Endoproteza stawu biodrowego – czym jest?
Endoprotezoplastyka (alloplastyka) stawu biodrowego to operacja chirurgiczna, w której usuwa się zniszczone elementy kostne, zastępując je nowymi implantami wykonanymi ze sztucznych materiałów, które swoją budową i funkcjonowaniem naśladują staw biodrowy. Jest to metoda stosowana zazwyczaj w drugiej kolejności, jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi odpowiednich efektów.
Złotym standardem leczenia operacyjnego jest całkowita endoprotezoplastyka uszkodzonego stawu polegająca na wymianie obu jego części – czyli panewki i głowy z trzpieniem.
W ograniczonej grupie chorych starszych ze złamaniami kości udowej wykonywana jest endoprotezoplastyka częściowa. Z kolei głównie u młodych, aktywnych fizycznie osób wykonuje się tzw. kapoplastykę polegającą na wymianie samej panewki i nałożeniu specjalnej „kapy” na głowę kości udowej. Wszczepienie protezy stawu biodrowego na tej zasadzie pozwala na odroczenie w czasie całkowitej wymiany stawu.
Jak zbudowany jest staw biodrowy?
Staw biodrowy jest jednym z największych stawów w ciele człowieka. To staw kulisty (tak jak staw ramienny – barkowy), jednak bardziej ograniczony ruchowo. Składa się on z dwóch części – panewki i głowy. Panewka stawu biodrowego utworzona jest przez fragment kości biodrowej miednicy, który kształtem przypomina kapelusz natomiast głowę stanowi górny koniec kości udowej.
Podczas operacji uszkodzone fragmenty kości i chrząstki zostają usunięte i zastąpione elementami protetycznymi, najczęściej metalowymi.
Całkowita proteza składa się z panewki, trzpienia – wkładanego w środek kości udowej – oraz głowy spoczywającej na trzpieniu. Ona to wiernie odwzorowuje biomechanikę stawu i umożliwia pacjentowi samodzielne poruszanie się.
Jakie endoprotezy refunduje NFZ?
Endoprotezoplastyka stawu biodrowego refundowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia jest dostępna w dwóch wariantach: z wykorzystaniem cementu jako spoiwa lub w wersji bezcementowej. Wybór odpowiedniego rodzaju protezy zależy od samego pacjenta: jego wieku, ogólnej sprawności i stanu zdrowia oraz indywidualnych potrzeb. NFZ pokrywa pełne koszty związane z: implantami, operacją i hospitalizacją.
Refundacja obejmuje również rehabilitację pooperacyjną, która jest kluczowa dla osiągnięcia sukcesu terapeutycznego i odzyskania sprawności przez chorego.
Średnia trwałość sztucznego stawu implantów to ok. 15 lat, jednak może się ona różnić w zależności od typu endoprotezy i stylu życia. Zabiegi alloplastyki biodra w ramach koszyka świadczeń NFZ są przeprowadzane w wielu ośrodkach medycznych w Polsce, a czas oczekiwania na operację wynosi zazwyczaj ok. 10 miesięcy.
Czy endoproteza biodra to uszczerbek na zdrowiu?
Według definicji uszczerbek na zdrowiu to: trwała lub czasowa utrata zdolności organizmu do pełnego funkcjonowania w wyniku uszkodzenia ciała, choroby lub wypadku. Jest on związany ze zmniejszeniem sprawności fizycznej lub psychicznej, która może ograniczać zdolność do wykonywania codziennych czynności, pracy zawodowej lub wpływać na jakość życia osoby poszkodowanej. Wobec powyższej definicji proteza stawu biodrowego jako uszczerbek na zdrowiu mogłaby zostać rozpatrzona tylko wtedy, gdyby pacjent po operacji nie uzyskał poprawy stanu zdrowia, a wręcz jego stan zdrowia by się pogorszył. Jednak w przypadku gdy operacja przynosi poprawę, a proteza pozwala na odzyskanie sprawności, operacja jest uznawana za zabieg rehabilitacyjny, a nie za przyczynę uszczerbku na zdrowiu.
Przeczytaj również:
Artroskopia kolana – wskazania, przebieg zabiegu, rekonwalescencja, powikłania
Endoproteza stawu biodrowego – wskazania
Zabieg alloplastyki stawu biodrowego jest wskazany u osób, które pomimo zabiegów z zakresu fizjoterapii, przyjmowanych leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych, zmienieniu stylu życia wraz z redukcją masy ciała odczuwają nieustępliwy ból w spoczynku, podczas siedzenia, leżenia przez większość dnia i w nocy. Ból wraz z utrudnieniem ruchomości ograniczają codzienne funkcjonowanie, a chorzy zgłaszają znaczne trudności w wykonywaniu podstawowych czynności, takich jak: chodzenie, schylanie się wstawanie z łóżka.
Zabieg endoprotezoplastyki biodra jest sposobem wyleczenia chorych cierpiących z powodu niżej wymienionych chorób:
zwyrodnienie stawu biodrowego;
reumatoidalnego zapalenie stawów;
jałowej martwicy kości udowej;
dysplazji stawu biodrowego;
urazów i złamań wymagających wszczepienia protezy.
Nie istnieją bezwzględne ograniczenia dotyczące wieku pacjenta czy wagi w odniesieniu do całkowitej wymiany stawu biodrowego. Decyzja o przeprowadzeniu operacji opiera się głównie na występującym bólu i stopniu niepełnosprawności pacjenta, a nie na jego wieku. Całkowita wymiana stawu biodrowego z powodzeniem przeprowadzana jest u pacjentów w różnym wieku – począwszy od młodych osób z młodzieńczym zapaleniem stawów, aż po seniorów z zaawansowanymi zmianami zwyrodnieniowymi stawów.
