Kaszel i katar u dziecka to najbardziej powszechne objawy infekcji układu oddechowego, chociaż nie zawsze muszą się z nią wiązać. Kaszel (suchy, a następnie mokry) to odruch obronny układu oddechowego, mający na celu jego oczyszczenie z mikroorganizmów, ciał obcych czy z wydzieliny. Natomiast katar to nieżyt nosa, to znaczy zapalenie jego błony śluzowej, przebiegające z zaburzeniem jego drożności oraz z obecnością wydzieliny.
Kaszel i katar u dziecka – przyczyny, leczenie, domowe sposoby
Spis treści
Co oznacza kaszel i katar u dziecka?
Kaszel, poza tym, że stanowi objaw chorobowy, może być zjawiskiem fizjologicznym.
- Za normę uznaje się do około 15 kaszlnięć na dobę.
Kaszel u dziecka jest w istocie zjawiskiem pozytywnym, pozwalającym usunąć z dróg oddechowych elementy, których nie powinno tam być, np. nadmiar wydzieliny, ciała obce, itp. Najczęściej kaszel stanowi objaw infekcji układu oddechowego, począwszy od błahego przeziębiania po zapalenie płuc.
Kaszel suchy czy kaszel mokry? Rodzaje kaszlu
Kaszel u dziecka możemy podzielić na:
- kaszel mokry – wiążący się z odkrztuszaniem nadmiernej ilości wydzieliny z dróg oddechowych,
- kaszel suchy – wynikający z podrażnienia błony śluzowej, bez nadprodukcji wydzieliny, w trakcie infekcji może on przejść w kaszel mokry.
Wyróżniamy też tzw. kaszel szczekający, który – zgodnie z nazwą – przypomina szczekanie psa, jest charakterystyczny dla podgłośniowego zapalenia krtani (występującego najczęściej u małych dzieci, do 3 roku życia). Infekcja ta przebiega często z dusznością i nierzadko wymaga hospitalizacji.
Przeczytaj: Spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła
Ze względu na czas trwania, kaszel u dziecka klasyfikujemy jako:
- kaszel ostry, który trwa krócej niż 3 tygodnie,
- kaszel przewlekły, który trwa ponad 8 tygodni.
Pomiędzy kaszlem ostrym a przewlekłym lokuje się kaszel ostry przedłużający się.
Przeczytaj też: Zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła
Przyczyny kaszlu
Choroby, w przebiegu których możemy zaobserwować kaszel u dziecka (także ten przewlekający się) to:
- astma (kaszel jest suchy, męczący, często pojawia się po wysiłku, w nocy, po ekspozycji na różnego rodzaju alergeny, istnieje też tzw. kaszlowy wariant astmy, gdzie kaszel jest jedynym jej objawem),
- refluks żołądkowo-przełykowy (receptory kaszlowe podrażniane są przez cofający się kwas solny),
- choroby pasożytnicze (dotyczy to pasożytów, których cykl życiowy i wędrówka po organizmie obejmuje układ oddechowy, są to np. glista ludzka, glista psia),
- zapalenie zatok przynosowych ostre lub przewlekłe (przewlekający się kaszel jest spowodowany obecnością wydzieliny spływającej po tylnej ścianie gardła – kaszel od kataru),
- połknięcie ciała obcego,
- wady serca,
- wady wrodzone (gdy zaobserwujemy katar i kaszel u noworodka należy być szczególnie czujnym, przykładowe wady to np. przetoka przełykowo-tchawicza, inne wady dotyczące budowy dróg oddechowych).
Przewlekły kaszel u dziecka może mieć również charakter psychogenny. W diagnostyce takiego kaszlu, po wykluczeniu możliwych przyczyn somatycznych, dziecko wymaga konsultacji psychologicznej.
Jak sobie radzić z kaszlem u dziecka?
W walce z kaszlem u dziecka mamy kilka możliwości działania.
Syrop na kaszel u dziecka
W zależności od rodzaju kaszlu u dziecka, możemy zastosować syrop przeciwkaszlowy lub rozrzedzający wydzielinę w drogach oddechowych. Te pierwsze, zalecane są w kaszlu suchym, męczącym, nieproduktywnym, a także na wieczór, tak aby dziecko mogło spokojnie przespać noc. Syropy wykrztuśne (mukolityczne, rozrzedzające wydzielinę) wskazane są w kaszlu mokrym, produktywnym, ułatwiają bowiem odkrztuszenie nadmiaru flegmy. Nie można stosować ich w godzinach wieczornych, ponieważ środki te pobudzają odruch kaszlowy, paradoksalnie może się więc wydawać, że kaszel po ich zastosowaniu jest większy, ma to jednak na celu wspomnianą wcześniej lepszą eliminację niechcianej wydzieliny.
Sprawdź również: Katar z krwią – jakie są przyczyny krwi w katarze?
