Chlamydia trachomatis – czym jest, co wywołuje, objawy zakażenia, jak leczyć?

Czym są chlamydiozy?

Mianem chlamydioz określa się choroby zakaźne wywołane przez bakterie z rzędu Chlamydiales. To grupa bakterii bytujących wewnątrz komórek organizmu człowieka. Mają zdolność do przyczepiania się do komórek, przenikania do ich wnętrza i namnażania, a następnie transmisji drogą naczyń krwionośnych do innych tkanek ustroju.

Dla człowieka groźne są przede wszystkim trzy gatunki chlamydii:

• Chlamydophila pneumoniae wywołująca zapalenia górnych i dolnych dróg oddechowych;
• Chlamydophila psittaci, która powoduje zapalenie płuc;
• Chlamydia trachomatis odpowiedzialna za zapalenie spojówek, zapalenie układu moczowo-płciowego. Jest najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem chlamydii.

Czym jest Chlamydia trachomatis?

Chlamydia trachomatis to Gram-ujemny drobnoustrój łączący w sobie cechy zarówno bakterii, jak i wirusa. Wyróżnia ją oryginalny cykl rozwojowy trwający od 48 do 72 godzin.

Szacuje się, że występowanie Chlamydia trachomatis dotyczy od kilku do nawet 40% populacji, choć częstotliwość zakażeń jest ponad trzykrotnie wyższa u kobiet niż u mężczyzn. Większa liczba zachorowań jest tłumaczona powinowactwem struktury bakterii do komórek nabłonka walcowatego występującego w obrębie narządów płciowych. Szacuje się, że u większości (nawet 80%) kobiet przebiegają one bezobjawowo, o infekcji dowiadują się one dopiero w momencie pojawienia się przykrych dolegliwości.

Wyróżnia się wiele odmian (serotypów) tego mikroorganizmu. Odmiany L1, L2, L2A oraz L3 powodują chorobę znaną jako ziarnica weneryczna pachwin. Z kolei odmiany od D do K wywołują przede wszystkim zapalenie układu moczowo płciowego.

U noworodków zakażenie Chlamydia trachomatis w ciągu pierwszych trzech miesięcy życia może prowadzić do poważnych infekcji okołoporodowych, w tym zapalenia płuc.

Jak dochodzi do zakażenia Chlamydia trachomatis?

Do zakażenia Chlamydia trachomatis dochodzi najczęściej w przypadku osób odbywających stosunek płciowy bez zabezpieczeń, przez bezpośredni kontakt błony śluzowej z zakażoną osobą. Infekcja może nastąpić także podczas porodu.

Infekcje dróg rodnych wywołane przez chorobotwórcze szczepy bakterii z rodziny Chlamydia to przykład chorób przenoszonych drogą płciową, a zatem do zakażenia dochodzi podczas stosunku płciowego z nosicielem tego patogenu. Podobnie jak w przypadku innych chorób przenoszonych tą drogą, nie bez znaczenia są ryzykowne zachowania seksualne. Są to przede wszystkim częste zmiany partnera lub stosunek płciowy bez zabezpieczenia w postaci prezerwatywy.

Dotychczas nie ustalono z czego wynika większa zachorowalność wśród kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną. Opisywana bakteria posiada niebywałe zdolności adaptacyjne, co pozwala jej na przetrwanie niekorzystnych warunków w tzw. fazie uśpienia.

Pomimo kolonizacji ludzkiego organizmu, początkowo nie obserwuje się objawów klinicznych. W fazie zwiększonej aktywności często pierwsze objawy są z kolei tak mało charakterystyczne, że stosunkowo często rozpoznanie jest nieprawidłowe.

Jak rozpoznać zakażenie Chlamydia trachomatis?

Zakażenie Chlamydia trachomatis na ogół, choć nie zawsze, przebiega bezobjawowo. Typowe objawy zakażenia obejmują zapalenie narządów miednicy mniejszej oraz uogólnionego zapalenia układu moczowo płciowego:

• upławy,
• świąd i ból podczas oddawania moczu,
• częstomocz,
• krwawienia międzymiesiączkowe,
• bóle odczuwane w obrębie podbrzusza,
• u mężczyzn: stany zapalne cewki moczowej, zapalenie najądrzy.

