W atopowym zapaleniu skóry leczenie domowe powinno współgrać ze terapią prowadzoną pod okiem lekarza. Nawilżanie i natłuszczanie suchej skóry, prowadzące do łagodzenia uciążliwego swędzenia, można osiągnąć dzięki stosowaniu emolientów, a także dostępnych na receptę maści ze sterydami lub kremami o lżejszym działaniu. W leczeniu AZS ważną rolę odgrywają leki doustne glikokortykoidy czy leki przeciwhistaminowe. W leczeniu rozległej atopii wykorzystuje się fototerapię.
Leczenie atopowego zapalenia skóry – domowe, kremy, maści, leki doustne, fototerapia
Spis treści
Czym jest atopowe zapalenie skóry i jakie daje objawy?
Atopowe zapalenie skóry to przewlekła choroba skóry zajmująca zarówno naskórek, jak i skórę właściwą. Częściej diagnozuje się AZS u dzieci (ok. 15 proc populacji), rzadziej rozpoznawane jest atopowe zapalenie skóry u dorosłych (2 proc.). Swędzenie skóry i wykwity w postaci wyprysku atopowego to główne objawy AZS. Świąd jest bardzo uciążliwy nasila się w godzinach wieczornych i nocą.
To, jak leczyć atopowe zapalenie skóry, zależy od wieku, w jakim pojawią się objawy egzemy. Występują trzy postacie choroby: niemowlęca, dziecięca i dorosłych.
- W atopowym zapaleniu skóry u niemowląt zmiany najczęściej pojawiają się na twarzy – zmiany przypominają wysypkę na policzkach dziecka, pojawiają się też na czole; w cięższych przypadkach mogą obejmować tułów i wyprostne części kończyn.
- U dzieci nasilona jest suchość łuszczącej się skóry, dermatoza występuje najczęściej na zgięciowych powierzchniach stawów kolanowych i łokciowych.
- Atopowe zapalenie skóry dłoni to z kolei domena pacjentów dorosłych. Wykwity skórne zajmują grzbietowe powierzchnie rąk i stóp, fałdy zgięciowe kończyn, a także twarz, ramiona, plecy. U osób cierpiących na atopowe zapalenie skóry częściej występują zakażenia bakteryjne, wirusowe i grzybice skóry.
Bardzo istotny w rozpoznawaniu jest wywiad rodzinny, ponieważ istnieje bardzo ścisły związek pomiędzy występowaniem alergii u rodziców a atopowym zapaleniem skóry u dzieci.
Chorobę cechuje niejednorodny przebieg, dlatego dobór właściwego sposobu leczenia AZS powinien być zindywidualizowany.
To też może Cię zainteresować: Łuszcząca się skóra – czy zawsze oznacza łuszczycę?
Atopowe zapalenie skóry – leczenie domowe
Leczenie atopowego zapalenia skóry dąży do poprawy jakości życia chorego i, jeśli zasady terapii są przestrzegane, dość szybko można zauważyć efekty kuracji. Zarówno w leczeniu jak i zapobieganiu chorobie niezwykle ważna jest edukacja. Pacjent musi być poinformowany przez swojego lekarza o istocie schorzenia i jego nawracającym charakterze oraz o tym, że głównym celem leczenia skóry atopowej jest złagodzenie objawów.
W domowym leczeniu atopowego zapalenia skóry ważną rolę odgrywa odpowiednie nawilżenie powietrza w pomieszczeniach, zwłaszcza w powietrzach zimowych. Nadmierna suchość zaostrza swędzenie i zmiany skórne. Z podobnych względów należy unikać kontaktu z dymem tytoniowym, a także ekspozycji na zbyt wysokie temperatury otoczenia. Domowym sposobem na AZS także jest noszenie bawełnianej odzieży oraz pranie nowych ubrań przed założeniem.
