Ludzkie ciało posiada niesamowitą zdolność do samoleczenia. Złożone mechanizmy fizjologiczne uruchamiają się przy każdej infekcji oraz uszkodzeniu tkanki. Dzięki temu, że organizm samorzutnie dąży do naprawy uszkodzonych narządów, możliwe są zabiegi chirurgiczne i leczenie ran. Proces gojenia rany może zachodzić przez rychłozrost (gojenie pierwotne) lub ziarninowanie (gojenie wtórne). W tym artykule omówiono przebieg gojenia rany przez rychłozrost. Na czym polega?
Rychłozrost – co to znaczy? Gojenie rany przez rychłozrost
Spis treści
Rychłozrost – jak przebiega proces gojenia rany?
Rychłozrost to najszybszy i najskuteczniejszy sposób regeneracji powierzchownych warstw skóry. Najlepsze efekty gojenia przez rychłozrost widać w przypadku ran ciętych, w których nie dochodzi do rozejścia się brzegów rany oraz po zabiegach chirurgicznych zakończonych założeniem szwów.
Rany rozległe, rany szarpane czy rany kąsane, w których doszło do znacznego ubytku tkanki, będą goiły się przez ziarninowanie . Ten sposób, zwany gojeniem wtórnym, polega na wypełnieniu się rany tkanką ziarninową, która z czasem przekształca się w tkankę bliznowatą. Ziarninowanie rany zazwyczaj pozostawia nieestetyczną, zgrubiałą bliznę. W wyniku gojenia przez rychłozrost powstaje cienka, linijna blizna, która szybko blednie.
Gojenie się ran to złożony mechanizm, regulowany przez wiele czynników wewnętrznych. Proces gojenia rany rozpoczyna się zaraz po tym, jak nastąpi przerwanie anatomicznej ciągłości tkanek. Z udziałem elementów morfotycznych krwi oraz różnych czynników krzepnięcia organizm zaczyna naprawiać uszkodzenie. Niezależnie od sposobu gojenia rany można zaobserwować kolejno zachodzące fazy gojenia: miejscowy stan zapalny, oczyszczanie rany, proliferacja komórek, przebudowa tkanki.
Przeczytaj też: Pękająca skóra na palcach – jak temu zaradzić?
Faza zapalna (wysiękowa)
Pierwszą reakcją organizmu na uraz jest uruchomienie procesu krzepnięcia z udziałem płytek krwi. Płytki krwi zgromadzone w miejscu uszkodzenia skóry ulegają aktywacji i uwalniają biochemiczne czynniki krzepnięcia oraz całą kaskadę reakcji, prowadzących do powstania skrzepu. Skrzep zamyka miejsce urazu zapobiegając krwawieniu i zabezpieczając miejsce zranienia. Pod powstałym skrzepem zachodzą procesy naprawcze tkanki.
W miejscu zranienia rozwija się miejscowy odczyn zapalny, który jest w tym przypadku zjawiskiem pożądanym. Uruchamia on migrację i aktywację leukocytów – granulocytów, limfocytów i monocytów. Okolica rany staje się zaczerwieniona i nieco cieplejsza w wyniku wzmożonego ukrwienia. Często pojawiają się też wysięk i obrzęk, będące wynikiem zwiększonej przepuszczalności naczyń krwionośnych, z których migrują leukocyty i inne komórki zapalne. Ponadto wysięk dodatkowo zabezpiecza ranę przed wyschnięciem i wspomaga dostarczanie substancji odżywczych do komórek.
Długość trwania fazy wysiękowej to około 4-7 dni, następnie proces zapalny ulega stopniowemu ograniczaniu, a w obrębie rany zaczynają dominować makrofagi odpowiedziane za proces oczyszczania.
Przeczytaj też: Jak pomóc osobie z raną postrzałową?
Faza oczyszczania
W fazie oczyszczania wewnątrz rany aktywne są makrofagi o zdolnościach do fagocytozy. Eliminują one drobnoustroje, mogące być przyczyną zakażenia rany oraz inne zanieczyszczenia. Makrofagi usuwają również martwe tkanki i przygotowują ranę do kolejnego etapu gojenia.
Faza proliferacyjna
Faza proliferacji to właściwy etap gojenia rany, w którym powstaje nowa tkanka. To na tym etapie można różnicować gojenie przez rychłozrost lub ziarninowanie. Główną rolę odgrywają teraz fibroblasty, wydzielające kolagen. Rozpoczyna się proces angiogenezy, czyli powstawania nowych naczyń krwionośnych. Miofibroblasty powodują obkurczanie brzegów rany i zamknięcie miejsca uszkodzenia. Zaczyna zachodzić epitelializacja, czyli wytwarzanie nowego naskórka. Ta faza trwa kilka tygodni i kończy się wytworzeniem blizny.
Faza przebudowy
Samo powstanie blizny to nie koniec gojenia się rany. Włókna kolagenu w obrębie blizny ulegają przebudowie, wzmocnieniu i uporządkowaniu. Blizna staje się bledsza, bardziej gładka i płaska oraz bardziej odporna na rozejście i uszkodzenia mechaniczne. Po trzech miesiącach wytrzymałość blizny osiąga już 80 proc. wytrzymałości zdrowej skóry. Faza przebudowy blizny może trwać od kilku tygodni do kilku lat – w zależności od rodzaju rany oraz indywidualnych zdolności regeneracyjnych organizmu. Na tym etapie warto podjąć terapię blizny za pomocą zabiegów fizjoterapeutycznych oraz specjalnych środków leczniczych, co dodatkowo może zmniejszyć jej widoczność.
