Przerost migdałka gardłowego – przyczyny, objawy, wskazania do usunięcia

Migdałek gardłowy – anatomia i funkcja

Migdałek gardłowy to jeden z elementów większej struktury anatomicznej znanej jako pierścień chłonny gardła (Waldeyera). Poza migdałkiem gardłowym, tworzy go również migdałek trąbkowy, migdałek podniebienny, językowy oraz pojedyncze grudki i pasma limfatyczne rozproszone w ścianach gardła.

Migdałek gardłowy znajduje się w nosowej części gardła, dokładniej zaś na tylnej ścianie nosogardła, powyżej części widocznej po otwarciu ust. Zbudowany jest z tkanki chłonnej, która ma za zadanie ochronę przed bakteriami oraz innymi czynnikami chorobotwórczymi wnikającymi przez nos i usta do dróg oddechowych lub układu pokarmowego.

Czytaj również: Guzek za uchem, powiększone węzły chłonne za uchem

Przerost migdałka gardłowego – przyczyny

Powiększenie migdałka gardłowego jest naturalną reakcją tkanki limfatycznej na infekcję. Wiąże się to uruchomieniem szeregu mechanizmów obronnej reakcji immunologicznej, w tym produkcji przeciwciał. Jednak przewlekła i długotrwała stymulacja może doprowadzić do trwałego przerostu migdałka. Naukowo nadmiernie przerośnięte migdały nazywamy wyroślami adenoidalnymi, ze względu na sposób rozrastania się tkanki w tej okolicy.

Najczęstszą przyczyną przerostu migdałka są powtarzające się ostre i przewlekłe zapalenia górnych dróg oddechowych i jamy ustnej (przeziębienia, anginy i inne schorzenia bakteryjne). Odczynowość, czyli inaczej skłonność tkanki do gwałtownej i szybkiej reakcji w odpowiedzi na zakażenie jest największa u dzieci, dlatego też do okresu dojrzewania zachodzi najbardziej intensywne powiększanie się migdałków natomiast później zaczynają się one zmniejszać. Nieproporcjonalnie powiększone migdałki u dziecka w stosunku do średnicy gardła obserwuje się we wczesnym dzieciństwie, dlatego też w tym okresie objawy przerostu migdałków są zazwyczaj najbardziej dokuczliwe.

Przerost migdałka gardłowego – objawy

Przerośnięty migdałek gardłowy ze względu na swoją lokalizację, powoduje dokuczliwe objawy oraz prowadzi do zmian warunków fizjologicznych. Powiększony migdał zmniejsza drożność nosogardła, przez co dziecko zaczyna oddychać przez usta. Naturalną funkcją błony śluzowej nosa jest ogrzanie i nawilżenie wdychanego powietrza, obecne w przedsionku nosa włoski oraz rzęski nabłonka wyłapują większe zanieczyszczenia powietrza i zapobiegają ich dalszemu wnikaniu do organizmu. Oddychanie przez usta nie przygotowuje odpowiednio powietrza, jest ono zimne i suche, co sprzyja infekcjom. W mechanizmie błędnego koła dalsze infekcje wciąż stymulują wzrost migdałków. U dzieci zaobserwujemy:

• oddychanie przez otwarte usta,
• chrapanie w nocy,
• mowę nosową (nosowanie).

Powiększony migdałek gardłowy może zablokować ujścia trąbek słuchowych (Eustachiusza) leżących w pobliżu. Struktury te są połączeniem ucha środkowego z gardłem zapewniając prawidłowe upowietrzenie oraz odpływ powstającej tam wydzieliny. Taka blokada może wywołać nawracające zapalenia ucha środkowego wraz z gromadzeniem się płynu upośledzającym przewodzenie dźwięku, a więc w konsekwencji niedosłuch przewodzeniowy.

Co więcej, długotrwale utrzymujący się płyn może doprowadzić do powstawania zrostów pomiędzy elementami ucha środkowego – kosteczkami słuchowymi i błoną bębenkową. W konsekwencji zaciągnięta błona bębenkowa może pęknąć, tworząc nienaturalne połączenie pomiędzy uchem zewnętrznym a jamą bębenkową. Kanał słuchowy wyściela naskórek, który posiada zdolność do regeneracji i napełzania, będzie zatem wnikał do ucha środkowego. Inną funkcją naskórka jest jego okresowe złuszczanie się, co w uchu spowoduje powstanie perlaka – masy złuszczonego naskórka, niszczącej struktury ucha środkowego.

Przerost migdałka gardłowego – kiedy potrzebne jest wycięcie migdałków?

Tylko dokładne badanie w gabinecie laryngologa lub foniatry upoważnia do rozpoznania przerostu migdałka gardłowego. W gabinecie lekarz oceni przerośnięty migdałek w bezpośrednim oglądaniu lusterkiem lub endoskopem. Jakie są wskazania do wykonania zabiegu operacyjnego usunięcia migdałka gardłowego?

