Co to jest zatrucie ciążowe?
Zatrucie ciążowe występuje po 20. tygodniu ciąży, znacznie częściej dotyczy pierwiastek, czyli kobiet, które są po raz pierwszy w ciąży. Mimo, iż przyczyny choroby nie są do końca ustalone, powszechnie wiadomo o czynnikach predysponujących. Oprócz wspomnianej na początku pierwszej ciąży, w grupie ryzyka są kobiety będące w ciąży mnogiej, np. bliźniaczej. Wiek matki również nie jest obojętny. Zagrożenie wystąpienia gestozy wzrasta powyżej 35 r.ż. Ponadto, dodatni wywiad w kierunku nadciśnienia tętniczego, cukrzycy ciążowej, przewlekłej choroby nerek czy dysfunkcji wątroby, także indukuje wystąpienie tego zaburzenia.
Przypuszcza się, że za wystąpienie gestozy odpowiadają zaburzenia krążenia w zakresie drobnych naczyń krwionośnych. Mowa tu nie tylko o nieprawidłowościach w funkcjonowaniu śródbłonka, ale w przypadku tego schorzenia mamy do czynienia również ze wzmożoną skłonnością płytek krwi do agregacji i aktywacji układu krzepnięcia. Szczególnie niebezpieczne zmiany czynnościowe i morfologiczne zachodzą w naczyniach krwionośnych zaopatrujących nerki, w konsekwencji prowadząc do zmniejszenia przesączania kłębuszkowego, co prowadzi do niewydolności tego narządu.
Rodzaje zatrucia ciążowego
Gestoza wczesna, która pojawia się już w pierwszym trymestrze ciąży, objawia się nudnościami oraz wymiotami, które prowadzą do odwodnienia organizmu. Za ten rodzaj schorzenia najprawdopodobniej odpowiadają zaburzenia hormonalne lub psychiczne (brak akceptacji ciąży). Interwencja lekarska wskazana jest tylko w przypadku znacznej dyselektrolitemii (ostry stan odwodnienia połączony z utratą elektrolitów, m.in. potas, magnez, sód).
Gestozę późną, stan przedrzucawkowy, dawnej zwany gestozą EPH, która pojawia się w ostatnim trymestrze ciąży rozpoznaje się, gdy współistnieją hipertonia, czyli nadciśnienie tętnicze (ciśnienie tętnicze skurczowe ³140 mmHg lub rozkurczowe ³90 mmHg podczas ³2 pomiarów w czasie 7 dni, po 20 t.c.) i proteinuria, czyli zwiększone wydalanie białka z moczem (>300mg/l lub >500 mg/dobę). Termin gestoza EPH (E – ang.eodema=obrzęki, P - ang. Proteinuria = białkomocz, H - ang. Hypertension = nadciśnienie tętnicze) uwzględniał współistnienie obrzęków, ale wg najnowszych standardów obrzęki występuje w 60 % ciąż fizjologicznych, dlatego zrezygnowano z tego kryterium.
W zależności od nasilenia objawów, gestozy możemy podzielić na łagodne, średnie i ciężkie.
Objawy zatrucia ciążowego
Objawy gestozy:
- wzrost ciśnienia tętniczego krwi,
- zwiększenie wydalania białka z moczem,
- obrzęki - należy zwrócić uwagę na ich charakter. Niepokojące są te, które obejmują całe ciało, tzw. obrzęki uogólnione. Oprócz kończyn dolnych zajmują również górne, brzuch, a nawet twarz. Obecne są rano po przespanej nocy.
Ponadto, mogą występować uporczywe bóle głowy, a nawet zaburzenia widzenia, za które odpowiada wzrost ciśnienia tętniczego. Zespół HELLP to niewątpliwie najcięższa postać stanu przedrzucawkowego (hemoliza, podwyższona aktywność enzymów wątrobowych, małopłytkowość) z charakterystycznym bólem w nadbrzuszu.
Rzucawka, najcięższa postać gestozy, jest zespołem objawów stanu przedrzucawkowego, połączonym z wystąpieniem drgawek, prowadzących do stanu śpiączki. Występuje w czasie ciąży, porodu lub okresu połogu.
Przed napadem mogą pojawić się objawy zwiastujące, podobnie jak w przypadku aury padaczkowej. Ciężarne zgłaszają silne bóle głowy, zaburzenia widzenia w postaci mroczków przed oczami, widzenia za mgłą, podwójnego widzenia, nadmierne pobudzenie lub niepokój. Ponadto bóle brzucha, nudności, wymioty. Bardzo często bezpośrednio przed napadem drgawek ma miejsce znaczny wzrost ciśnienia tętniczego krwi, co prowadzi do skurczu naczyń włosowatych. Zmniejszenie łożyska naczyniowego wywołuje niedotlenienie tkanek.
Czytaj również: Śpiączka wątrobowa – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie, rokowania
Leczenie zatrucia ciążowego
Sposób postępowania jest uzależniony od stopnia zagrożenia dla matki i płodu, wieku ciążowego i zaawansowania rozwoju płodu. Nie mniej jednak, gestoza zawsze wymaga ścisłego nadzoru lekarza, ze względu na ryzyko wystąpienia stanu rzucawkowego, którego konsekwencje są poważne: niedotlenienie i niedożywienie płodu, odklejenie się łożyska, przedwczesny poród. Zdrowie matki dziecka także jest zagrożone (udar mózgu, zawał serca, niewydolność krążenia).
Leczenie łagodnej postaci gestozy może odbywać się w warunkach ambulatoryjnych i ogranicza się wówczas do zachowania reżimu łóżkowego (18 godzin/dobę) oraz stosowania zaleceń dietetycznych. W czasie napadu drgawkowego chorą należy położyć, zadbać o ochronę przed urazami mechanicznymi oraz zapewnić ciszę. Podanie leków przeciwdgrawkowych, obniżających ciśnienie zwykle przerywa napad. Pogorszenie stanu zdrowia jest wskazaniem do przyjęcia na oddział patologii ciąży. Stosuje się wówczas leki hipotensyjne (obniżające ciśnienie tętnicze), glikokortykosteroidy (od 28 t.c. w celu przyspieszenia wytwarzania surfaktantu przez płuca płodu) i siarczan magnezu, aby zapobiec rzucawce. W razie zagrożenia życia dla płodu należy zakończyć ciążę poprzez cięcie cesarskie po ustabilizowaniu stanu ciężarnej.
Profilaktyka zatrucia ciążowego
W profilaktyce zatrucia ciążowego znaczącą rolę odgrywa odpowiednia dieta. Należy ograniczyć spożycie soli i uzupełniać niedobory białka. Źródłem białka są m.in. sery twarogowe, mleko, chude mięso czy rośliny strączkowe, np. groch. Ważne jest, aby wspomagać czynność nerek poprzez:
- dostarczanie dużej ilości płynów, najlepiej wody mineralnej niegazowanej,
- unikanie żywności wysokoprzetworzonej, która niekorzystnie wpływa na pracę tego narządu.
W zapobieganiu gestozie pomaga także kontrola ciśnienia tętniczego krwi, kontrolne badania krwi i moczu czy racjonalny wypoczynek z nogami uniesionymi w górę. Poza tym, należy zrezygnować z obuwia na wysokim obcasie lub uciskających stopy, które blokują swobodny przepływ krwi.