Powinno się także unikać zbytniego wysuszenia skóry, drapanie zastępować uciskaniem skóry, a zamiast zwykłego mydła do kąpieli stosować specjalne środki przeznaczone dla osób z problemami skórnymi i suchością. Jeśli istnieje uzasadnione podejrzenie, że określone pokarmy bądź kosmetyki powodują powstawanie kolejnych lub zaostrzenie istniejących zmian również należy je wyeliminować. Za racji tego, że istnieje związek pomiędzy alergią a tym rodzajem zapalenia skóry, ważnym elementem terapii może być dieta przy atopowym zapaleniu skóry.
Przy atopowym zapaleniu skóry efekty leczenia uzależnione są także od nastawienia psychicznego. Należy starać się unikać sytuacji stresowych, zapewnić relaks. Ma to szczególne znaczenie u osób z bardzo nasilonym świądem.
Emolienty w leczeniu wrażliwej skóry atopowej
Standardowym elementem miejscowego leczenia atopii jest stosowanie środków nawilżających i natłuszczających skórę – emolientów. Są to preparaty stworzone na bazie olejów mineralnych, pozbawione substancji zapachowych, parabenów, konserwantów i barwników. Są one szczególnie polecane do pielęgnacji skóry atopowej, cechującej się skłonnością do podrażnień. Zawierają najczęściej tłuszcze i kwasy tłuszczowe, pochodne gliceryny, mocznika, a także wazelinę czy lanolinę. Emolienty wspomagają odbudowę warstwy ochronnej naskórka, zapobiegają nadmiernej utracie wilgoci, poprawiają elastyczność naskórka, zmniejszają nasilenie objawów stanu zapalnego skóry. Są polecane nie tylko w leczeniu AZS, ale także w pielęgnacji bardzo suchej skóry.
Emolienty dla dzieci i dorosłych dostępne są w różnych formach, do dyspozycji mamy:
- kremy,
- maści,
- balsamy do ciała,
- emulsje do ciała.
Dostępne są również emolienty do kąpieli w postaci żelów, płynów, olejków. Należy je stosować nieprzerwanie, nawet jeśli dojdzie do ustąpienia zmian skórnych.
Krem i maść na atopowe zapalenie skóry – jak wybrać?
Skuteczną maścią na atopowe zapalenie skóry dla dzieci jest 1 proc.maść cholesterolowa na wazelinie. Jest to maść robiona w aptece, choć można także dostać gotowy produkt w tubce. Silnie nawilża także mocznik, który może być dodawany w odpowiednim stężeniu do środków nawilżających. Jest on przeznaczony do leczenia bardzo suchej skóry.
W atopowym zapaleniu skóry leki podstawowe to glikokortykosteroidy. Dostępne na receptę maści sterydowe przy AZS, podobnie jak zawiesiny, kremy, pasty są najsilniejszymi lekami o właściwościach przeciwzapalnych. Działają także na gronkowca, który często zaostrza przebieg choroby. Należy pamiętać, że leczenie zapalenia skóry rozpoczyna się od mocniejszego glikokortykosteroidu i zaraz po uzyskaniu poprawy zamienia się na słabszy (np. robioną maść z hydrokortyzonem). Rozpoczęcie terapii AZS lekiem o zbyt słabym działaniu może być główną przyczyną braku poprawy. Alternatywą są maści na AZS bez sterydów zawierające pimekrolimus i takrolimus, które zmniejszają rozległość i nasilenie zmian chorobowych. Na atopowe zapalenie skóry maścią bez recepty łagodzącą swędzenie jest także maść cynkowa.
Korzystne efekty lecznicze przynosi także dołączenie do glikokortykosteroidu miejscowego leku przeciwdrobnoustrojowego. Należą do nich triklosan i chlorheksydyna. Nie powodują one alergii, a także można stosować je razem z emolientami i opatrunkami okluzyjnymi. Jeśli do klasycznych objawów choroby dołącza się nadkażenie bakteryjne, można zastosować miejscowo erytromycynę lub kwas fusydowy.
