Chlorheksydyna – jak działa na rany i w stomatologii?

Chlorheksydyna – działanie

Chlorheksydyna należy do grupy leków zwanych antyseptycznymi środkami przeciwbakteryjnymi. Służy do czyszczenia skóry po urazie, przed zabiegiem lub przed wykonaniem zastrzyku. Chlorheksydyna jest również używana do dezynfekcji rąk. Działa zabijając lub zapobiegając wzrostowi bakterii na skórze.

Chlorheksydyna jest bardzo często używana do dezynfekcji – ze względu na szerokie spektrum działania zarówno przeciwko bakteriom Gram-dodatnim, jak i Gram-ujemnym. Ta substancja dezaktywuje bakterie szybciej niż inne środki przeciwbakteryjne, takie jak antybiotyki czy jodopowidon. Zazwyczaj działa w 20 sekund. Mechanizm działania powoduje, że nie tylko hamuje wzrost bakterii, ale również je usuwa, w zależności od stężenia w jakim występuje. Poprzez wiązanie się ze ścianą komórkową bakterii powoduje zaburzenie wielu procesów i w ostateczności śmierć bakterii.

Należy podkreślić, że działa także na biofilm bakteryjny, który stanowi warstwę ochronną dla bakterii i zwiększa ich odporność na działanie środków bakteriobójczych. Wykazano również aktywność chlorheksydyny wobec wirusów, takich jak: wirus opryszczki pospolitej, HIV, cytomegalowirus, grypa i RSV. Ma także potwierdzone działanie przeciwgrzybicze.

Dlaczego rany się nie goją?

Chlorheksydyna – zastosowanie

Chlorheksydyna, a właściwie diglukonian chlorheksydyny zawarta jest w wielu produktach. Jako pojedynczy składnik występuje w płynach do płukania jamy ustnej w stężeniu 0,1 proc. lub 0,2 proc. (np. Corsodyl) lub żelach stomatologicznych (np. Elugel). W stężeniu 4 proc. występuje w preparatach do dezynfekcji – do chirurgicznego i higienicznego mycia rąk (np. Manusan). Na rany lub odleżyny stosuje się opatrunek parafinowy z dodatkiem 0,5 proc. chlorheksydyny (Bactigras) lub dezynfekujące chusteczki. W weterynarii stosuje się szampon dla psów i kotów, które cierpią na bakteryjne zapalenie skóry.

Chlorhesydyna, w połączeniu z innymi substancjami, stosowana jest w produktach medycznych, takich jak:

• tabletki do ssania na ból gardła (np. Sebidin Plus),
• aerozol na ból i infekcje gardła (np. Gardimax medica spray),
• żel do stosowania w jamie ustnej (np. Aphtigel),
• maść do stosowania na skórę w przypadku powierzchownych uszkodzeń (np. Bepanthen Plus).

Wszystkie powyższe preparaty dostępne są w aptece bez recepty. Cena uzależniona jest od rodzaju preparatu.

Chlorheksydyna w stomatologii

Oprócz płynów do płukania jamy ustnej istnieje również pasta do zębów z dodatkiem chlorheksydyny, która jest zalecana przy zapaleniu dziąseł. Badania wykazały, że największą skutecznością charakteryzuje się płukanka oraz żel. Pasty do zębów zawierają składniki, które w znacznym stopniu osłabiają działanie głównego składnika. Badania farmakokinetyczne z doustnym płukaniem glukonianem chlorheksydyny wskazują, że około 30 proc. aktywnego składnika pozostaje w jamie ustnej po płukaniu. Składnik utrzymuje się w jamie ustnej około 8 godzin, a w ślinie – po płukaniu ust przed snem – nawet do 12 godzin.

W zastosowaniach doustnych chlorheksydyna wiąże się z tkanką jamy ustnej, błoną śluzową jamy ustnej i zębami, a następnie uwalnia się stopniowo, aby zabić bakterie i grzyby. Pomaga to zmniejszyć liczbę bakterii i zapobiega powstawaniu płytki nazębnej. Chlorheksydyna jest również stosowana w urządzeniach medycznych, takich jak implanty dentystyczne, cewniki naczyniowe, łączniki bezigłowe i opatrunki przeciwbakteryjne. Znalazła zastosowanie w stomatologii w ćwiekach gutaperkowych, które pełnią funkcję chłonną podczas leczenia endodontycznego oraz stanowią wypełnienie kanału. W leczeniu nadwrażliwości w obszarze przyszyjkowym zębów stosuje się lakier z chlorheksydyną.

Jak prawidłowo stosować chlorheksydynę?

Chlorheksydyna powinna być stosowana tylko na skórę i w jamie ustnej. Nie należy jej połykać, stosować do oka, uszu lub nosa. Nie można jej używać w obszarze narządów płciowych i odbytu lub ich okolicy.

Ze względu na możliwość powodowania nadmiernego podrażnienia skóry przez chlorheksydynę i ryzyko zwiększonego wchłaniania przez skórę, nie jest przeznaczona dla dzieci poniżej 2. miesiąca życia. Badania przeprowadzone na ludziach i zwierzętach wykazują, że glukonian chlorheksydyny jest słabo wchłaniany z przewodu pokarmowego.

Glukonian chlorheksydyny może powodować rzadką, ale poważną reakcję alergiczną, która może zagrażać życiu. Należy natychmiast skontaktować się z lekarzem w przypadku wystąpienia pokrzywki, wysypki na skórze, świszczącego oddechu, obrzęku twarzy, warg, języka lub gardła. W trakcie stosowania preparatów z chlorheksydyną mogą pojawić się skutki uboczne, takie jak:

• podrażnienia jamy ustnej,
• suchość w ustach,
• nieprzyjemny smak w ustach,
• zaburzone odczuwanie smaku.

W przypadku długotrwałego stosowania płynu do płukania jamy ustnej z chlorheksydyną mogą pojawić się trwałe przebarwienia zębów i nadmierne odkładanie się płytki nazębnej. W badaniach klinicznych to działanie niepożądane wystąpiło u 56 proc. badanych.

Zalecenia dla kobiet w ciąży dotyczące higieny jamy ustnej dopuszczają stosowanie płynów z chlorheksydyną w pewnych okresach ciąży. Głównym przeciwwskazaniem do stosowania tej substancji jest uczulenie na ten związek.