• Usuwanie migdałów przeprowadza się, kiedy przerośnięta tkanka upośledza oddychanie przez nos.
• Bezwzględnym wskazaniem do wycięcia migdałków jest zespół bezdechu sennego.
• Zabieg adenotomii wykonuje się, kiedy przerośnięty migdał zmniejsza drożność trąbek słuchowych i ujścia zatok przynosowych.
• Usunięcie migdałków jest konieczne przy podejrzeniu nowotworu.

Przerośnięty migdał gardłowy powinien zostać wycięty także wtedy, gdy wystąpią zaburzenia połykania, objawiające się niedoborem masy ciała.

Adenotomia – jak wygląda zabieg usunięcia migdałków?

Wycięcie przerośniętych migdałków, zwłaszcza jeśli zabieg ma być wykonany u dzieci, rodzi wiele pytań. Pacjenci zastanawiają się, czy wycinanie migdałków boli, jak długo trwa, jak przygotować się do operacji, co można jeść po usunięciu migdałków.

Wycięcie migdałka gardłowego, czyli adenotomia, to zabieg wykonywany zazwyczaj w znieczuleniu ogólnym, choć gdy istnieją przeciwwskazania do zastosowania narkozy, można przeprowadzić go również w znieczuleniu miejscowym. Zastosowanie znieczulenie ogólnego umożliwia operatorowi lepszy wgląd w pole operacyjne, lepszą kontrolę krwawienia, ogranicza również stres związany z operacją, co jest szczególnie istotne w przypadku, kiedy przeprowadzanie jest wycięcie migdałków u dzieci.

Jak się przygotować do usunięcia migdałków? Pacjent musi być na czczo, czyli nie spożywać żadnych pokarmów ani płynów przez przynajmniej 12 godzin poprzedzających zabieg. Przed zabiegiem wycięcia migdałka gardłowego konieczne jest wykluczenie infekcji górnych dróg oddechowych. Potrzebne może być wykonanie kilku badań dodatkowych, które mogą obejmować: ocenę układu krzepnięcia, morfologii krwi, jonogramu, oznaczenie grupy krwi z czynnikiem Rh. Badania te zleci chirurg już na oddziale szpitalnym.

Jak wygląda zabieg usuwania trzeciego migdałka? W metodzie klasycznej adenotomii tkanki usuwa się doszczętnie przy pomocy narzędzia zwanego adenotomem z dostępu przez usta. Następnie miejsce po wyciętym migdałku (lożę) uciska się tamponem celem zahamowania krwawienia, które jest zazwyczaj niewielkie.Konieczna jest obserwacja w oddziale szpitalnym przez przynajmniej 24 godziny po zabiegu. Dokonuje się regularnej kontroli ewentualnego krwawienia.

Przez 2–3 godziny po wybudzeniu z narkozy nie można spożywać żadnych płynów, ani pokarmów, natomiast po tym okresie poleca się spożywanie zimnej wody, która obkurcza naczynia krwionośne i sprzyja zachowaniu hemostazy. W kolejnych dniach należy unikać pokarmów gorących, ostrych lub twardych mogących mechanicznie podrażnić gardło. Przez pierwsze parę dni po operacji konieczne może być podanie środków przeciwbólowych. Nie zaleca się rutynowej antybiotykoterapii.

Czy usuwanie migdałów gardłowych jest bezpieczne?

Powikłania po adenotomii zdarzają się bardzo rzadko i obejmują:

• komplikacje związane ze znieczuleniem ogólnym i podawanymi lekami,
• uszkodzenie struktur leżących w pobliżu migdałka,
• przedłużające się lub nawracające krwawienie z loży po migdałku,
• niewydolność zwarcia podniebienno-gardłowego.

Doszczętnie wycięty migdałek nie odrasta. W przypadku pozostawienia fragmentów tkanki limfatycznej w loży, możliwa jest jej dalsza stymulacja w przebiegu infekcji i konieczność powtórnego wycięcia. Taka sytuacja zdarza się jednak niezmiernie rzadko.

Przerost migdałka gardłowego – nowoczesne metody operacyjne

Do nowoczesnych metod operacyjnych dotyczących przerostu migdałka gardłowego należą:

• wypalanie migdałka gardłowego laserem neodymowo-yagowym – metoda ta może wywoływać zwiększone bliznowacenie tkanek nosogardzieli, dlatego obecnie nie jest zalecana;
• koablacja migdałka gardłowego – polega na uzyskaniu przy pomocy fali elektromagnetycznej plazmy o niskiej temperaturze (około 10-krotnie mniejszej niż narzędzia chirurgiczne wytwarzające prąd elektryczny). Jest to technika bardzo precyzyjna, ograniczająca oddziaływanie na okoliczne tkanki do minimum. Niestety, ze względu na koszt urządzeń koniecznych do przeprowadzenia zabiegu tą metodą, nie jest popularna.

Należy dodać, że dotychczas nie wykazano definitywnej wyższości żadnej z powyższych metod w stosunku do klasycznej operacji wycięcia migdałków.