Obecność drobnoustroju jest szczególnie uciążliwa dla kobiet. Dolegliwości mogą obejmować: zapalenie cewki moczowej, zapalenie szyjki macicy, zapalenie gruczołów Barthloniego, a także jajowodu i torebki wątroby.

Kobiety w wieku rozrodczym są też narażone na poważne zaburzenia płodności. Okazuje się, że u 35 do 60% kobiet z bezpłodnością stwierdza się wysoki poziom przeciwciał chlamydialnych.

Czynnikami, które zwiększają ryzyko zakażenia, są przede wszystkim: niedrożność kanału szyjki macicy, krwawienia miesięczne oraz inne choroby wewnętrzne w obrębie układu moczowo płciowego, zabiegi wykonywane w rejonie macicy, a także pozostałości po wcześniejszym poronieniu.

Zakażenie Chlamydią trachomatis w ciąży

Problemy z zajściem w ciążę czy utrzymaniem ciąży coraz częściej stanowią wskazania do diagnostyki w kierunku zakażenia Chlamydią trachomatis. Nawracające stany zapalne narządu rodnego prowadzą do uszkodzenia jajowodów, które odgrywają kluczową rolę w procesie zapłodnienia (transport komórki jajowej do jamy macicy). Bardzo często na skutek zakażenia dochodzi do powstania zrostów, ropni czy innych uszkodzeń, które nie sprzyjają płodności lub stanowią jeden z kluczowych czynników ryzyka ciąży pozamacicznej.

Powtarzające się infekcje chlamydiowe nie tylko znajdują swoje odzwierciedlenie w funkcjonowaniu jajowodów. Zakażenia Chlamydią trachomatis wiążą się także z kolonizacją przez chorobotwórcze szczepy endometrium. To z kolei implikuje trudności w zapłodnieniu komórki jajowej, a dokładniej – z samym procesem implantacji, czyli zagnieżdżenia komórki jajowej w zmienionej zapalnie jamie macicy. Czasami może dojść do zapłodnienia komórki jajowej, ale na skutek zmian morfologicznych błony wyścielającej wnętrze macicy zagnieżdżenie komórki jest nieprawidłowe i dochodzi do samoistnego poronienia.

Zakażenie Chlamydią trachomatis jest niebezpieczne dla kobiet w ciąży. Zdecydowanie częściej niż w populacji zdrowych kobiet ma miejsce przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego, poród przedwczesny czy powikłanie pod postacią hipotrofii płodu. Z uwagi na możliwość transmisji bakterii podczas porodu fizjologicznego w przypadku chlamydiozy, preferowanym sposobem rozwiązania ciąży jest cięcie cesarskie.

Zakażenie Chlamydią trachomatis u noworodków objawia się przede wszystkim zapaleniem gałki ocznej czy płuc. Dzieci chorych matek rodzą się ponadto z niską masą urodzeniową.

Diagnostyka i badanie przy podejrzeniu zakażenia bakterią Chlamydia trachomatis

Rozpoznanie zakażenia Chlamydiami następuje w drodze bezpośredniego testu mikroskopowego mającego na celu wykrywanie ciałek wtrętowych, wykrywanie antygenu testem immunofluoresencji albo metodą immunoenzymatyczną (ELISA). Swoistość metody ELISA sięga 100%, zaś jej czułość to około 80-90%. Największą wiarygodnością wyróżniają się badania molekularne (PCR, LCR).

Leczenie zakażenia Chlamydia trachomatis

Cykle rozwojowy Chlamydia trachomatis jest dosyć długi, więc w przypadku wykrycia zakażenia należy zastosować odpowiednio długą antybiotykoterapię. W literaturze wskazuje się, że infekcje niepowikłane należy leczyć minimum 7 dni. W przypadku wystąpienia powikłań czas kuracji nie powinien być krótszy niż 14 dni.

