Dieta pięciu przemian to chińska filozofia zdrowia powiązana z cyklem pór roku. Jadłospis w kuchni pięciu przemian oparty jest o produkty sezonowe i różni się latem, zimą, wiosną i jesienią. Zasady dotyczą sposobu komponowania śniadania, obiadu i kolacji. Pięć przemian zakłada eliminację z przepisów cukru, produktów wysoko przetworzonych czy czerwonego mięsa, co bez wątpienia jest zaletą diety. Wadą odżywiania według pięciu przemian jest jednak brak naukowych dowodów skuteczności.
Dieta pięciu przemian – zasady, produkty, wady, zalety diety według pięciu przemian
Spis treści
Dieta pięciu przemian – na czym polega?
Dieta pięciu przemian wywodzi się z systemu religijno-filozoficznego zwanego taoizmem. Zakłada, że człowiek jest nierozerwalnie związany z naturą i powinien podporządkować swoje funkcjonowanie jej rytmowi. Mimo i, filozofia ta pochodzi z Chin, zyskała bardzo dużą popularność także w Europie czy Stanach Zjednoczonych.
Kuchnia pięciu przemian opiera się na zasadzie mówiącej o tym, że człowiek, jako cześć natury powinien spożywać produkty sezonowe dostępne w danej porze roku. Powinny one być także możliwe jak najmniej przetworzone. Filozofia zdrowia według tego modelu przypisuje każdej z pór roku żywioł oraz smak. Dodatkowo skupia się na wzmacnianiu poszczególnych organów ludzkiego organizmu. Każdej porze roku oraz smakowi przypisane są bowiem ważne dla życia narządy, takie jak nerki, wątroba czy płuca.
Kuchnia pięciu przemian – lato, jesień, zima, wiosna
Filozofia i dieta pięciu przemian rozróżnia pięć okresów.
- Okres wiosny – czas przebudzenia, symbolem jego jest drzewo oraz kolor zielony i smak kwaśny. Produkty, które spożywamy tym czasie mają za zadanie oczyścić organizm oraz pobudzić do pracy wątrobę i pęcherzyk żółciowy. Do pokarmów zalecanych zaliczamy min.: jogurtu, kefiry, maślanki, soki owocowe, kiszonki, imbir czy kwaśne owoce.
- Okres lata – jego symbolem są ogień, smak gorzki i czerwony kolor. Dieta pięciu przemian latem oparta o produkty, takie jak np. brukselka, baranina, czarny bez, ser kozi ma za zadanie wzmacniać serce oraz poprawiać pracę jelit.
- Okres późnego lata – odpowiada mu smak słodki, kolor żółty i symbol ziemi. Konsumujemy w jego trakcie pokarmy, takie jak banany, brzoskwinie, rodzynki, daktyle, kokos, cynamon czy buraki. Mają one za zadanie wpływać korzystnie na pracę śledziony oraz żołądka.
- Okres jesieni – który ma symbolizować metal, smak ostry i kolor biały. W tym czasie poleca się spożywać min czosnek, cebulę, jarmuż, kalafior, pikantne przyprawy. Ich zadaniem jest wzmocnienie pracy płuc i jelita grubego.
- Okres zimy – jego symbolem jest smak słony, czarny kolor i woda. W tym czasie pokarm ma rozgrzewać organizm i korzystnie wpływać na pracę nerek oraz pęcherza moczowego. Zaleca się spożycie np. owoców morza i strączków.
Uwzględniając chińskie żywioły, smaki i pory roku, jadłospis na diecie pięciu przemian ma za zadanie wzmocnienie organizmu człowieka i poprawę pracy wszystkich jego układów i narządów. Żywienie i medycyna chińska biorą również pod uwagę właściwości rozgrzewające lub chłodzące produktów oraz rytm dobowy pracy ustroju.
Sprawdź również: Dlaczego jiaogulan nazywany jest ziołem długowieczności?
Kuchnia pięciu przemian – zasady diety
Kuchnia według pięciu przemian opiera się na kilku ważnych zasadach przygotowywania posiłków. Pierwsza z nich zakłada obecność wszystkich pięciu żywiołów w każdym daniu. Wyjątek stanowi smak słodki, który można spożywać samodzielnie. Kolejną kluczową kwestią jest odpowiednia kolejność dodawania smaków podczas sporządzania posiłków. Składniki dodajemy następująco po sobie: słodki, ostry, słony, kwaśny, gorzki. Ilość i skład posiłków dopasowujemy do danej pory roku i indywidualnego zapotrzebowania. W przepisach diety pięciu przemian, musimy jednak brać też pod uwagę podział produktów na gorące, czyli takie, które rozgrzewają, ciepłe dodające energii, neutralne, które mają tonizować pracę organów wewnętrznych i nawilżające, która odżywiają i nawadniają.
Zasadniczo kuchnia azjatycka uznawana jest za bardzo urozmaiconą. Dlatego dobra kompozycja pokarmów pokrywa w niej zapotrzebowanie na wszystkie składniki odżywcze. Ważna w tym kontekście jest także przemiana materii oraz rytm narządów wewnętrznych. Zgodnie z tym śniadanie na diecie pięciu przemian powinno być obfite i powinno przypadać na okres najbardziej efektywnej pracy żołądka tj. około 7–9 rano. W modelu tym obiady są nieco mniej obfite natomiast kolacja symboliczna tak, by w godzinach wieczornych nie obciążać organizmu pracą polegającą na trawieniu.
Odżywianie według pięciu przemian – co jeść?
