Katar u dzieci

Przyczyny kataru

Katar to popularna nazwa zapalenia czy nieżytu błony śluzowej nosa, któremu towarzyszy wyciek wydzieliny z nosa, zaburzenie jego drożności, w połączeniu z kichaniem. Nie zawsze wszystkie te składowe występują jednocześnie. Choć katar może mieć różne przyczyny, na pierwszy plan wysuwa się przeziębienie, czyli infekcja wirusowa w zakresie górnych dróg oddechowych.

W przebiegu kataru u dzieci wydzielina w nosie jest początkowo wodnista, z czasem może jednak stawać się żółtawo-zielona, co bywa często błędnie interpretowane jako nadkażenie bakteryjne. Gdyby takie nadkażenie rzeczywiście miało miejsce, objawy utrzymywałyby się dłużej niż w zwykłym przeziębieniu (czyli ponad 7 dni), co więcej, miałyby tendencję do nasilania się, nie minęłyby bez wsparcia, ponadto, mogłaby im towarzyszyć gorączka.

Sprawdź również: Katar z krwią – jakie są przyczyny krwi w katarze?

Katar u dzieci a alergia

Poza przeziębieniem katar u dzieci pojawia się najczęściej jako objaw alergii – mówimy wtedy o alergicznym nieżycie nosa. Charakteryzuje się on wypływem wodnistej wydzieliny z nosa, nos jest niedrożny, swędzi i towarzyszy temu jeszcze kichanie. Ponadto, dziecko odczuwa świąd podniebienia, gardła, uszu. Często nieżytowi nosa towarzyszą również objawy ze strony oczu – swędzenie, łzawienie, zaczerwienienie.

Alergiczny nieżyt nosa pojawia się w wyniku kontaktu z alergenem (np. z pyłkami traw, drzew, kurzem, roztoczami, sierścią zwierząt), zależnie od tego, na co dziecko jest uczulone. Alergiczny nieżyt nosa występuje sezonowo (warto zapoznać się z kalendarzem pyleń roślin) lub może trwać cały rok (gdy dziecko jest uczulone np. na kurz czy inne alergeny całoroczne).

Katar u dzieci a zapalenie zatok

Katar u dzieci występuje także w przebiegu zapalenia zatok. Naturalne sąsiedztwo nosa i zatok powoduje, że praktycznie każdy nieżyt nosa w jakiś sposób odbija się także na zatokach. Zapalenie zatok możemy podzielić na:

• ostre – trwające krócej niż 3 miesiące,
• przewlekłe – w którym objawy utrzymują się ponad 3 miesiące (tu np. przewlekły katar u dziecka).

Do ostrego zapalenia zatok predysponuje zwykłe przeziębienie u dzieci. Zatoki mają łączność z nosem za pomocą niewielkich otworów. Gdy błona śluzowa nosa jest obrzęknięta, otwory te nie drenują zatok, tak jak powinny, jest to więc dogodna sytuacja do rozwoju bakterii. Niemniej jednak zapalenie zatok częściej jest infekcją wirusową, która w bardzo małym odsetku powikłana jest nadkażeniem bakteryjnym. Objawy sugerujące zapalenie zatok to:

• ból, uczucie ucisku, obrzmienia w obrębie twarzy,
• wydzielina w nosie, spływająca także po tylnej ścianie gardła,
• gorączka (w ostrym zapaleniu),
• ból głowy,
• kaszel.

Postawienie rozpoznania przewlekłego zapalenia zatok u dziecka jest trudne ze względu na inne choroby, które mogą dawać podobne objawy, jak wspomniany wcześniej alergiczny nieżyt nosa czy przerost migdałka gardłowego. Poza tym choroby te mogą się wikłać zapaleniem zatok, co nie ułatwia diagnozy.