Inhalacje na kaszel u dziecka
Gdy jest się rodzicem, nabycie nebulizatora (inhalatora) staje się w pewnym momencie nieuniknione. Ta metoda wspomagająca leczenie infekcji jest bardzo popularna, a przede wszystkim skuteczna – działa dokładnie tam, gdzie toczy się proces chorobowy, czyli w układzie oddechowym. Do inhalacji na własną rękę rodzic może używać zwykłej soli fizjologicznej. Po konsultacji z lekarzem, jeśli uzna on to za konieczne, może zalecić inhalacje z substancji rozrzedzającej wydzielinę w drogach oddechowych (takiej jak ta, obecna w mukolitycznym syropie) lub, w razie konieczności, leki rozkurczające oskrzela czy działające przeciwzapalnie.
Fizykoterapia
Aby ułatwić dziecku odkrztuszenie wydzieliny, po zastosowaniu substancji mukolitycznej można zastosować oklepywanie. Układając dłoń w kształt łódeczki, wykonujemy delikatne oklepywanie pleców dziecka w kierunku od dołu ku górze.
Nieżyt nosa u dziecka - katar
Zapalenie błony śluzowej nosa (popularnie zwane katarem) to wyciek wydzieliny z nosa w połączeniu z obrzękiem błony śluzowej (upośledzającym jego drożność) oraz kichaniem lub bez tych objawów towarzyszących.
Co oznacza zielony katar u dziecka?
Podobnie jak kaszel, katar u dziecka najczęściej jest objawem infekcji układu oddechowego. W przypadku większości infekcji przeziębieniowych wydzielina na początku jest przezroczysta, w kolejnych dniach może zmieniać barwę, co często jest mylnie interpretowane jako nadkażenie bakteryjne.
Infekcję wirusową odróżnia od bakteryjnej to, że objawy ustępują w ciągu kilku dni (5–7 dni) samoistnie. Jeśli dochodzi natomiast do nadkażenia, objawy nie mijają tak szybko (> 10 dni), mogą ponownie się nasilić po wstępnej poprawie lub przebieg infekcji od początku jest ciężki, z wysoką gorączką i wydzieliną o charakterze ropnym.
Przyczyny kataru
Poza infekcjami, nieżyt nosa może pojawiać się w:
- alergii (alergiczny nieżyt nosa, ANN) – jest to wyciek wodnistej wydzieliny z nosa, upośledzenie jego drożności; towarzyszy temu swędzenie nosa, kichanie; ANN może współwystępować z alergicznym nieżytem spojówek, ma charakter sezonowy;
- przebiegu zapalenia zatok (w istocie każdy katar – ze względu na bliskość i połączenia anatomiczne nosa z zatokami obocznymi nosa – jest procesem obejmującym wszystkie te struktury jednocześnie);
- wycieku wydzieliny z nosa pod wpływem czynników chemicznych, fizycznych (np. przejście z zimnego pomieszczenia do ciepłego);
- przypadku polipów nosa, skrzywienia przegrody nosa, przerostu migdałka gardłowego (zaburzona jest wtedy drożność nosa).
Kaszel od kataru u dziecka
Katar u dziecka objawia się wydzielaniem nadmiernej ilości wydzieliny w wyniku zapalenia błony śluzowej nosa. Wydzielina ta może być przezroczysta, śluzowa, wodnista lub gęsta, zielona, żółta. Katar może wydobywać się z nosa, a także może spływać po tylnej ścianie gardła, wywołując podrażnienie i kaszel od kataru. Mówimy wówczas o powstaniu kaszlu od kataru u dziecka. Kaszel od kataru u dziecka może być kłopotliwy i utrzymywać się przez dłuższy czas, nawet po ustaniu infekcji.
Kaszel i katar u noworodka
Katar i kaszel u noworodka najczęściej wywołuje problemy z karmieniem dziecka. Podczas kataru i kaszlu, noworodek (lub niemowlę) ma trudności ze ssaniem piersi, krztusi się, denerwuje i płacze.
Należy pamiętać, że w przypadku noworodka, katar i kaszel może szybko przerodzić się w groźne zapalenie płuc. Dlatego niezwykle istotne jest, aby nie lekceważyć takich objawów jak katar i kaszel u noworodka, zwłaszcza jeśli towarzyszy im podwyższona temperatura. W przypadku wystąpienia kataru i kaszlu u noworodka należy zgłosić się z dzieckiem do lekarza.
Jak leczyć katar u dziecka – video
Zdaniem eksperta
Jak pomóc dziecku gdy ma katar? Po pierwsze należy opróżnić nos. Starsze dziecko możemy poprosić o wydmuchanie noska. Pamiętajmy o chusteczkach jednorazowych i wydmuchiwaniu wydzieliny najpierw z jednej, a potem z drugiej dziurki. Co robić, gdy niemowlę ma katar? Niemowlęta układamy na brzuszku w pochyleniu do przodu, aby wydzielina mogła swobodnie ściekać i przy użyciu gruszki lub fridy wyciągamy wydzielinę. Należy być bardzo ostrożnym przy tych manipulacjach, bo śluzówki są niezwykle delikatne i łatwo można je uszkodzić mechanicznie, a przyniesie to wręcz odwrotny skutek. Nie polecam gruszek z długą wąską końcówką. O wiele bezpieczniejsze są te z okrągłą banieczką przykładaną do przedsionka nosa. Dobrze jest wypłukać nos solą fizjologiczną lub wodą morską. Znacznie ułatwi to usunięcie śluzu i zawartych w nim wirusów i bakterii oraz zaschniętej wydzieliny.
