Stan przedrzucawkowy (preeklampsja, PE, dawniej – zatrucie ciążowe lub gestoza) jest chorobą o złożonym podłożu i skomplikowanej patogenezie, która do dzisiejszego dnia nie została dokładnie zbadana. Zapadalność na stan przedrzucawkowy u kobiet ciężarnych wynosi około 4%, co oznacza, że nie jest to patologia, która występuje tak często, jak np. cukrzyca ciążowa. Jakie czynniki poprzedzają wystąpienie stanu przedrzucawkowego? Jak się go leczy? Zapraszamy do zapoznania się z niniejszym wpisem!
Stan przedrzucawkowy w ciąży – co to jest, jak rozpoznać, jak wygląda, czym grozi?
Spis treści
- Czym jest stan przedrzucawkowy?
- Jakie są objawy stanu przedrzucawkowego?
- Jakie jest ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego? Najważniejsze czynniki ryzyka
- Rodzaje stanu przedrzucawkowego
- Jakie mogą być powikłania stanu przedrzucawkowego w ciąży?
- Na czym polega screening stanu przedrzucawkowego? Jak wykryć stan przedrzucawkowy?
- Leczenie stanu przedrzucawkowego w ciąży
Czym jest stan przedrzucawkowy?
Stanem przedrzucawkowym określa się wielosystemowy zespół objawów, które najczęściej manifestują się po ukończeniu 20. tygodnia ciąży, a najczęściej występują po 37. tygodniu ciąży. Preeklampsja cechuje się przede wszystkim: nadciśnieniem tętniczym, utratą białka z moczem (białkomocz) oraz dysfunkcją narządową u ciężarnej.
Rozległość dysfunkcji uzależniona jest od tego, które układy organizmu zostały upośledzone na skutek choroby.
Przyczyną stanu przedrzucawkowego jest najprawdopodobniej wieloczynnikowa interakcja między łożyskiem a układem odpornościowym matki, choć dyskusja na ten temat wciąż jest otwarta.
Jakie są objawy stanu przedrzucawkowego?
Typowe objawy stanu przedrzucawkowego to:
- wysokie ciśnienie krwi wynoszące powyżej 140/90 mm Hg,
- ilość białka w moczu (białkomocz) przekraczająca 0,3 g/24h w dobowej zbiórce moczu,
- silne bóle głowy, a nawet migrena z aurą,
- ból pod prawym podżebrzem lub ból w nadbrzuszu,
- szybki przyrost masy ciała (kg/tydzień),
- zaburzenia widzenia,
- nudności i wymioty,
- zaburzenia krzepnięcia.
Jeśli kobieta w ciąży doświadcza któregokolwiek z tych objawów, powinna natychmiast skontaktować się z lekarzem. Stan przedrzucawkowy jest patologią zagrażającą życiu zarówno matki, jak i dziecka, dlatego wymaga pilnej interwencji medycznej i leczenia.
Jakie jest ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego? Najważniejsze czynniki ryzyka
Prawdopodobieństwo wystąpienia stanu przedrzucawkowego rośnie wraz z ukończeniem przez kobietę ciężarną 40. roku życia. Zagrożone są również pacjentki, których siostra lub matka doświadczyła podobnych objawów w czasie swojej ciąży.
Inne czynniki ryzyka to:
- pierwsza ciąża,
- duży odstęp między kolejnymi ciążami (powyżej 10 lat),
- ciąża wielopłodowa,
- BMI powyżej 35,
- nadciśnienie tętnicze w poprzedniej ciąży,
- przewlekłe nadciśnienie tętnicze,
- przewlekła choroba nerek,
- cukrzyca typu I i II,
- zespół antyfosfolipidowy,
- choroby autoimmunologiczne, np. toczeń rumieniowaty układowy.
Następstwem nieleczonego stanu przedrzucawkowego może być rzucawka (eklampsja) lub zespół HELLP. Rzucawka charakteryzuje się wystąpieniem u pacjentki drgawek, co często łączy się z utratą przytomności. Jest to stan nagły, zagrażający życiu matki i dziecka. Zespół HELLP również należy do ciężkich powikłań stanu przedrzucawkowego.