Z uwagi na to, że choroba należy do zakażeń przenoszonych drogą płciową, leczeniem powinny zostać objęte nie tylko osoby z potwierdzoną infekcją, ale także ich partnerzy seksualni.

Badania wykazały skuteczność kilku grup leków, które stosuje się jako terapię z wyboru. Pierwszą z nich są tetracykliny , do których należy zaliczyć: tetracyklinę, doksycyklinę, minocyklinę. Hamują one syntezę białek bakteryjnych, działając bakteriostatycznie. Stosuje się je w zakażeniach niepowikłanych i wykazują dużą skuteczność. Niestety, często okazuje się, że działają fotouczulająco, a ich przyjmowanie wiąże się z dosyć długą listą potencjalnych skutków ubocznych.

Drugą grupą leków z wyboru są makrolidy . Należy do nich: erytromycyna, roksytromycyna, klarytromycyna oraz azytromycyna. Również działają bakteriostatycznie, ale z reguły są dobrze tolerowane przez organizm. Mogą być stosowane przez kobiety w ciąży oraz dzieci, w tym u noworodków.

Jeszcze inną grupą są fluorochinolony, jak np. ofloksacyna, która wyróżnia się wysoką skutecznością. Charakteryzują się one dobrą penetracją do komórek gospodarza oraz płynów ustrojowych.

Z kolei antybiotyki beta-laktamowe nie powodują zniszczenia drobnoustrojów, ale wydłużają czas zakażenia bezobjawowego poprzez hamowanie przejścia ciałka siateczkowatego (RB) w zjadliwe ciałko podstawowe (EB).

Profilaktycznie do czasu potwierdzenia wyleczenia infekcji zaleca się ograniczenie liczby partnerów seksualnych.

Powikłania nieleczonej infekcji Chlamydia trachomatis

Nieleczone zakażenie bakterią Chlamydia trachomatis może prowadzić do wielu problemów zdrowotnych. U kobiet stwierdza się niekiedy trwałe uszkodzenie jajowodów wskutek uszkodzenia rzęsek. Niekiedy występuje też: zarośnięcie ujść brzusznych, ścieńczenie mięśniówki oraz wypłaszczenie fałdów błony śluzowej macicy. Niekiedy zmiany są na tyle duże, że uniemożliwiają zagnieżdżenie się zarodka po zapłodnieniu.

Z kolei u mężczyzn ta choroba przenoszona drogą płciową powoduje zapalenie najądrza, któremu towarzyszy dotkliwy ból uniemożliwiający chodzenie, gorączka, dreszcze i ogólne złe samopoczucie. Worek mosznowy staje się obrzmiały, zaczerwieniony i obolały. Pojawia się ból przy oddawaniu moczu.

Zapalenie najądrzy niekiedy prowadzi też do zmian w obrębie jąder oraz powrózków nasiennych. Co ciekawe, bakteria Chlamydia trachomatis może przyczyniać się do zapalenia gruczołu krokowego (obecność przeciwciał stwierdza się u około 50% mężczyzn z problemami z prostatą). Brakuje jednoznacznych dowodów, które potwierdzałyby wpływ zakażenia na niepłodność u mężczyzn. Zapalenie najądrza może być jednak przyczyną zmniejszonej ilości nasienia oraz spadku jego jakości.

Choć okres inkubacji zakażenia Chlamydią jest długi, zignorowanie pierwszych symptomów może prowadzić do przewlekłych bólów, wielu dolegliwości ze strony układu moczowo płciowego oraz poważnych powikłań. Pojawienie się pierwszych niepokojących objawów powinno skłonić do wdrożenia postępowania diagnostycznego oraz niezwłocznego podjęcia leczenia. Wczesne wykrycie choroby jest bardzo ważne, ponieważ zwiększa ona ryzyko niepłodności i ciąży pozamacicznej.

współpraca: lekarz Agnieszka Żalińska