Rychłozrost – jak pielęgnować ranę?
W przypadku, gdy zostanie przerwana ciągłość skóry, pierwszą pomocą jest oczyszczenie okolicy rany i przemycie (najlepiej solą fizjologiczną) oraz zatamowanie krwawienia za pomocą opatrunku uciskowego z jałowych gazików. Jeśli konieczne jest zamknięcie brzegów rany za pomocą szwów, należy zrobić to w ciągu kilku godzin od zranienia.
Jeśli rana jest niewielka i nie jest zakażona, wystarczy stosować standardowe środki dezynfekujące. W przypadku zakażenia lub obecności martwej tkanki podaje się antybiotyk.
Czytaj również: Odleżyny – jak wyglądają i jak je leczyć?
Powikłania związane z gojeniem ran
Gojenie rany przez rychłozrost jest procesem bezpiecznym i skutecznym. Rzadko dochodzi do powikłań, jeśli rana została dobrze zaopatrzona. Niestety, czasami mimo prawidłowej pielęgnacji może dojść do rozejścia rany po zszyciu, krwawienia, powstania krwiaka lub zakażenia drobnoustrojami.
W przypadku zakażenia rany zaobserwować można takie objawy jak: świąd, pulsowanie, zaczerwienienie i obrzęk, ropna wydzielina, podwyższona temperatura. W takiej sytuacji wskazana jest konsultacja z lekarzem.
Czytaj również: Pulsowanie w głowie – jakie są przyczyny uczucia pulsowania w głowie?
Co wpływa na czas gojenia ran?
Przebieg gojenia się rany zależy od wielu czynników wewnętrznych i zewnętrznych. Przede wszystkim ważny jest rodzaj rany, jej wielkość i umiejscowienie.
Najważniejszym czynnikiem wpływającym niekorzystnie na gojenie ran jest ich zakażenie rany drobnoustrojami. Ryzyko zakażenia jest większe w przypadku ran zabrudzonych, nieoczyszczonych z martwych tkanek oraz zawierających ciało obce. Ogólnoustrojowa infekcja również będzie wpływała na czas gojenia rany.
Niekorzystne dla gojenia się rany jest niedostateczne ukrwienie obszaru uszkodzonego. Czynniki prozapalne oraz komórki naprawcze docierają do rany właśnie krwiobiegiem. Osoby z zaburzeniami krążenia mogą więc mieć problemy z gojeniem ran. Nawet zbyt mocne zaciśnięcie szwów chirurgicznych może powodować, że brzegi rany pozostaną niedostatecznie ukrwione, co zaburzy zrastanie. Wysuszenie rany lub zbyt obfity wysięk również zakłócają przebieg gojenia.
W procesie gojenia ran bardzo ważny jest ogólny stan zdrowia. Przewlekłe choroby takie jak cukrzyca, nowotwory, niewydolność nerek, choroby jelit oraz przyjmowane leki immunosupresyjne lub glikokortykosteroidy mają niekorzystne działanie na przebieg gojenia się ran.
Ważnymi czynnikami wspomagającymi gojenie są witaminy, zwłaszcza A, C i E oraz odpowiednia ilość białka w diecie .
Fizjologia człowieka jest pełna współzależności, dlatego warto dbać o stan swojego organizmu. Nawet niewielka rana może doprowadzić do powikłań, jeśli proces gojenia nie będzie mógł przebiegać prawidłowo. Znając działające w tym obszarze mechanizmy i zależności można zapewnić odpowiednie warunki i pielęgnację rany. W przypadku gdy zaobserwujemy, że gojenie nawet drobnych ran przebiega niepokojąco długo, warto się zastanowić nad przyczyną, bo może to być pierwszy sygnał poważniejszych zaburzeń zdrowia.
Czytaj również: Wyprzenie – przyczyny, objawy i leczenie wyprzeń na skórze
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- MARTINI, Marie-Claude, et al. Kosmetologia i farmakologia skóry. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008;
- STROJECKA, Angelika. Rola fibroblastów w regeneracji skóry. 2013;
- FIBAK, Jan. Chirurgia. Podręcznik dla studentów medycyny. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 1996;
- NOWAK, Leszek; OLEJEK, Anita. Biologiczno–molekularne aspekty procesu gojenia się ran pooperacyjnych. Gin. Prakt, 2004, 12.6: 2-30.
Opublikowano: 27.01.2022;
Oceń:
5.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Marta Filipowska
biolog, diagnosta laboratoryjny
Z wykształcenia magister biologii i diagnosta laboratoryjny. Od ponad 10 lat pracuje w laboratorium diagnostycznym, badając próbki krwi z całej Polski. Poza zagadnieniami zawodowymi dokształca się w dziedzinie dietetyki i zdrowego odżywiania. W wolnym czasie lubi czytać kryminały i wędrować po górach.
12
Komentarze i opinie (1)
opublikowany 09.03.2023