Nazwa „HELLP" pochodzi od pierwszych liter angielskich nazw trzech głównych objawów tej patologii:
- hemolysis (H) – hemoliza, czyli rozpad czerwonych krwinek;
- elevated liver enzymes (EL) – podwyższone poziomy enzymów wątrobowych, co wskazuje na uszkodzenie wątroby;
- low platelet count (LP) – niski poziom płytek krwi, co może prowadzić do problemów z krzepnięciem krwi.
Zespół HELLP jest szczególnie niebezpieczny ze względu na swoje ciężkie objawy i potencjalne powikłania zdrowotne, dlatego też jego pojawienie się u kobiety z preeklampsją wymaga intensywnego monitorowania pacjentki i opieki medycznej najwyższej jakości.
Rodzaje stanu przedrzucawkowego
Wyróżnia się łagodny stan przedrzucawkowy i ciężki stan przedrzucawkowy.
Łagodny stan przedrzucawkowy:
- ciśnienie tętnicze > 140/90 mm Hg, mierzone 2-krotnie w odstępie sześciogodzinnym,
- białkomocz – dobowa utrata białka z moczem > 300 mg.
Ciężki stan przedrzucawkowy:
- ciśnienie tętnicze krwi w czasie spoczynku w łóżku > 160 mmHg (skurczowe) lub > 110 mmHg (rozkurczowe), mierzone co najmniej 2 razy w odstępie sześciogodzinnym u ciężarnej po odpoczynku w łóżku,
- białkomocz – dobowa utrata białka z moczem > 2 g,
- skąpomocz, dobowa ilość wydzielonego moczu < 500 ml,
- zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego lub narządu wzroku: bóle i zawroty głowy, zaburzenia widzenia, zaburzenia świadomości,
- obrzęk płuc lub sinica,
- bóle w nadbrzuszu lub prawym podżebrzu,
- upośledzenie funkcji wątroby,
- małopłytkowość (liczba płytek krwi < 100 000/mm3,
- ograniczenie wewnątrzmacicznego wzrastania płodu.
Jeśli u pacjentki z objawami stanu przedrzucawkowego pojawiają się drgawki toniczno-kloniczne, które nie mają innej przyczyny, stan ten określa się mianem rzucawki.
Jakie mogą być powikłania stanu przedrzucawkowego w ciąży?
Stan przedrzucawkowy w ciąży odpowiada za ponad 50 000 zgonów kobiet w ciąży rocznie. Powyższe dane dotyczą całego świata. Powikłania nieleczonej preeklampsji można zaobserwować zarówno u matki, jak i płodu.
Konsekwencje dla matki to:
- ablacja łożyska,
- uszkodzenie nerek, wątroby, płuc, serca,
- udar mózgu lub krwotok mózgowy,
- rzucawka,
- zespół DIC,
- zespół HELLP,
- krwotok u położnicy,
- zaburzenia hemostazy,
- podwyższone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych w późniejszych latach,
- śmierć.
Powikłania stanu przedrzucawkowego dla płodu to:
- poród przedwczesny i wszystkie związane z nim problemy zdrowotne (zaburzenia oddychania, trudności z karmieniem, retinopatia, żółtaczka),
- niska masa urodzeniowa dziecka,
- podwyższone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i rozwoju cukrzycy w dorosłym życiu,
- śmierć.
U dzieci, które przyszły na świat wcześniej w wyniku zakończenia ciąży z powodu stanu przedrzucawkowego u matki, obserwuje się też zaburzenia depresyjne i lękowe.
Na czym polega screening stanu przedrzucawkowego? Jak wykryć stan przedrzucawkowy?
Screening stanu przedrzucawkowego to proces oceny ryzyka rozwoju preeklampsji u ciężarnych kobiet. Jego celem jest wczesne zidentyfikowanie pacjentek, które są bardziej narażone na wystąpienie tego powikłania. Dzięki temu lekarz prowadzący ciążę może zastosować odpowiednie środki zapobiegawcze i monitorować stan zdrowia matki oraz płodu. Wczesne wykrycie preeklampsji pozwala na zmniejszenie ryzyka powikłań zdrowotnych.
