Pokrzywa – właściwości, zastosowanie, wskazania i przeciwwskazania, herbata z pokrzywy zwyczajnej

Pokrzywa – charakterystyka botaniczna

Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) to wieloletnia roślina z rodziny pokrzywowatych. Charakteryzuje się prostym pędem, który może osiągać wysokość od 30 do 150 cm. Liście pokrzywy są naprzeciwległe, sercowate lub jajowate, o piłkowanych brzegach, z obu stron pokryte drobnymi, sztywnymi włoskami. To właśnie te włoski, zawierające kwas mrówkowy, powodują charakterystyczne pieczenie przy kontakcie ze skórą. Kwiaty pokrzywy są drobne, zielonkawe, zebrane w luźne grona. Roślina ta jest dwupienna, co oznacza, że kwiaty męskie i żeńskie występują na różnych osobnikach.

Pokrzywa zwyczajna należy do roślin kosmopolitycznych – występuje na niemal wszystkich kontynentach. Preferuje miejsca wilgotne, żyzne, często w pobliżu siedzib ludzkich, na przykład wzdłuż dróg, na nieużytkach czy w ogrodach. W Europie jest bardzo pospolita, ale można ją spotkać także w Azji, Afryce i Ameryce Północnej. W wielu krajach jest uważana za chwast, ale jednocześnie ceni się ją za właściwości lecznicze i odżywcze.

Pokrzywa zwyczajna – właściwości

Liście pokrzywy skrywają bogactwo składników aktywnych. W skład pokrzywy wchodzą kwasy organiczne, takie jak octowy czy mrówkowy, a także sole mineralne, w tym magnez czy żelazo. Ponadto, pokrzywa zawiera cenne witaminy, w tym witaminę C, A oraz z grupy B.

Dzięki takim składnikom, właściwości lecznicze pokrzywy zwyczajnej są niezwykle zróżnicowane i obejmują działanie:

• diuretyczne,
• ściągające,
• wspomagające produkcję czerwonych krwinek,
• obniżające ciśnienie krwi,
• przeciwdziałające krwawieniom,
• redukujące obrzęki,
• łagodzące stany zapalne,
• regulujące poziom cukru we krwi,
• sprzyjające usuwaniu złogów kwasu moczowego,
• wspierające metabolizm,
• regulujące wydzielanie soków żołądkowych,
• wzmacniające włosy, skórę i paznokcie.

Warto także wspomnieć, że równie cenny leczniczo co liście, jest korzeń pokrzywy, który jednak z uwagi na inny profil związków aktywnych wywiera odmienny efekt terapeutyczny. W przeciwieństwie do liści pokrzywy, działanie wyciągów z korzenia koncentruje się przede wszystkim na gruczole krokowym. Korzeń pokrzywy w postaci standaryzowanych wyciągów dostępnych w aptekach dedykowany jest przede wszystkim mężczyznom obserwującym u siebie pierwsze symptomy przerostu prostaty.

Na co pomaga pokrzywa?

Mimo ograniczonej liczby badań klinicznych jej zastosowanie jest szerokie. W szczególności, surowiec ten jest stosowany w leczeniu dolegliwości układu moczowego. Pomaga w usuwaniu nadmiaru wody z organizmu oraz wspiera leczenie schorzeń nerek. Korzyści z jego stosowania jako wsparcie dla konwencjonalnej terapii mogą odnieść m.in. pacjenci cierpiący na przewlekłe choroby nerek (np. w leczeniu kamicy nerkowej). Ponadto, przeciwbólowe i przeciwzapalne właściwości pokrzywy czynią ją pomocną w walce z reumatyzmem.

Jednym z ważniejszych zastosowań tego surowca jest wsparcie w leczeniu anemii spowodowanej niedoborem żelaza. Zawarte w liściach pokrzywy składniki mineralne, w tym żelazo, przyczyniają się do zwiększenia poziomu hemoglobiny we krwi, co jest kluczowe dla osób cierpiących na anemię.

Na rynku dostępne są różnorodne suplementy diety, w których pokrzywa jest kluczowym składnikiem. Szczególnie popularne są preparaty dedykowane osobom borykającym się z problemem osłabionych włosów i paznokci. Właściwości wzmacniające pokrzywy sprawiają, że stają się one mocniejsze i mniej łamliwe. Wielu producentów suplementów diety decyduje się na wzbogacenie tabletek na włosy z pokrzywą o dodatkowe składniki. Często spotykanym dodatkiem jest skrzyp. Ponadto, takie preparaty są również uzupełniane o witaminy, które dodatkowo wzmacniają i wspierają organizm.

Zastosowanie pokrzywy w leczeniu reumatyzmu

Badania kliniczne potwierdziły skuteczne działanie wyciągów z liści pokrzywy w hamowaniu stanów prozapalnych w organizmie, co uzasadnia wykorzystanie pokrzywy na stawy.

• Stosowanie ekstraktów z liści pokrzywy zmniejsza ból stawów i może wspierać terapie niesteroidowymi środkami przeciwzapalnymi, a nawet przyczyniać się do zmniejszenia dawek tych leków.
• Pokrzywa zwyczajna ma szczególne znaczenie w leczeniu stanów reumatycznych. Liście pokrzywy działając przeciwzapalnie, dają pozytywny efekt we wspomaganiu leczenia zwyrodnienia i zapalenia stawów. Związki obecne w liściach pokrzywy hamują uwalnianie cytokin, będących jedną z przyczyn powstawania chorób reumatycznych.
• Liście pokrzywy wykorzystywane są jako zewnętrzne okłady. Pokrzywa działa „parząco” na skórę, co wywołuje uczucie ciepła, a jednocześnie łagodzi ból reumatyczny. W parzących włoskach pokrzywy znajduje się histamina, serotonina i acetylocholina, działające na zasadzie mechanizmu analgezji, czyli znoszenia odczuwania bólu.