Do dobrych kremów na atopowe zapalenie skóry należą m.in. preparaty z polidocanolem, który działa przeciwświądowo. Dodawany jest także do płynów do kąpieli. Ulgę mogą przynieść również środki zawierające mentol. Podczas zaostrzeń zapalenia skóry korzystne jest stosowanie opatrunków okluzyjnych na nałożone na skórę emolienty. Na łuszczącą się skórę można zastosować kremy z witaminą A dostępne bez recepty.
Atopowe zapalenie skóry – leki doustne
W leczeniu świądu skóry stosuje się przede wszystkim leki przeciwhistaminowe – histamina odgrywa główną rolę w alergicznym zapaleniu skóry. Szczególnie korzystne działanie ma hydroksyzyna, natomiast w cięższych przypadkach trioridazyna. Nie powinny być jednak stosowane jako jedyne podczas leczenia atopowego zapalenia skóry.
W krótkotrwałym leczeniu zaostrzenia zaleca się glikokortykoidy doustnie. Zazwyczaj przynoszą one szybką poprawę. Należy pamiętać, że długotrwałe ich stosowanie przynosi szereg objawów ubocznych i w atopowym zapaleniu skóry należy je stosować możliwie jak najkrócej.
W przypadku rozległego zakażenia bakteryjnego stosuje się antybiotyki doustnie – są to zazwyczaj penicyliny, natomiast w przypadku zakażenia wirusem opryszczki – leczenie przeciwwirusowe.
Innymi lekami na atopowe zapalenie skóry stosowanymi w leczeniu ogólnym są:
- cyklosporyna – lek stosowany w bardzo ciężkich przypadkach, opornych na inne metody leczenia,
- interferon,
- leki psychotropowe – stosowane zwłaszcza w leczeniu uporczywego świądu.
Fototerapia – leczenie skóry atopowej światłem
Naświetlanie skóry atopowej to jedna z nowszych metod leczenia dermatozy. Fototerapia stosowana jest przy AZS u dorosłych i u dzieci po dwunastym roku życia. Lampy na atopowe zapalenie skóry emitują promieniowanie UV, które wykazuje immunoimpresyjne działanie na skórę. W wielu przypadkach pomaga to osiągnąć remisję choroby i znacznie złagodzić dokuczliwy świąd. Należy pamiętać, aby naświetlania wykonywać po konsultacji z lekarzem, samodzielne stosowanie różnych lamp może doprowadzić do poparzeń i powikłań.
W przypadku, kiedy zmiany obejmują dużą powierzchnię skóry, są oporne na leczenie innymi metodami, a dodatkowo nie ma przeciwwskazań okulistycznych i wykluczone zostanie ryzyko wystąpienia reakcji alergicznych, można zastosować fotochemioterapię PUVA. Jest to połączenie terapii UVA oraz leków światłouczulających. W związku z ryzykiem wystąpienia odległych skutków ubocznych, np. w postaci przyspieszonego starzenia się skóry, metoda ta powinna być stosowana z zachowaniem ostrożności, przez doświadczonych specjalistów.
Na czym polega światłoterapia LED?
Zabiegi z wykorzystaniem światła LED zyskują na popularności, zwłaszcza w medycynie estetycznej. Udowodniono ich korzystny efekt w leczeniu niektórych chorób skóry, ale także w poprawie jej wyglądu.
Wykorzystuje się tutaj światło LED, czyli światło diodowe o bardzo dużej mocy, które poprzez bezpośredni wpływ na komórki skóry stymuluje procesy ich regeneracji. Dochodzi do zwiększenia zawartości kolagenu w skórze, którego prawidłowa ilość jest niezmiernie ważna dla utrzymania elastyczności i młodego wyglądu skóry.