Screening stanu przedrzucawkowego polega na:
- przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu medycznego i rodzinnego,
- pomiarze uśrednionego ciśnienia tętniczego krwi (MAP),
- pomiarze indeksu pulsacji tętnic macicznych (UTPI),
- pomiarze osoczowych PLGF i sFLT-1 (są to białka zaangażowane w procesy angiogenezy, czyli tworzenia nowych naczyń krwionośnych, co jest kluczowe dla prawidłowego rozwoju łożyska i płodu w czasie ciąży).
Badania poziomów PLGF i sFLT-1 mogą pomóc w identyfikacji kobiet z wysokim ryzykiem preeklampsji nawet przed wystąpieniem objawów klinicznych.
Leczenie stanu przedrzucawkowego w ciąży
Leczenie stanu przedrzucawkowego w ciąży koncentruje się na monitorowaniu matki i płodu, kontrolowaniu ciśnienia krwi oraz, w razie potrzeby, jak najszybszym zakończeniu ciąży, zwykle przez cięcie cesarskie.
Monitoring preeklampsji obejmuje: regularne pomiary ciśnienia krwi, ocenę białkomoczu, wykonywanie badań krwi i monitorowanie stanu płodu z wykorzystaniem badań USG. Pacjentce podaje się leki obniżające ciśnienie tętnicze krwi (np. metyldopa) oraz zapobiegawczo, na zlecenie lekarza – siarczan magnezu (w ciężkich przypadkach preeklampsji). Ponadto kobiecie ciężarnej zaleca się odpoczynek i unikanie stresu. Jeśli stan matki się pogarsza, lekarz decyduje o rozwiązaniu ciąży. Leczenie preeklampsji wymaga indywidualnego podejścia i ścisłej współpracy między różnymi specjalistami w zespole medycznym.
Każdy przypadek ciężkiej postaci stanu przedrzucawkowego wymaga hospitalizacji:
- przed 34. tygodniem ciąży można prowadzić postępowanie wyczekujące pod warunkiem stałego nadzoru stanu ciężarnej (reżim łóżkowy, kontrola ciśnienia tętniczego krwi najrzadziej co 4 godziny oraz codziennej ocenie: masy ciała, morfologii krwi, parametrów wątrobowych i nerkowych, białkomoczu dobowego, stanu płodu);
- u pacjentek między 28. a 32. tygodniem ciąży należy wdrożyć profilaktykę zaburzeń oddychania podając glikokortykosteroidy (leki, które przyspieszają dojrzewanie płuc płodu);
- u wszystkich ciężarnych z rozpoznaną preeklamsją ciążę należy zakończyć przed upływem 40. tygodnia ciąży. Indukacja porodu może być wskazana w 38. tygodniu ciąży z łagodną postacią stanu przedrzucawkowego i dojrzałą szyjką macicy;
- w przypadku ciężkiej postaci stanu przedrzucawkowego decyzję o czasie i sposobie ukończenia ciąży wyznacza stan ciężarnej i płodu;
- zakończenie ciąży u pacjentek ze stanem przedrzucawkowym jest jedynym skutecznym sposobem leczenia.
Gdy mamy do czynienia z postacią łagodną stanu przedrzucawkowego, ale poniżej 37. tygodnia ciąży – stan płodu i matki jest stabilny można przyjąć postawę wyczekującą. Wówczas odbywa się ścisłe monitorowanie dobrostanu matki i płodu. Zalecany jest reżim łóżkowy.
współpraca: położna Bożena Pawłowska
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Michael McEwan, Andrea Day, Joanna Girling, Kluczowa rola lekarza rodzinnego w identyfikacji kobiet z dużym ryzykiem stanu przedrzucawkowego, The Practitioner, 2022; 266 (1856): 11–14, tłumaczenie dr n. med. Marek Oleszczyk
- https://ginekologika.pl/2023/07/10/stan-przedrzucawkowy-diagnostyka-objawy-powiklania/
Opublikowano: 12.06.2024;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
1
Komentarze i opinie (0)