęto rehabilitację. Trzeba jednak pamiętać, że pełna sprawność poruszania się nie oznacza pełnej sprawności fizycznej. Osoby, które wcześniej były aktywne, muszą stopniowo zwiększać intensywność i objętość treningu, najlepiej korzystając z pomocy fizjoterapeuty. Konieczne też mogą być ćwiczenia uzupełniające, jak trening czucia głębokiego (propriocepcji).

Czy da się chodzić z zerwanym ścięgnem Achillesa?

Bezpośrednio po wystąpieniu urazu nie należy obciążać ścięgna Achillesa, ponieważ można pogłębić uszkodzenia i doprowadzić do wystąpienia powikłań. Zaleca się wykorzystanie kul łokciowych lub specjalnych butów ortopedycznych.

Czy zerwany Achilles trzeba operować?

Rozpoznania uszkodzenia ścięgna Achillesa dokonuje ortopeda, bazując na wywiadzie z pacjentem oraz wynikach diagnostyki obrazowej (USG lub rezonans magnetyczny). Jeżeli chodzi o sposoby leczenia uszkodzeń ścięgna Achillesa, wyróżnia się:

• leczenie zachowawcze.
• leczenie operacyjne.

O doborze metody leczenia decyduje lekarz, przy czym zerwanie ścięgna Achillesa w zasadzie jest uznawane jako bezwarunkowa przesłanka do leczenia operacyjnego.

Na czym polegają metody zachowawcze?

Leczenie zachowawcze obejmuje przede wszystkim podawanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, a także zabiegi fizjoterapeutyczne mające na celu przywrócenie elastyczności ścięgna Achillesa oraz siły w otaczających go mięśniach. Często u pacjentów po urazie stosuje się też osocze bogatopłytkowe lub kwas hialuronowy, które mają przyspieszyć leczenie biologiczne.

Jak wygląda leczenie operacyjne ścięgna Achillesa?

W przypadku całkowitego przerwania ścięgna Achillesa niezbędne okazuje się przeprowadzenie operacji. W tym celu należy „otworzyć” okolice ścięgna, usunąć zmiany degeneracyjne, a następnie zszyć zerwane fragmenty tkanki włóknistej. Do tego celu wykorzystuje się szwy z polidioksanonu, poliestru lub polipropylenu – ze względu na ich wytrzymałość i trwałość. Dobrym wyborem nie będzie np. kwas poliglikolowy, ponieważ taka nić stopniowo traci napięcie. Zabieg operacyjny można przeprowadzić metodą otwartą lub małoinwazyjną. Problemem w leczeniu ścięgna Achillesa jest jego bardzo słabe ukrwienie, więc regeneracja tkanki następuje powoli.

Rehabilitacja ścięgna Achillesa. Co warto wiedzieć?

Rehabilitacja po zerwaniu ścięgna Achillesa jest niezbędna w każdym przypadku. Pozwala na kształtowanie odpowiednich wzorców ruchowych. Stanowi też profilaktykę przeciwzakrzepową. Proces rehabilitacji oraz jej intensywność powinien nadzorować fizjoterapeuta.

Rehabilitacja ścięgna piętowego może polegać m.in. na:

• ćwiczeniach w ruchomości stawu skokowego;
• ćwiczeniach zgięcia podeszwowego oraz stabilizacyjnych;
• wykorzystaniu gum typu miniband;
• „pisaniu” liter palcami stopy na podłodze;
• wykonywaniu wykroków.

Ważne jest, aby o intensywności rehabilitacji decydował specjalista. Nie należy zwiększać zakresu ruchu, ani obciążenia treningowego na własną rękę.

Czy można chodzić w bucie, jeśli ma się zerwane ścięgno Achillesa?

Zerwaniu ścięgna Achillesa towarzyszy silny ból. Po ustąpieniu początkowych dolegliwości większość osób jest jednak w stanie się przemieszczać, choć z trudem. Nie jest to też zalecane bez specjalnych butów lub kul. Leczenie urazu wiąże się z unieruchomieniem stawu skokowego przy pomocy opatrunku gipsowego.

Jak spać z zerwanym ścięgnem Achillesa?

Zerwanie ścięgna Achillesa to poważny uraz, który powoduje przeszywający ból przy dotyku. Aby ograniczyć nieprzyjemne dolegliwości, podczas snu warto ułożyć uszkodzoną nogę na miękkiej, uniesionej powierzchni, np. poduszce, tak aby okolice ścięgna były dobrze amortyzowane.

Powikłania nieleczonego ścięgna Achillesa

Nieleczone ścięgno Achillesa może prowadzić do dysfunkcji stawu skokowego, który będzie gorzej chroniony. Wzrasta też ryzyko powtórnego urazu. Dla osób aktywnych fizycznie uraz może oznaczać konieczność ograniczenia lub nawet zaprzestania treningów, dlatego rehabilitacja powinna być wdrożona jak najszybciej.