Dodatkowym korzystnym efektem terapii światłem LED jest poprawa stopnia ukrwienia skóry. Spośród chorób dotyczących skóry najczęściej stosowane jest ono w przypadku trądziku (młodzieńczego i różowatego), ale również w celu redukcji zaczerwienień i podrażnień skóry powstałych w wyniku innych zabiegów leczniczych, takich jak mezoterapia czy mikrodermabrazja. Lampa do naświetlania LED wykorzystywana jest także w leczeniu łuszczycy.
Poza dermatologią i kosmetologią leczenie światłem LED znalazło zastosowanie w przypadku chorób układu kostno-stawowego oraz mięśniowego. Podkreśla się tutaj jego działanie zmniejszające toczące się procesy zapalne, działanie przeciwbakteryjnie, ale także bardzo ważne dla pacjentów właściwości znoszenia dolegliwości bólowych.
Zabiegi z użyciem światła LED są bezbolesne, a przez niektórych pacjentów odbierane są nawet jako przyjemne. Warto pamiętać o tym, że aby uzyskać pożądany efekt terapii tym rodzajem światła, konieczne jest co najmniej kilkukrotne powtarzanie zabiegów, pojedynczy zabieg zwykle nie przynosi efektu. Tak jak w przypadku wszystkich zabiegów leczniczych, tak i tu istnieją pewne ograniczenia co do jego stosowania.
Lampa LED – naświetlanie łuszczycy, trądziku, redukcja blizn
Głównymi przeciwwskazaniami do terapii światłem LED są ciąża, padaczka oraz przyjmowanie leków o działaniu zwiększającym wrażliwość ustroju na światło. Główne wskazania to:
- poprawa wyglądu skóry – odmładzanie, ujędrnianie, redukcja blizn, cellulitu, rozstępów, zmniejszenie stopnia zrogowacenia skóry, leczenie zaburzeń pigmentacji skóry, zmian naczyniowych, oparzeń (np. słonecznych),
- leczenie chorób skóry – trądziku (młodzieńczego i różowatego), różnych rodzajów łuszczycy, opryszczki, bielactwa,
- leczenie schorzeń dotyczących układu kostno-stawowego oraz mięśniowego – zapalenia mięśni, ścięgien, chorób reumatycznych oraz zwyrodnieniowych,
- wspomaganie terapii łysienia,
- działanie poprawiające samopoczucie, antystresowe.
Do niewątpliwych zalet leczenia z wykorzystaniem światła LED należy minimalne ryzyko efektów ubocznych takich zabiegów.
Kolor skóry nie stanowi ograniczenia dla tej metody fototerapii, a pacjent bezpośrednio po zabiegu może wrócić do normalnego trybu życia. Zaletą jest również to, że zabiegi cechuje spora efektywność, a także krótki czas trwania pojedynczej sesji. Światłoterapia LED może być przeprowadzana w warunkach domowych.
Leczenie światłem spolaryzowanym – pileroterapia
Leczenie światłem spolaryzowanym to pileroterapia. Jest to jedna z nowszych metod wykorzystania efektów działania światła w lecznictwie. Ten rodzaj zabiegów znajduje coraz szersze zastosowanie w medycynie, głównie w takich jej dziedzinach jak reumatologia, medycyna sportowa i traumatologia, ale także neurologia, chirurgia oraz dermatologia.
Wymienia się bardzo wiele możliwych pozytywnych skutków działania światła spolaryzowanego na organizm. Te najistotniejsze z medycznego punktu widzenia to:
- skrócenie czasu oraz poprawa gojenia się ran (głównie odleżyn, oparzeń) oraz przyspieszenie regeneracji uszkodzonych tkanek, poprawa stopnia ich ukrwienia,
- leczenie osteoporozy,
- działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe,
- korzystny efekt w leczeniu łuszczycy.