Katar u dzieci może pojawić się także w przebiegu polipów nosa. Objawy mogą być podobne do zapalenia zatok, nasilone zależnie od rozmiaru polipa, obejmujące ból głowy, niedrożny nos, wydzielinę w nosie (spływającą także po tylnej stronie gardła), chrapanie, zaburzony węch lub całkowity jego brak (anosmia). W porównaniu z zapaleniem zatok zwraca uwagę fakt, że objawy mogą być jednostronne (występować tylko po stronie polipa).

Obecność wydzieliny w nosie może także wynikać ze zmiany temperatury otoczenia (np. przejście z zimnego do ciepłego pomieszczenia), mogą ją wywołać czynniki drażniące obecne w powietrzu (dym tytoniowy, zapachy, zanieczyszczenia).

Leczenie kataru

Katar u dzieci najczęściej leczy się stosując środki miejscowe. Istnieje możliwość zażywania doustnych środków zmniejszających obrzęk błony śluzowej nosa, nie są one jednak wskazane u dzieci poniżej 12. roku życia. Substancjami stosowanymi miejscowo są roztwory soli fizjologicznej. Do wyboru są dwa rodzaje roztworów:

• izotoniczny – dobrze oczyszcza i nawilża błonę śluzową nosa,
• hipertoniczny – zmniejsza obrzęk błony śluzowej nosa.

Donosowo w postaci kropli lub spreju stosowane są także substancje sympatykomimetyczne obkurczające naczynia błony śluzowej nosa, czego efektem jest jego udrożnienie. Nie należy ich jednak nadużywać (maksymalnie 5 dni, 2–3 razy na dobę), ponieważ stosowane dłużej mogą spowodować uszkodzenie błony śluzowej nosa, ponadto rozwija się oporność na ich działanie (zjawisko to nosi nazwę tachyfilaksji). Preparaty sympatykomimetyczne mają różne stężenia substancji czynnej, dla najmłodszych dzieci 0,01%, kolejne to 0,025% oraz 0,05% (po 6 roku życia).

Pozytywne efekty można zaobserwować po zastosowaniu inhalacji przy katarze u dzieci – z samej soli fizjologicznej bądź też wzbogaconej o różne olejki eteryczne, jak np. sosnowy, z mięty pieprzowej czy eukaliptusa.

Leki na katar u dziecka

W przypadku zapalenia zatok, w alergicznym nieżycie nosa czy polipach nosa stosowane są także inne leki donosowe, zalecane wyłącznie przez lekarza, jak np. steroidy donosowe (działają przeciwzapalnie, zmniejszają również obrzęk i świąd). W alergicznym nieżycie nosa stosowane są także leki doustne, przeciwhistaminowe o działaniu hamującym reakcję alergiczną.

Sprawdzonym i bezpiecznym sposobem na katar u dzieci jest stosowanie wody morskiej. Ze względu na swoje bogactwo składników mineralnych, ma ona działanie przeciwbakteryjne i antyseptyczne. Strumień wody morskiej w trakcie jej aplikacji oczyszcza błonę śluzową z wszelkich zanieczyszczeń, drobnoustrojów, wydzieliny czy pyłków, które prowokują reakcję alergiczną. Woda morska ma także działanie nawilżające, co chroni błonę śluzową przed podrażnieniami.

Innym rozwiązaniem są plastry na katar, które można nakleić na ubranie dziecka. Plastry na katar zawierają w składzie olejek eukaliptusowy i olejek z sosny zwyczajnej, dzięki czemu dzieci mają zapewnione swobodne oddychanie.

W miarę możliwości dzieci z alergicznym nieżytem nosa należy izolować od alergenu, który powoduje objawy – oczywiście nie zawsze jest to możliwe, ale jeśli uczulenie powodują zwierzęta czy pokarmy (chociaż te relatywnie rzadko powodują katar) nie jest to trudne. Zapalenie zatok może wymagać w wybranych przypadkach antybiotykoterapii, a polipy nosa działań chirurgicznych.