Gruźlica skóry – przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie

Gruźlica skóry – co to jest, jak można się zarazić?

Gruźlica jest chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterie – prątki z grupy Mycobacterium tuberculosis. Pomimo polepszenia warunków społeczno-ekonomicznych stanowi ona główną przyczynę śmiertelności w grupie schorzeń zakaźnych. Przyczynia się do tego rosnąca oporność bakterii na leki przeciwprątkowe oraz stale zwiększająca się liczba zakażonych wirusem HIV, który upośledza odporność organizmu.

Do zakażenia prątkiem gruźlicy dochodzi na skutek kontaktu z chorą osobą prątkującą, czyli wydalającą bakterie podczas oddychania, mówienia oraz kaszlu. Patogeny są inhalowane do dróg oddechowych, osiadają w pęcherzykach płucnych, gdzie są wchłaniane przez komórki układu odpornościowego. Tworzą się tak zwane gruzełki, czyli skupiska prątków otoczone przez wyspecjalizowane komórki układu immunologicznego. Tak mogą pozostać przez całe życie pacjenta nie powodując objawów chorobowych, gdy mechanizmy obronne organizmu są wydolne.

W przypadkach obniżonej odporności dochodzi do ich namnażania i wywołania gruźlicy. Tylko u niewielkiego odsetka pacjentów choroba rozwinie się bezpośrednio po zakażeniu – tak zwana gruźlica pierwotna, w przeważającej większości przypadków wystąpi gruźlica popierwotna czyli wynikła wskutek reaktywacji prątków zlokalizowanych w obrębie gruzełków. U około 90 proc. pacjentów choroba rozwija się w obrębie płuc, w pozostałych przypadkach jednak komórki układu odpornościowego mogą poprzez krew bądź limfę „roznieść” bakterie do innych narządów i komórek, w tym między innymi skóry.

Sprawdź też: Belogent – wskazania, działanie, skutki uboczne

Postacie gruźlicy skóry – rodzaje

Skóra to miejsce o niezbyt dogodnych warunkach dla rozwoju i rozmnażania się prątków gruźlicy. Bardzo rzadko zatem spotyka się przypadki, w których właśnie ten narząd staje się bezpośrednią lokalizacją patogenów wywołując gruźlicę prawdziwą skóry.

W zależności od objawów można wyróżnić takie postaci jak: gruźlica toczniową skóry, brodawkująca, rozpływna i wrzodziejąca.

Jeżeli w przebiegu gruźlicy innego narządu pojawiają się wykwity skórne, ale nie są one związane z obecnością prątków w skórze, mamy do czynienia z tak zwanymi tuberkulidami. Wśród nich możemy wymienić: tuberkulid guzkowo-zgorzelinowy, lupoid prosówkowy rozsiany twarzy oraz rumień stwardniały. Należy zatem pamiętać o skórnej manifestacji gruźlicy innych narządów.

Jakie są objawy gruźlicy skóry?

Gruźlica skóry nie jest schorzeniem jednorodnym. Obraz chorobowy jest zróżnicowany u poszczególnych pacjentów. Przyjmuje ona różne odmiany, w zależności od wieku, stanu odporności i pierwotnej lokalizacji gruźlicy. Każdy rodzaj gruźlicy na skórze może dawać inne objawy. Najbardziej charakterystyczne są guzki na skórze i małe blizny, które po nich pozostają. Niektóre zmiany mogą przypominać łuski na skórze.