W leczeniu kataru u dzieci używane są też olejki eteryczne – sosnowy, eukaliptusowy i inne w postaci maści do smarowania ciała, kropli nakrapianych na odzież i pościel lub plasterków. Mają one właściwości przeciwzapalne, łagodzące, przeciwbakteryjne, ułatwiające oddychanie. Czerwony nosek, a bywa, że aż otarty naskórek pod nosem, dobrze jest posmarować maścią majerankową, maścią witaminową, wazeliną lub innym kremem do smarowania skóry po katarze, dobrze natłuszczającym i działającym przeciwzapalnie.
Gdy wydzielina z nosa u dziecka jest gęsta, lepka i trudna do opróżnienia, stosujemy czasem preparaty donosowe rozluźniające wydzielinę. Pamiętajmy, że nie można ich stosować tuż przed snem, ponieważ upłynniona wydzielina może ściekać po tylnej ścianie gardła do oskrzeli. Czasem na katar u dziecka konieczne jest użycie kropli obkurczających śluzówki, szczególnie gdy nieżyt nosa wikła się zapaleniem zatok czy zapaleniem ucha. Leki te mogą uszkadzać delikatne śluzówki, dlatego używamy ich krótko i tylko w sytuacjach koniecznych.
Dobrze jest zadbać o wysokie ułożenie ciała w czasie snu. Podkładamy pod materacyk lub nogi łóżeczka od strony głowy poduszki, podkładki, aby wydzielina z nosa w sposób naturalny mogła ściekać z nosa. Powietrze nawilżamy. Możemy użyć inhalatorów z solą fizjologiczną, mokrych ręczników lub parowników na kaloryfery, nawilżaczy powietrza. Stosujemy też parówki z ziołami – rumiankiem, lipą, miętą.
W leczeniu używane są też leki przeciwzapalne w postaci naparów i syropów z lipy, rumianku, czarnego bzu. Jeżeli przyczyną kataru jest alergia, do leczenia włączane są leki przeciwalergiczne – zarówno miejscowe, jak i ogólne.
Wszystkim znane jest powiedzenie, że katar nieleczony trwa tydzień, a leczony – 7 dni. Jednak to nasilenie dolegliwości może być dzięki naszym działaniom mniejsze, a powikłania rzadsze. U niemowląt katar trwa zwykle dłużej – nawet kilka tygodni. Bywa że katar u dziecka może być powikłany: zapaleniem zatok, zapaleniem uszu, zapaleniem spojówek, zapaleniem gardła. Jeżeli katar u dziecka trwa długo, albo widzicie państwo powikłania, albo dotyczy bardzo małego dziecka, konieczna jest wizyta u pediatry.
Jak sobie radzić z katarem u dziecka?
W przypadku dzieci, katar leczy się głównie miejscowo. Sprawdzonym i bezpiecznym sposobem na katar u dziecka jest woda morska. Dostępne środki doustne (obkurczające naczynia błony śluzowej nosa, redukujące jej obrzęk) nie są zalecane u pacjentów poniżej 12 roku życia.
Sól fizjologiczna
Substancjami stosowanymi miejscowo są roztwory soli fizjologicznej. Mamy do wyboru dwa rodzaje roztworów:
- izotoniczne - dobrze oczyszczają i nawilżają błonę śluzową nosa,
- hipertoniczne - również oczyszczają, a ponadto redukują obrzęk błony śluzowej.
Plastry z olejkiem
Skutecznym sposobem na poradzenie sobie z katarem u dziecka są plastry, których działanie polega na tym, że po przyklejeniu na ubranie przez 8 godzin wydzielają zapach olejku eukaliptusowego i sosnowego, co ułatwia dzieciom oddychanie.
Spray lub krople do nosa
Miejscowo stosowane są także substancje sympatykomimetyczne w kroplach lub aerozolu, obkurczające naczynia błony śluzowej nosa. Nie należy ich jednak używać dłużej niż 5–7 dni i nie częściej niż 2–3 razy na dobę (przewlekle stosowane mogą spowodować uszkodzenie błony śluzowej nosa). Preparaty te mają różne stężenia substancji czynnej, dla najmłodszych dzieci 0,01%, kolejne to 0,025% i 0,05% (po 6 roku życia).
Płukanie nosa – sposób na katar u dziecka
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Andrew J. Hotaling, James A. Stankiewicz, „Otorynolaryngologia dziecięca” (Tom 1), Wydawnictwo Via Medica, Gdańsk 2000,
- Krystyna Kubicka, Wanda Kawalec, „Pediatria”, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2003,
- Jacek J. Pietrzyk, Przemko Kwinta, „Pediatria” (Tom 3), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2018.
Opublikowano: 24.10.2013;
aktualizacja: 26.02.2021
Oceń:
4.6
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Anna Krakowska
Lekarz
Lekarz w trakcie specjalizacji z pediatrii, absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.
0
Komentarze i opinie (0)