Co to jest zespół antyfosfolipidowy?
Poronienie jest samoistnym lub sztucznym zakończeniem ciąży przed ukończeniem 22 tygodnia jej trwania. Zakończenie ciąży po 22 tygodniu będzie już porodem przedwczesnym. Etiologia wielu poronień samoistnych jest nie do końca znana. Istnieje jednak szereg przyczyn mogących przyczyniać się do niedonoszenia i utraty ciąży.
Zespół antyfosfolipidowy (APS- antiphosholipid syndrome) jest chorobą autoimmunologiczną charakteryzującą się obecnością przeciwciał antyfosolipidowych w osoczu krwi kobiety. Oznacza to nieprawidłową odpowiedź układu odpornościowego i wytworzenie przeciwciał przeciwko tkankom własnego organizmu, co prowadzić może do powstawania zakrzepów i samoistnych poronień. Szacunkowo mówi się, że częstość utraty ciąży dotyczy 80 procent, a nawet 90 procent nie leczonych kobiet. Zespół antyfosfolipidowy może przebiegać w sposób skryty, a ciąża czy połóg mogą go ujawnić. Mechanizm działania przeciwciał antyfosfolipidowych, jak dotąd, jest nie znany, szczególnie jeśli chodzi o negatywny wpływ na ciążę. Z przeprowadzonych dotychczas badań wiemy, że w przebiegu procesu chorobowego dochodzi do krzepnięcia wewnątrznaczyniowego. Szereg działań w przebiegu tego procesu powoduje niewydolność łożyska, spowodowaną ograniczeniem przepływów maciczno-łożyskowych. Nie u wszystkich ciężarnych, u których wykrywa się przeciwciała w osoczu krwi, występują problemy patologiczne z ciążą, czy zaburzenia rozwoju płodu. Prawdopodobnie występujące przeciwciała są jednym z elementów łańcucha, który może powodować problemy w ciąży.
Badania na przeciwciała antyfosfolipidowe
Badania serologiczne w kierunku wykrycia niekorzystnie wpływających przeciwciał antyfosfolipidowych (APA) powinny mieć wykonane szczególnie kobiety, które w wywiadzie posiadają wielokrotne poronienia, hipotrofię płodu (wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrastania dziecka lub ograniczenie wewnątrzmacicznego wzrastania dziecka) lub obumarcie dziecka o niewyjaśnionej przyczynie. Badaniom powinny się poddać także ciężarne z zakrzepicą w wywiadzie, zaburzeniami układu krążenia (zmiany zatorowe, zawał serca, incydenty niedokrwienia, toczeń układowy).
Objawy zespołu antyfosfolipidowego
Do objawów zespołu antyfosfolipidowego zalicza się:
- zakrzepica (głównie zakrzepica, która dotyczy żył głębokich, najczęściej kończyn dolnych),
- nieprawidłowości neurologiczne (udar mózgu, przemijające zaburzenia widzenia),
- poważne stany położnicze (stan przedrzucawkowy, rzucawka, niewydolność łożyska, niedotlenienie wewnątrzmaciczne, zaburzenia wzrastania płodu),
- zaburzenia płodności (problem z zajściem w ciążę, wielokrotne poronienia samoistne o nie wyjaśnionej przyczynie),
- ból stawów,
- zmiany na skórze (owrzodzenia i stany martwicze najczęściej podudzi i okolicy pleców, siność siatkowata skóry).
Postępowanie z APS w ciąży
Podczas trwania ciąży zaleca się wykonywanie badań położniczych częściej niż zwykle, tj. co 2 tygodnie w pierwszym trymestrze ciąży i co tydzień w drugiej połowie ciąży. Nie wykluczona jest także hospitalizacja kobiety ciężarnej i stały nadzór nad stanem zdrowia jej i dziecka. Najczęstszym objawem jest nadciśnienie w ciąży, które może pojawić się już w 15 tygodniu jej trwania. Badanie ultrasonograficzne w takim wypadku należy powtarzać co 3-4 tygodnie zaczynając od końca 15 tygodnia ciąży. Badanie ultrasonograficzne będzie pomocne w wykryciu nieprawidłowości rozwoju dziecka oraz monitorowaniu jego stanu.
Leczenie APS
Aktualnie leczenie farmakologiczne zespołu antyfosfolipidowego w Polsce opiera się na podawaniu kwasu acetylosalicylowego w połączeniu ze steroidami. Celem leczenia jest zmniejszenie stężenia przeciwciał lub ich zupełne wyeliminowanie z surowicy krwi oraz zwalczanie zakrzepicy wewnątrznaczyniowej. Trzeba pamiętać, że kobietom ciężarnym, u których wykryto przeciwciała antyfosfolipidowe, należy poświęcić szczególną uwagę. Monitorowanie stanu dziecka powinno być rzetelne i dokładne. Ograniczenie wzrastania płodu bądź nieprawidłowości związane z jego stanem są wskazaniem do zakończenia ciąży.