Zabiegi pileroterapii są bezbolesne. Aby osiągnąć pożądany efekt, konieczne jest stosowanie zabiegów codziennie, przez co najmniej 2 tygodnie. Do podstawowych ograniczeń tego rodzaju fototerapii należą: padaczka, ciąża, przyjmowanie leków powodujących uczulenie skóry na światło, nowotwór złośliwy.
Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku pacjentów chorujących na nadczynność tarczycy oraz choroby oczu.
Terapia światłem – laseroterapia skóry
Zarówno w medycynie, jak i w kosmetologii bardzo często wykorzystuje się pozytywne efekty działania światła laserowego. Zdecydowanie najważniejszym jego działaniem jest działanie przeciwbólowe, co znalazło bardzo szerokie zastosowanie w leczeniu wszelkich dolegliwości bólowych – w chorobach mięśni, schorzeniach reumatycznych, ale też w leczeniu nerwobóli, których pochodzenie nie zawsze jest znane.
Korzystnym efektem laseroterapii jest także poprawa stopnia ukrwienia tkanek. Światło laserowe znalazło zastosowanie między innymi w:
- leczeniu odleżyn, ran, żylaków podudzi, stopy cukrzycowej, trądziku,
- depilacji – zabiegi są praktycznie pozbawione nieprzyjemnych doznań bólowych, dodatkowo uzyskany efekt jest trwały,
- leczeniu bólu,
- medycynie estetycznej – odmładzanie i ujędrnianie skóry, usuwanie zmian skórnych (na przykład przebarwienia), zamykanie poszerzonych naczyń krwionośnych.
Najistotniejsze przeciwwskazania do laseroterapii to: ciąża i okres karmienia piersią, choroby nowotworowe skóry, nadwrażliwość na światło, przyjmowanie leków, które zwiększają wrażliwość skóry na światło, nieuregulowana cukrzyca, a także świeża opalenizna.
Zabiegi światłem jasnym – światłoterapia
Światłoterapia to naturalna metoda cechująca się prostotą, skutecznością oraz brakiem działań niepożądanych (oczywiście przy odpowiednim stosowaniu – zgodnie z zaleceniami lekarskimi). Pojedynczy zabieg trwa od kilkunastu minut do około półtora godziny.
Sesje terapeutyczne najlepiej jest powtarzać dwa razy dziennie – rano i wieczorem. Pierwsze efekty można zauważyć już po niecałym tygodniu regularnych zabiegów. Do najczęściej wymienianych wskazań do zastosowania terapii z wykorzystaniem światła jasnego należą:
- różne rodzaje depresji, jednak głównie ta pojawiająca się w związku ze zmianą pór roku,
- zespoły stresowe, zmęczenie, rozbicie, zespoły napięcia przedmiesiączkowego,
- zmniejszanie dolegliwości okresu menopauzy,
- trudności ze snem, w tym bezsenność,
- zespół ADHD,
- leczenie zaburzeń będących efektem zmiany strefy czasowej,
- wspomagająco w niektórych schorzeniach dermatologicznych, takich jak trądzik, liszaj, łuszczyca, reakcje alergiczne, świąd i wypryski skórne.
Przeciwwskazania do leczenia światłem jasnym są zbliżone do tych, które występują w przypadku innych terapii światłem, czyli nadwrażliwość na światło, stosowanie leków światłouczulających, schorzenia okulistyczne, ale także migrena.
współpraca: lek. Paweł Stacha
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- P. Gajewski, Interna Szczeklika. Mały Podręcznik 2019/2020, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019.
Opublikowano: 15.02.2018;
aktualizacja: 16.02.2018
Oceń:
4.3
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Katarzyna Ząbek-Kwiek
Lekarz
Absolwentka Wydziału Lekarskiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Pracuje w Szpitalu MSW w Krakowie.
12
Komentarze i opinie (5)
opublikowany 27.01.2020
opublikowany 17.04.2020
opublikowany 17.04.2020
opublikowany 17.04.2020
opublikowany 05.03.2023