Choroby błędnika – przyczyny, objawy, leczenie chorego błędnika

Błędnik – budowa i funkcje

Ucho ludzkie składa się z trzech części: ucha zewnętrznego, środkowego oraz wewnętrznego. Odbiera ono dźwięki z otoczenia, analizuje i przenosi drogą nerwową do ośrodkowego układu nerwowego. Ucho wewnętrzne (łac. auris interna), które odpowiada za zmysł słuchu i równowagi, nazywane jest błędnikiem (lac. labirynthus).

W uchu wewnętrznym wyróżniamy dwa rodzaje błędnika – błoniasty oraz kostny. Błędnik błoniasty (wewnątrz kostnego) obejmuje woreczek, łagiewkę i trzy przewody półkoliste wypełnione przezroczystym płynem (śródchłonka). Błędnik kostny składa się z przedsionka wypełnionego płynem, kanałów zwanych ślimakami oraz kanałów półkolistych.

Błędnik mieści się w części skalistej kości skroniowej. Poza przestrzenią ucha środkowego składa się z przedsionka wypełnionego płynem i jest odpowiedzialny za odbieranie drgań mechanicznych, wzbudzanie drgań cząsteczek mechanicznych, kanałów zwanych ślimakami zawierających zakończenie nerwu słuchowego, które dochodzą do tego właściwego narządu słuchu, tzw. narządu Cortiego.

Oprócz nerwów zawiera również płyn (endolimfa) i bardzo czułe rzęski słuchowe. To właśnie w ślimaku drgania falowe wywołują wrażenia słuchowe. Ucho wewnętrzne odpowiada również za stan równowagi. Kanały półkoliste ustawione są w trzech płaszczyznach przestrzeni prostopadle do siebie, łączą się one z jamką (przedsionkiem) i są zaopatrzone w płyn, który dzięki swoim ruchom przy zmianach położenia głowy i ciała, drażni owe zakończenia nerwowe narządu równowagi, które odpowiadają za informowanie o położeniu ciała w przestrzeni.

Zaburzenia błędnika będą zatem negatywnie wpływały na wszystkie powyższe funkcje.

Problemy z błędnikiem – jakie są objawy chorób błędnika?

Do objawów zaburzeń pracy błędnika zaliczamy: zawroty głowy podczas wstawania lub schylania się, nudności i wymioty, szumy uszne, oczopląs.

Objawy chorób błędnika są dość niespecyficzne, co utrudnia prawidłową diagnostykę. Pierwszym sygnałem zaburzeń błędnika są uciążliwe zawroty głowy przy wstawaniu czy pochylaniu. Choremu nagle kręci się w głowie, zarówno przy otwartych, jak i zamkniętych oczach, przy czym wirowanie jest dość krótkotrwałe. Na skutek zakłóconej orientacji przestrzennej zawrotom głowy towarzyszą zaburzenia równowagi. Pojawia się uczucie znoszenia na boki, unoszenia się nad ziemią, trudność w utrzymaniu spionizowanej postawy ciała. Dolegliwościom tym często towarzyszą nudności prowokujące wymioty.

Problemy z błędnikiem wiążą się także z występowaniem specyficznych wrażeń słuchowych. Typowy jest szum w uszach, określany przez pacjentów jako pisk, szelest, dzwonienie. Przy uszkodzeniu błędnika może dojść nawet do poważnych zaburzeń słuchu. Objawy chorego błędnika obejmują także kłopoty ze wzrokiem, który jest powiązany ze zmysłem równowagi. Typowy jest oczopląs, czyli drgające ruchy gałek ocznych. Utrudnione jest także skupienie wzroku na danym obiekcie.

Najbardziej powszechnym zaburzeniem pracy błędnika jest choroba lokomocyjna.

Zawroty głowy i mdłości, szumy uszne – choroba Meniere'a

Jedną z przewlekłych chorób błędnika jest choroba Meniere'a, określana także jako wodniak błędnika. Przyczyną jest gromadzenie się i wzrost ciśnienia płynów w uchu wewnętrznym. Do typowych objawów należą: napadowe, silne zawroty głowy, nudności, wymioty, oczopląs pochodzenia obwodowego, szum w uchu, silne upośledzenie słuchu, u pacjentów występuje także zblednięcie skóry oraz poty. Podczas ataku choroby nigdy nie obserwujemy utraty przytomności. Napady występują z różną częstotliwością. Nawrót dolegliwości może trwać nawet kilka dni.