Jakie są objawy uszkodzenia endoprotezy stawu biodrowego?
Fizyczne uszkodzenia endoprotezy stawu biodrowego takie jak złamania czy pęknięcia są bardzo rzadkie. W przypadku oddziaływania na tę okolicę dużych sił najprawdopodobniej dojdzie do okołoprotezowego złamania kości. Najczęściej jednak dochodzi do zwichnięcia protezy, czyli przemieszczenia głowy trzpienia poza obręb sztucznej panewki. Objawi się to tym, że przede wszystkim ruchomość tej kończyny w stawie biodrowym zostanie zniesiona – noga zostanie zablokowana w jednej nieprawidłowej pozycji, może być skrócona. Ponadto być może będą temu towarzyszyły silny ból i podskórne trzeszczenia, dotychczas niesłyszane przez chorego.
Jak przebiega zabieg endoprotezoplastyki stawu biodrowego?
Przed rozpoczęciem zabiegu pacjent musi zostać odpowiednio znieczulony – ogólnie (bez zachowanej przytomności) lub miejscowo. Anestezjolog najczęściej wykona znieczulenie miejscowe pozostawiające pacjenta przytomnego, jednak bez czucia dolnej połowy ciała. Lekarz poda środek znieczulający przez cienką igłę do rdzenia kręgowego w dolnym odcinku kręgosłupa. Jest to tak zwane znieczulenie podpajęczynówkowe lub zewnątrzoponowe, ich efekt jest identyczny – pacjent jest świadomy i nie czuje bólu, ale różnią się one aspektami technicznymi. Właściwa operacja chirurgiczna nie jest długa, trwa zazwyczaj 1–2 godziny. W trakcie niej operator wraz z lekarzem asystującym usuwają uszkodzone powierzchnie chrzęstne i kości, a następnie umieszczają nowe protetyczne implanty, aby przywrócić fizjologiczne ustawienie i funkcję biodra.
Przeczytaj również:
Terapia czaszkowo-krzyżowa (cranio-sakralna) – na czym polega, jakie są przeciwwskazania i opinie?
Czego nie wolno robić po operacji protezy biodra?
Po operacji endoprotezy biodra – aby zapewnić prawidłowy przebieg rehabilitacji i uniknąć powikłań – pacjentom zaleca się unikanie kilku istotnych czynności. Oto lista rzeczy, których nie wolno robić po wymianie stawu biodrowego, aby zapobiec jego samoistnemu zwichnięciu:
Nie krzyżuj nóg – unikaj zakładania nogi na nogę w każdej pozycji, czyli: stojąc, siedząc, a nawet leżąc – zwłaszcza w pierwszych miesiącach po operacji.
Nie zginaj biodra do kąta poniżej 90 stopni – unikaj pochylania się do przodu, np. przy siadaniu. Unikaj także siadania na niskich krzesłach.
Nie chodź po nierównych nawierzchniach – unikaj chodzenia po nierównych drogach, które mogą wymuszać nadmierną rotację nogi do wewnątrz lub na zewnątrz.
Nie wykonuj nagłych ruchów – unikaj skakania i biegów sprinterskich.
Rehabilitacja po zabiegu
Szybkość i stopień powrotu do zdrowia po operacji wymiany stawu biodrowego zależy od wielu czynników, takich jak ogólny stan zdrowia i poziom sprawności przed zabiegiem. U większości pacjentów proces rekonwalescencji do stanu samodzielności następuje w ciągu pierwszych dwóch miesięcy po operacji. Pełen powrót do zdrowia zazwyczaj trwa do roku, kiedy pacjent zyskuje na sile mięśniowej i może być bardziej aktywny. W tym okresie fizjoterapeuta oraz lekarze jako zespół prowadzący rehabilitację zalecają ćwiczenia mające za zadanie: zmniejszać sztywność w okolicy operowanego biodra (zwiększając jego mobilność), wzmocnić mięśnie oraz poprawić ich wytrzymałość. Osoba po operacji powinna zacząć chodzić w asyście urządzeń wspomagających chodzenie – dwie kule łokciowe lub balkonik, jak najszybciej (3.–4. doba po zabiegu), o ile pozwala jej na to odczuwany ból i poczucie sztywności w stawie. Wcześniej (przed chodzeniem) pacjent powinien powoli próbować się pionizować oraz wykonywać proste ćwiczenia przy łóżku, takie jak: unoszenie kolana (nie wyżej niż do poziomu pasa), odwodzenie biodra do boku przy zachowaniu wyprostowanej kończyny oraz prostowanie nogi ku tyłowi.
Czy po wymianie biodra należy się renta?
Po operacji wymiany stawu biodrowego decyzja o przyznaniu renty zależy od szczegółowej oceny lekarzy orzeczników ZUS. Renta jest przyznawana, jeśli stan zdrowia pacjenta po operacji uniemożliwia wykonywanie pracy w dotychczasowym zawodzie lub powoduje znaczne ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu.
W przypadku endoprotezy biodra – jeżeli pacjent po operacji rokuje odzyskanie sprawności i będzie mógł wrócić do pracy – renta nie będzie przyznana.
Tak jest w większości przypadków, ponieważ endoproteza biodra to zabieg naprawczy i pacjenci z reguły mają po nim większą sprawność niż przed zabiegiem. Natomiast jeśli występują powikłania, duże ograniczenia ruchomości, ból lub inne problemy zdrowotne, które uniemożliwiają wykonywanie pracy, wtedy może istnieć podstawy do przyznania renty.
