Przerost migdałka gardłowego u dziecka – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest przerost migdałków?

Przerost migdałków jest częstą przypadłością, która dotyka głównie dzieci między 5 a 10 rokiem życia. Migdałek gardłowy i podniebienny wchodzą w skład pierścienia chłonnego Waldeyera, który jest skupiskiem tkanki limfatycznej otaczającej światło gardła. Przerost migdałka gardłowego u dziecka nie jest w zasadzie chorobą. Jest to oznaka aktywności układu odpornościowego i hormonalnego dziecka, a także – w mniejszym stopniu – towarzyszy stanom zapalnym.

Przeczytaj: Spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Przerost migdałków u dziecka – pierścień Waldeyera

Pierścień chłonny gardła – pierścień Waldeyera – rozwija się w pierwszych latach życia dziecka i zanika w okresie dojrzewania. W skład jego wchodzą:

• migdałki podniebienne,
• gardłowy (tzw. trzeci),
• migdałek językowy,
• migdałki trąbkowe,
• pasma boczne,
• grudki chłonne na tylnej ścianie gardła.

Usytuowanie tych struktur, otaczających światło gardła, umożliwia im stały kontakt ze środowiskiem zewnętrznym oraz powoduje, iż stanowią one pierwszą linię obrony dróg oddechowych i pokarmowych. Ten stały kontakt z antygenami pochodzącymi ze środowiska umożliwia powstawanie w obrębie migdałków komórek pamięci immunologicznej. Uczestniczą one również w krążeniu limfocytów. Migdałki są zatem narządem przystosowującym układ odpornościowy do otaczającego środowiska.

Przeczytaj też: Zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Przerost migdałków u dziecka – przyczyny

Nie do końca poznane są przyczyny przerostu migdałka gardłowego u dziecka, podobnie jak i migdałków podniebiennych. Nie wiadomo również, dlaczego u niektórych dzieci po zabiegu przycięcia migdałków tkanka limfatyczna gardła odrasta, a u innych nie. Przypuszcza się, że podłoże tego zjawiska jest wieloczynnikowe.

Główną przyczyną przerostu migdałka gardłowego u dziecka są nawracające ostre stany zapalne, zwłaszcza towarzyszące chorobom zakaźnym wieku dziecięcego. Czynniki infekcyjne nie muszą pochodzić ze środowiska zewnętrznego. Często zdarza się tak, że przyczyną przewlekłej stymulacji układu chłonnego migdałków są czynniki chorobotwórcze zlokalizowane m.in. w obrębie zębów, zatok przynosowych lub błony śluzowej nosa. Do rozrostu tkanki migdałków u dziecka przyczyniają się także zakażenia adenowirusami. Ponadto pod uwagę brane są wpływy środowiskowe, klimatyczne oraz hormonalne, czyli poziom hormonów przedniego płata przysadki oraz hormonów kory nadnerczy, których poziomy wzrastają w odczynach zapalnych organizmu. Jako jedną z prawdopodobnych przyczyn przerostu migdałków wymienia się też alergie, zarówno pokarmowe, jak i wziewne.

Przerost migdałka gardłowego u dziecka – objawy

Prawidłowy migdałek gardłowy położony jest naprzeciwko nozdrzy tylnych, w okolicy części nosowej i ma kształt opływowego czworoboku gardła. Wyróżnia się dwa typy przerostu migdałka gardłowego u dziecka: fizjologiczny i patologiczny. Przerost fizjologiczny jest odwracalny i polega na powiększeniu się rozmiarów migdałka, bez zaburzenia drożności dróg oddechowych. Przerost patologiczny rozpoznajemy, gdy jest on przeszkodą w drożności nosa, co zazwyczaj jest powiązane ze zmianą wyglądu migdałka, który przybiera bardziej wypukły kształt.

Objawy przerostu migdałka gardłowego u dziecka to:

• zmiana barwy głosu,
• mowa nosowa,
• chrapanie i bezdechy podczas snu dziecka,
• zaburzenie drożności nosa,
• oddychanie przez usta (zarówno w dzień, jak i podczas snu),
• nawracające infekcje kataralne (przewlekły katar u dziecka),
• trudności w jedzeniu.

Ponadto z powodu długotrwałego przerostu upośledzającego drożność nosa dochodzi do zaburzeń rozwoju twarzoczaszki dziecka, co skutkuje powstawaniem wad zgryzu. Twarz staje się adenoidalna, co oznacza, że jest pociągła, wąska, podniebienie jest wysoko wysklepione, natomiast środkowa część twarzy spłaszczona. U dziecka obserwujemy stale uchylone usta, bladość skóry, a mimika twarzy jest uboga.

Przerost migdałka gardłowego u dziecka może doprowadzić do upośledzenia drożności trąbki słuchowej, co zaburza prawidłową wentylację ucha środkowego. Przyczynia się to do wzrostu ryzyka rozwoju wysiękowego zapalenia ucha środkowego, co może skutkować niedosłuchem, nawracającymi zapaleniami i przewlekłym ropnym zapalenia ucha środkowego u dziecka.

Kolejnymi objawami sugerującymi przerost migdałka gardłowego mogą być powracające stany zapalne gardła i dolnych dróg oddechowych. Dzieje się tak, ponieważ dziecko oddycha nieogrzanym, suchym i niedostatecznie oczyszczonym powietrzem. Wzrasta zatem szansa na wystąpienie zapalenia krtani, oskrzeli czy tchawicy. W przeroście migdałka gardłowego u dziecka upośledzona zostaje wentylacja zatok przynosowych, których błona śluzowa jest stale podrażniona zalegającą w nich wydzieliną, co skutkuje występowaniem przewlekłego stanu zapalnego.

Przerost migdałka gardłowego u dziecka – rozpoznanie

W większości przypadków objawy przerostu migdałka gardłowego u dziecka są charakterystyczne i do rozpoznania schorzenia wystarcza dokładnie zebrany wywiad z rodzicami oraz badanie laryngologiczne. Badając dziecko lekarz może usłyszeć spoczynkowy stridor nosowy. W badaniu endoskopowym stwierdza się tkankę adenoidalną wypełniającą przestrzeń nosogardła, zaleganie wydzieliny na dnie jam nosa oraz jej spływanie po tylnej ścianie gardła. Przy wątpliwościach można wykonać RTG boczne nosogardła. Zawsze należy różnicować przerost migdałka gardłowego z nowotworami złośliwymi i naczyniakowłókniakiem młodzieńczym.

Przerost migdałka gardłowego u dziecka – leczenie

Podstawową metodą leczenia jest adenotomia, czyli zabieg polegający na usunięciu przerośniętej tkanki migdałka. Bezwzględnym wskazaniem do takiego postępowania jest:

• przerost powodujący niedrożność nosa,
• stałe oddychanie przez usta w czasie dziennej aktywności oraz snu,
• objawy zespołu obturacyjnych bezdechów sennych.

Względne, czyli warunkowe wskazania do adenotomii dotyczą stanów, w których przerost migdałka gardłowego u dziecka współistnieje z infekcjami dróg oddechowych.

Przerost migdałków, choć może wydawać się problemem nieistotnym, nieleczony, w przypadkach wymagających interwencji, może prowadzić do poważnych konsekwencji. Dlatego rodzice, zauważając u swoich dzieci opisane powyżej objawy, powinni udać się do lekarza w celu rozpoczęcia diagnostyki i ewentualnego leczenia.

Wypowiedź laryngologa na temat przerostu migdałka gardłowego u dziecka