Czym jest trądzik różowaty?
Trądzik różowaty to choroba skórna, która dotyka przede wszystkim kobiety w wieku 30-50 lat. Różni się więc od trądziku pospolitego, na który cierpią głównie osoby nastoletnie. Również przyczyny, objawy i leczenie tej przewlekłej, zapalnej dermatozy jest odmienne. Trądzik różowaty występuje na skórze twarzy, najczęściej w jej centralnej części (czoło, nos, broda). Jej podłożem są zaburzenia naczyniowe, nadmierny łojotok, zaburzenia infekcyjne, czynniki środowiskowe, dietetyczne oraz psychogenne. W łagodnych postaciach polega na zaczerwienieniu skóry twarzy, przewlekłym rumieniu, grudkach oraz teleangiektazjach (poszerzonych naczyniach).
W postaciach zaawansowanych, na szczęście rzadkich, dochodzi do przerostu tkanki łącznej i gruczołów łojowych, co doprowadza do guzowatych zmian nosa, zwanych rhinophyma. Leczenie, jak i patogeneza, jest wieloczynnikowe. Zależy od postaci trądziku, jego zaawansowania oraz zmian współistniejących. Leczenie doprowadza do remisji zmian, jednak zdarza się, że choroba nawraca, nawet po kilku lub kilkunastu latach.
Przyczyny trądziku różowatego
Istnieją różnorodne hipotezy powstawania trądziku różowatego. Jedne są mniej, drugie bardziej udowodnione naukowo; wiadomo jednak na pewno, że nie ma jednego głównego czynnika wywołującego zmiany skórne.
Z pewnością przyczyny trądziku różowanego mają podłoże hormonalne. Potwierdzeniem tej tezy jest chociażby istotna dominacja kobiet w grupie chorych. Dlatego uważa się, że żeńskie hormony płciowe, głównie estrogeny, zwiększają ryzyko trądziku różowatego. Także wahania hormonalne, występujące przed miesiączką, owulacją czy w wieku okołomenopauzalnym łączy się z nasileniem objawów trądziku. Niejasne jest jednak to, dlaczego występowanie najcięższych zmian w trądziku różowatym o charakterze guzowych narośli na nosie (rhinophyma) jest częstsze u mężczyzn. Być może łączy się to ze zwiększoną gęstością gruczołów łojowych w obrębie nosa u panów.
Z subiektywnych obserwacji pacjentów wynika, że zmiany skórne nasilają się pod wpływem wzrostu temperatury, gorących napojów, alkoholu, stresu i aktywności fizycznej. Szczególnie nasileniu ulega rumień i teleangiektazje skórne.
Udowodniono, że trądzik różowaty ma podłoże genetyczne – występuje rodzinnie, w dodatku częściej u osób z cerą jasną i wrażliwą, skłonną do podrażnień.
Na wystąpienie trądziku różowatego mają też wpływ czynniki infekcyjne i zakaźne. Sprzyja mu kolonizacja skóry przez roztocze – nużeńca ludzkiego (Demodex folliculorum), która jest dość częsta, a mimo to, co ciekawe, nie u wszystkich występują zmiany trądzikowe. Zaobserwowano też korelację z infekcją Helicobacter pylori i Lamblia intestinalis. Prawdopodobnie ma to podłoże immunologiczne, dotąd nie do końca wyjaśnione.
Kryteria rozpoznania i postaci kliniczne
Obecnie rozpoznanie trądziku różowatego stawia się na podstawie kryteriów klinicznych. Wyróżnia się kryteria duże – pierwszorzędowe (rumień, grudki, krostki, teleangiektazje) oraz kryteria małe – drugorzędowe (nadwrażliwość zajętej skóry, obrzęk, zmiany przerostowe, objawy zajęcia oczu).
Obowiązujący podział trądziku, ustanowiony przez National Rosacea Society, wyróżnia główne postaci:
- rumieniowo-teleangiektatyczną,
- grudkowo-krostkową,
- przerostowo-naciekową,
- oczną.
Do rzadszych, także zaliczanych do podtypów trądziku różowatego, należą: odmiana ziarniniakowa, okołoustne zapalenie skóry, trądzik różowaty posterydowy, rozsiany, pozatwarzowy oraz trwałe stwardnienie czy obrzęk zajętej skóry.