Przy rozpoznaniu zaburzeń błędnika w chorobie Meniere'a wykonywane są badania audiometryczne, badania układu równowagi, badania obrazowe RTG oraz tomografia komputerowa. Istotą jest potwierdzenie głuchoty o charakterze ślimakowym.

Otoskleroza – choroba błędnika kostnego

Obustronne uporczywe szumy uszne oraz upośledzenie słuchu to także objawy otosklerozy, choroby błędnika kostnego, określanej także jako otospongioza. Proces chorobowy obejmuje strzemiączko bezpośrednio przylegające do błędnika, przez co kosteczka zostaje unieruchomiona. Prowadzi to do zaburzenia przewodzenia dźwięków i niesymetrycznego osłabienia słuchu. Co ciekawe, choremu łatwiej jest usłyszeć mowę pośród hałasu, niż wówczas gdy panuje cisza. U pacjentów rzadko obserwuje się zaburzenia równowagi i zawroty głowy.

Przyczyny otosklerozy nie zostały do końca rozpoznane, przypuszcza się, że wystąpienie schorzenia ma związek z czynnikami hormonalnymi, bowiem najczęściej diagnozuje się ją u kobiet ciężarnych bądź karmiących piersią. Pod uwagę bierze się także skłonności genetyczne.

Rozpoznanie tej choroby błędnika umożliwia wywiad lekarski i badania laryngologiczne, jednak postawienie ostatecznej diagnozy wiąże się z koniecznością otwarcia ucha środkowego, co pozwala stwierdzić unieruchomienie strzemiączka. W leczeniu wykorzystuje się stapedotomię, czyli zabieg mikroskopowy lub laserowy, podczas którego dysfunkcyjne strzemiączko zastępowane jest specjalistyczną protezką. Jeżeli choroba nie jest zaawansowana, alternatywą jest założenie aparatu słuchowego.

Zapalenie błędnika – ostre zapalenie ucha wewnętrznego

Zapalenie błędnika, czyli ostre zapalenie ucha wewnętrznego, to stan zapalny, który obejmuje wszystkie trzy części ucha wewnętrznego. Wywołany może być zarówno przez wirusy (wrodzone bądź nabyte) jak i bakterie.

Zapalenie błędnika rozwija się przez ciągłość ze stanów zapalanych przebiegających w sąsiednich strukturach anatomicznych, takich jak ucho środkowe i błona bębenkowa. Należy również zaznaczyć, że w przypadku ciężkiej anginy paciorkowcowej, która rozwija się w jamie gardła, może zaistnieć sytuacja przejścia infekcji drogą trąbki Eustachiusza do ucha środkowego i dalej do wewnętrznego.

Objawy zapalenia błędnika są zróżnicowane. Do najczęściej występujących zaliczamy:

• bóle i zawroty głowy,
• oczopląs, wymioty,
• problemy z utrzymaniem równowagi,
• złe samopoczucie, gorączkę, dreszcze,
• niedosłuch w różnym stopniu, szum w uszach.

Aby dobrze zdiagnozować zapalenie błędnika, należy wykonać wziernikowanie ucha, następnie RTG kości skroniowej. W przypadkach wątpliwych klinicznie rozstrzygająca jest tomografia komputerowa. Przy rozpoznaniu zapalenia błędnika należy wdrożyć szybkie postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne, możliwie w warunkach szpitalnych. Leczenie zapalenia błędnika jest uzależnione od nasilenia schorzenia. Jeżeli do zapalenia doszło drogą bakteryjną, wskazana jest antybiotykoterapia o szerokim spektrum działania. W przypadku ropnia konieczny jest drenaż ucha środkowego, a przy zapaleniu martwiczym – operacja.

Jak leczy się choroby błędnika?

Leczenie zaburzeń błędnika powinno być prowadzone przez lekarza specjalistę, ponieważ jest procesem długotrwałym. W zależności od rodzaju choroby błędnika, podawane są: leki przeciw zawrotom głowy, środki odwadniające, leki poprawiające krążenie w uchu wewnętrznym oraz poprawiające krążenie krwi w mózgowiu. Ważne jest stosowanie diety niskosodowej. W skrajnych przypadkach konieczne jest wykonanie zabiegu przecięcia nerwu przedsionkowego.

Nieleczone schorzenia błędnika mogą mieć poważne konsekwencje, z utratą słuch włącznie.

Uszkodzenie błędnika – wypowiedź laryngologa