Gotowanie według pięciu przemian wymaga korzystania z żywności nieprzetworzonej, sezonowej i właściwej dla danej strefy klimatycznej. Ta chińska dieta opiera się głównie na pokarmach, takich jak:
- warzywa,
- owoce,
- rośliny strączkowe,
- zboża,
- fermentowane napoje mleczne,
- pestki i orzechy,
- ryby,
- zioła.
Podczas stosowania diety pięciu przemian można jeść także mięso – dopuszcza się ograniczone ilości chudych gatunków.
Pięć przemian – produkty przeciwwskazane na diecie chińskiej
Z jadłospisu diety według pięciu przemian należy wyeliminować żywność bogatą w cukier, tłuszcze zwierzęce i substancje celowo dodawane, takie jak aromaty, barwniki czy konserwanty. Do produktów przeciwwskazanych w tym modelu odżywiania zaliczamy:
- biały, rafinowany cukier,
- słoninę, smalec, boczek
- żywność typu fast food- frytki, hamburgery, chipsy, snacki,
- przetworzone słodycze,
- słodkie napoje gazowane,
- czerwone, tłuste mięsa, wysoko przetworzone przetwory mięsne typu parówki, pasztetowe.
Odżywienie według pięciu przemian zakłada także rezygnację z nadużywania soli oraz przypraw, które ją zawierają, i spożycia nadmiernej ilości produktów o smaku kwaśnym. Potrawy można przygotowywać różnymi technikami obróbki termicznej, takimi jak gotowanie, pieczenie, duszenie czy grillowanie.
Dieta 5 przemian – wady i zalety chińskiej filozofii zdrowia
Pięć przemian ma u swych podstaw wiele słusznych założeń. Jednym z nich jest zalecenie spożywania pokarmów nieprzetworzonych. Komponowanie menu w oparciu o naturalne produkty pozwala ograniczyć spożycie kwasów tłuszczowych typu trans, nasyconych, cukru, soli oraz dodatków typu aromaty i barwniki. W dłuższej perspektywie obniża to ryzyko rozwoju wielu poważnych chorób, takich jak cukrzyca, miażdżyca czy nowotwory. Dzieje się tak też za sprawą dostarczanych organizmowi błonnika, antyoksydantów i innych związków aktywnych biologicznie.
Ograniczenie spożycia soli pełni ważną rolę w profilaktyce nadciśnienia. Wiadomym jest, że pokarmy sezonowe odznaczają się też wysoką wartością odżywczą. Rozsądnym zaleceniem jest również spożywanie obfitszych posiłków w pierwszej połowie dnia i ograniczenie ilości pokarmu na kolację. Nie należy zapominać także o dużej ilości przypraw, z których słyną przepisy kuchni 5 przemian. Imbir, kurkuma czy chilli to nie tylko składniki, które nadają smak, ale i dodatki o wysokich właściwościach prozdrowotnych. Zaletą diety pięciu przemian jest dodatkowo brak konieczności liczenia kalorii.
Jak każdy model odżywiania, ma ona jednak również wady. Dieta pięciu przemian wymaga po pierwsze znajomości przynależności produktów do danych żywiołów oraz technik przygotowywania potraw. Dla osób, którym brakuje czasu lub nie lubią gotować może stanowić to poważne utrudnienie. Dodatkowo cześć twierdzeń dotyczących klasyfikacji danych produktów i ich wpływu bezpośrednio na poszczególne narządy czy funkcje organizmu nie ma podstaw naukowych.
Bez wątpienia jednak dieta pięciu przemian zmodyfikowana pod kątem miejsca zamieszkania i produktów z danej strefy klimatycznej oraz stylu życia może być zdrowa i smaczna.
Bibliografia:
- Puchacz K.M., Dieta według pięciu przemian. Potrawy, które leczą i odżywiają, Wydawnictwo Vital, 2015.
- Biblis M., Kuchnia polska według pięciu przemian, Wydawnictwo Escape Magazine, 2009
- Kłosiewicz-Latoszek L., Zalecenia żywieniowe w prewencji chorób przewlekłych, Probl Hig Epidmiol 2009, 90(4), s. 447-450.
Opublikowano: 18.07.2018;
Oceń:
4.1
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Marzena Rojek
Dietetyk
Dietetyk, specjalista ds. zdrowia publicznego. Absolwentka Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Członek Polskiego Towarzystwa Dietetyki. Posiada ponad dziesięcioletnie doświadczenie w pracy z pacjentami indywidualnymi, także cierpiącymi na zaburzenia odżywiania. Prowadzi szkolenia oraz warsztaty kulinarne z zakresu prawidłowego odżywiania dla dorosłych, dzieci i młodzieży, zajmuje się przygotowywaniem i realizacją programów profilaktyki zdrowotnej. Pracuje jako nauczyciel i wykładowca. Autorka wydanej w 2018 roku książki „Polskie superfoods”. Prezentuje racjonalne podejście do prawidłowego odżywiania, oparte na aktualnej wiedzy z tego zakresu. Sprzeciwia się radykalnym dietom „cud” i stara się przekonywać, że zdrowy styl życia może być łatwy i przyjemny. Prywatnie szczęśliwa mama, pasjonatka długich spacerów i rowerowych wycieczek. Wolne chwile spędza w kuchni, gdzie doskonali i testuje przepisy dietetyczne.
324
Komentarze i opinie (3)
opublikowany 03.08.2022
opublikowany 27.05.2023
opublikowany 27.05.2023