Każdy z podtypów może się nakładać lub przechodzić w inny, co utrudnia postawienie rozpoznania. Typowy rozwój trądziku różowatego przedstawia następujący schemat:
- Trądzik różowaty zwykle zaczyna się od rumienia, który początkowo pojawia się jedynie przejściowo. Wynika on z nadwrażliwości naczyń krwionośnych skóry. Mogą go wywoływać czynniki klimatyczne, emocjonalne, dietetyczne, leki (głównie te, które rozszerzają naczynia).
- Rozwijające się uszkodzenie naczyń prowadzi do trwałego utrzymywania się rumienia i teleangiektazji.
- Stopniowo dochodzi do pojawienia się grudek i krostek, których zawartość, w przeciwieństwie do trądziku pospolitego, jest jałowa. Nie ma też charakterystycznych dla trądziku młodzieńczego zaskórników.
- W zaawansowanych postaciach dochodzi do zmian przerostowo-naciekowych, wynikających z powiększania się i łączenia ze sobą zmian zapalnych. Do najczęstszych zmian przerostowych należą zmiany na nosie – rhinophyma, które zwykle dotyczą mężczyzn. Zmiany naciekowe mogą też lokalizować się na podbródku, czole czy też na powiekach, czyli w miejscach, gdzie najczęściej rozwija się trądzik różowaty.
- Postać oczna może być postacią izolowaną lub towarzyszyć zmianom skórnym. Polega na obrzmieniu powiek, zapaleniu spojówek i brzegów powiek, zaburzeniu pracy gruczołów Meiboma. Gruczoły te, zlokalizowane na powiece, odpowiadają za skład wydzieliny łzowej, a konkretnie za warstwę lipidową filmu łzowego. Bez niej dochodzi do rozwoju zespołu suchego oka czy zapalenia rogówki, co przejawia się światłowstrętem, łzawieniem i pieczeniem oczu. Na szczęście postać oczna nie występuje u każdego pacjenta.
Leczenie trądziku różowatego
Postępowanie lecznicze związane z trądzikiem różowatym obejmuje:
- Skóra objęta trądzikiem różowatym wymaga delikatnego traktowania i hipoalergicznych kosmetyków przeznaczonych dla skóry wrażliwej. Do jej pielęgnacji zalecane są produkty bezalkoholowe, z naturalnych składników. Przeciwwskazane są jakiekolwiek formy peelingów cery czy drogeryjne maseczki, które mogą nawet pogorszyć stan cery.
- Do leczenia zewnętrznego stosuje się antybiotyki w postaci żeli i kremów – metronidazol, erytromycyna, tetracykliny. Zmniejszają one stan zapalny skóry, obrzęk i rumień. Leczenie miejscowe opiera się też na retinoidach (adapalen, tretinoina), stosowanych w mniejszych stężeniach niż w trądziku pospolitym.
- Leczenie ogólne opiera się na antybiotykoterapii, przede wszystkim na tetracyklinach i metronidazolu.
- Również doustne retinoidy mają swoje miejsce w leczeniu tej postaci trądziku – izotretinoinę stosuje się w bardziej zaawansowanych postaciach choroby, przez okres kilku miesięcy.
- Zaobserwowano, że eradykacja bakterii Helicobacter pylori skutkuje poprawą stanu skóry; dlatego warto przeprowadzić testy na jej obecność i wdrożyć ewentualne leczenie.
- Trądzik zaostrza też pasożyt Demodex folliculorum – w tym przypadku wdraża się leczenie krotamitonem.
- Poza leczeniem farmakologicznym można spróbować leczenia światłem i laserem – są szczególnie skuteczne w przypadku rumienia i teleangiektazji. Zmiany rozrostowe, np. rhinophyma, wymagają leczenia operacyjnego.
- Postępowaniem wspomagającym jest uszczelnianie naczyń krwionośnych, np. preparatami rutyny, podawanie witaminy PP – działa przeciwłojotokowo i przeciwzapalnie.
- W postaci ocznej można wspomóc się preparatami tzw. sztucznych łez.