Jak działa korzeń pokrzywy zwyczajnej?

Korzenie pokrzywy wykorzystywane są pomocniczo w dolegliwościach związanych z przerostem gruczołu krokowego, występującego głównie u starszych mężczyzn. Objawy chorej prostaty to najczęściej dolegliwości związane z układem moczowym – częste zapalenia pęcherza moczowego, utrudnione oddawanie moczu i jego zaleganie.

Korzeń pokrzywy zawiera duże ilości substancji bioaktywnych działających wspomagająco na równowagę hormonów prostaty. Jednocześnie związki czynne korzenia pokrzywy wchodzą w interakcje z proteinami odpowiedzialnymi za wiązanie hormonów płciowych, co zapobiega nieprawidłowemu wzrostowi prostaty. W korzeniu pokrzywy znajdują się także lektyny oraz polisacharydy, które wspierają system odpornościowy organizmu, a to może mieć to wpływ na zachowanie zdrowej prostaty. Natomiast w badaniach in vitro i in vivo potwierdzono hamujące działanie wyciągów alkoholowych korzenia pokrzywy na proliferację komórek prostaty (nalewka z pokrzywy). Z uwagi na tak szerokie właściwości korzenia pokrzywy, ekstrakty z zioła wykorzystuje się przy produkcji leków wykorzystywanych w terapii problemów z gruczołem krokowym.

Pokrzywa do picia – na co pomaga herbata z pokrzywy?

Herbata z pokrzywy jest tradycyjnym produktem leczniczym stosowanym w celu łagodzenia dolegliwości bólowych stawów i pomocniczo przy problemach z drogami moczowymi. Picie naparu z pokrzywy zwiększa ilość wydalanego moczu, oczyszczając organizm. Łagodzi stany zapalne układu pokarmowego, może także stanowić ochronę przed tworzeniem się kamieni w nerkach.

Liście pokrzywy wykorzystywane są również jako produkt spożywczy. Już od wieków pokrzywa była wykorzystywana, jako dodatek do zup, kasz, ziemniaków i potraw z jajek. Często określana jako produkt dla ubogich gdyż dawniej stanowiła zamiennik warzyw. W dzisiejszej kuchni pokrzywę wykorzystuje się podobnie do popularnego szpinaku. Z dodatkiem pokrzywy można przygotować smaczne tarty, roślina jest świetnym dodatkiem do pieczywa i jajecznicy. Można przygotować z niej zdrową zupę krem a nawet zdrową sałatkę.

Kiedy nie wolno pić pokrzywy?

Mimo że herbata z pokrzywy jest często postrzegana jako naturalne i bezpieczne lekarstwo na różne schorzenia, nie każda osoba powinna z niej korzystać. Jak każdy surowiec roślinny czy suplement, pokrzywa zwyczajna ma swoje ograniczenia i potencjalne skutki uboczne.

Osoby, które wykazują alergię na tę roślinę, kobiety w okresie karmienia piersią, a także młodsze dzieci (do 12. roku życia) powinny unikać stosowania ekstraktów z pokrzywy. Dodatkowo, jeśli ktoś przyjmuje leki obniżające ciśnienie krwi, regulujące poziom cukru czy działające przeciwzakrzepowo, musi zachować ostrożność, ponieważ pokrzywa może wzmacniać ich efekty.

Niektóre osoby mogą doświadczyć działań niepożądanych podczas korzystania z pokrzywy, takich jak reakcje alergiczne (w tym pokrzywka i świąd) czy problemy z przewodem pokarmowym. Na szczęście, te reakcje zazwyczaj są łagodne i przemijające.

Czy można stosować pokrzywę w ciąży?

Stosowanie pokrzywy w ciąży zasadniczo nie jest rekomendowane. Według monografii ESCOP, liść pokrzywy klasyfikowany jest w kategorii B. Oznacza to, że zgodnie z powszechnie przyjętymi wytycznymi, surowce roślinne z tej kategorii nie powinny być używane przez kobiety w ciąży bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem.

Czy warto suplementować pokrzywę w tabletkach?

Choć liście pokrzywy zwyczajnej bardzo dobrze sprawdzają się jako surowiec do sporządzania leczniczych naparów, nie jest to jedyna możliwa forma stosowania tej rośliny w celach prozdrowotnych. Cenne właściwości pokrzywy zwyczajnej docenimy także, stosując ją w postaci tabletek, w których obecny jest ekstrakt na bazie liści z tego surowca. W sprzedaży dostępny jest ponadto sok z pokrzywy.

Kiedy warto zbierać pokrzywę?

Z uwagi na powszechność występowania, zarówno same liście jak i całe ziele pokrzywy, warto zbierać samodzielnie. Zbioru najlepiej dokonywać wczesną wiosną, przed rozpoczęciem kwitnięcia rośliny, czyli na przełomie kwietnia i maja. Ze świeżej pokrzywy warto przyrządzić sok. Można ją także ususzyć, a następnie wykorzystywać do sporządzania leczniczych naparów.

współpraca: Małgorzata Andrzejczak, dietetyk