• Najczęściej występuje postać toczniowa. Charakteryzuje ją przewlekły przebieg z częstymi nawrotami. Początkowo pojawia się wyraźnie ograniczony od otoczenia guzek żółto lub czerwonobrunatny o miękkiej spoistości najczęściej w obrębie nosa, policzków, kończyn, bocznych powierzchni pośladków lub piersi. Zmiany skórne rosną powoli, mają tendencje do rozsiewania się. Na ich podłożu może rozwinąć się rak skóry.
• Gruźlica brodawkująca jest spowodowana przesz szczep prątków bydlęcych. Występuje zatem u osób mających kontakt z bydłem. Choroba zajmuje najczęściej powierzchnie dłoni i przyjmuje postać łuszczących się brodawek. Notuje się bardzo mało przypadków tej odmiany choroby.
• U pacjentów chorujących na gruźlicę kostno-stawową bądź węzłową proces chorobowy może rozprzestrzenić się także na skórę. W tej postaci występują liczne przetoki oraz owrzodzenia a odmianę tę nazywa się gruźlicą rozpływną. W innym przypadku w miejscu wniknięcia prątków w obrębie skóry tworzy się głębokie owrzodzenie, którego dno pokrywają drobne guzki.
• Odmiana wrzodziejąca trudno poddaje się leczeniu. Upośledzone działanie układu odpornościowego predysponuje do jej wystąpienia, co dodatkowo ujemnie wpływa na powodzenie terapii. Szczęśliwie jest to postać bardzo rzadko spotykana w obecnych czasach.
• Gruźlica liszajowata skóry – powstają małe grudki na skórze, które nie bolą i są symetryczne. Jest to najczęściej objaw gruźlicy narządów wewnętrznych.
• Gruźlica prosówkowa skóry – skóra jest blada w wyniku niedokrwistości, widoczne są ropnie, grudki i guzki oraz zapalenie tkanki łącznej. Stan ogólny chorego najczęściej jest zły/

Jak rozpoznać gruźlicę skóry?

Postać skórna gruźlicy, ze względu na swe bardzo rzadkie występowanie, przysparza wielu trudności lekarzom diagnozującym chorobę. Postawienie prawidłowego rozpoznania jest często problematyczne z powodu mało charakterystycznego wyglądu zmian skórnych oraz różnorodności odmian klinicznych. Z pomocą przychodzi szeroki wachlarz metod ułatwiających diagnostykę.

• Bakterioskopia. Pobrany wycinek zmienionej chorobowo skóry poddaje się specjalnemu barwieniu tzw. metodą Zhiela Nelsena, które ma uwidocznić obecność żywych prątków gruźlicy.
• Hodowla bakterii pobranych ze zmiany skórnej. Stanowi ona tak zwany „złoty standard”. Wyhodowanie bakterii na specjalnie przygotowanym do tego celu podłożu pozwala nie tylko ustalić szczep wywołujący chorobę ale także określić, na które leki przeciwprątkowe jest on wrażliwy.
• Metoda łańcuchowej polimerazy. To badanie z zakresu biologii molekularnej pozwala powielić materiał genetyczny bakterii wyizolowanych ze skóry. Przez to można wykryć obecność patogenów oraz określić ich pewne charakterystyczne cechy.
• Próba tuberkulinowa. Po 72 godzinach od podania śródskórnie białka tuberkuliny ocenia się wielkość nacieku. Jeśli pojawia się reakcja, świadczy to o wcześniejszym kontakcie organizmu z prątkami. Obecnie, w czasach szczepień BCG, największym problemem jest stwierdzenie, czy dodatni wynik próby jest wynikiem zakażenia czy wakcynacji. Ponadto trzeba pamiętać, że u osób zakażonych wirusem HIV, z nowotworem bądź wyniszczonych wynik może być fałszywie ujemny.
• Testy interferonowe (IGRAs). Pozwalają wykryć zwiększone stężenie interferonu gamma, który jest nadmiernie produkowany przez komórki układu odpornościowego w odpowiedzi na obecność prątków gruźlicy w organizmie.

Gruźlica skóry – leczenie – leki przeciwprątkowe i antybiotyki

Leczenie gruźlicy skóry i gruźlicy płuc podlega tym samym zasadom. Dysponujemy pięcioma lekami, które wykazują bakteriobójcze lub bakteriostatyczne działanie wobec prątków chorobotwórczych. Są to głównie leki przeciwprątkowe – ryfampicyna, izoniazyd, streptomycyna, etambutol oraz pirazynamid. W przypadkach niepowikłanych zasadnicze leczenie trwa pół roku. Przez pierwsze dwa miesiące stosuje się najczęściej ryfampicynę, izoniazyd oraz pirazynamid, natomiast przez pozostałe cztery izoniazyd wraz z ryfampicyną.

Intensywna dwumiesięczna terapia ma na celu zahamowanie wzrostu prątków a następnie ich zabicie, natomiast kontynuacja leczenie przyczynia się do eliminacji form przetrwalnikowych w organizmie. Należycie przeprowadzone leczenie gruźlicy skóry zapobiega występowaniu nawrotom gruźlicy.