Czym jest ziarniniak naczyniowy?
Ziarniniak naczyniowy to jedna z chorób naczyń, która w książkach oraz literaturze medycznej spotykana jest pod wieloma anglojęzycznymi oraz polskojęzycznymi określeniami, takimi jak ziarniniak ropny. Ziarniniak naczyniowy to twór zbudowany z naczyń o cienkich ścianach i dużej średnicy, które otacza naciek komórek zapalnych.
Ziarniniak naczyniowy – kto jest najbardziej narażony?
Często powiązane są z ciążą (ziarniniak naczyniowy pojawia się wtedy w jamie ustnej podczas pierwszych 5 miesięcy ciąży), menopauzą lub okresem dojrzewania u kobiet. Ziarniniak naczyniowy może wystąpić w każdym wieku, ale częściej dotyczy osób młodszych. Zwykle wymaga leczenia zabiegowego.
Ziarniniak naczyniowy – przyczyny
Zapalenie kojarzy się z infekcją, ale tak naprawdę ziarniniak naczyniowy nie posiada ustalonej przyczyny. Większość teorii zakłada zaburzenie równowagi wydzielającej substancje pobudzające i hamujące wzrost nowych naczyń krwionośnych. Niekiedy spotyka się dane mówiące o tym, że do pojawienia się zmiany przyczyniają się urazy (najczęściej w obrębie paznokci).
Co ważne, ziarniniak naczyniowy może być indukowany przez leki, takie jak:
- retinoidy stosowane doustnie lub pozajelitowo,
- leki z grupy inhibitorów naskórkowego czynnika wzrostu i kinazy tyrozynowej (np. cetuksymab, imatynib),
- kapecytabina,
- etopozyd,
- 5-fluorouracyl,
- cyklosporyna,
- docetaksel,
- leki pobudzające tworzenie się kolonii granulocytarych,
- inhibitory proteazy HIV.
Innym czynnikiem mogącym przyczynić się do powstania choroby jest obecność malformacji kapilarnej (zmiany w budowie naczyń) z której rozwinąć się może ziarniniak naczyniowy (samoistnie lub po laseroterapii).
Ziarniniak naczyniowy – objawy
Ziarniniak naczyniowy zwykle pojawia się jako mała czerwona grudka, która bardzo szybko rośnie (w ciągu tygodni/miesięcy), a następnie jej wzrost ulega zahamowaniu. Wielkość rzadko kiedy przekracza 1 cm, ale zmiana w większości przypadków nie ustępuje samoistnie. Ziarniniak naczyniowy może być płaski lub uszypułowany. Często otacza go charakterystyczny „kołnierzyk” z tak zwaną akantozą.
Każdy, nawet niewielki uraz może prowadzić do krwawienia z ziarniniaka oraz powstania owrzodzeń. Krwawienie jest trudne w opanowaniu i często nawraca.
Gdzie najczęściej zlokalizowany jest ziarniniak naczyniowy?
Ziarniniak naczyniowy częściej zajmuje skórę niż błony śluzowe. U osób dorosłych najczęstszą lokalizacją są kończyny oraz grzbiet klatki piersiowej, natomiast u dzieci częściej pojawia się w obrębie głowy i szyi.
Postacie zajmujące śluzówkę rosną w obrębie jamy ustnej, głównie warg i dziąseł. W rzadkich przypadkach ziarniniak naczyniowy może pojawić się w obrębie przewodu pokarmowego i być przyczyną dolegliwości (np. krwawień o nieustalonym źródle).
Ziarniniak naczyniowy występuje zazwyczaj jako zmiana pojedyncza, bardzo rzadko zdarza się w postaci mnogiej.
Ziarniniak naczyniowy – badania i diagnostyka
Diagnostyka ziarniniaka naczyniowego zwykle nie nastręcza lekarzowi wielu trudności i opiera się na dokładnym zebraniu wywiadu lekarskiego oraz ocenie zmiany – zaczerwieniona grudka o charakterystycznym kształcie, łatwo krwawiąca przy dotyku przemawia za rozpoznaniem ziarniniaka naczyniowego.
Lekarz może wykonać badanie dermatoskopowe – oglądanie zmiany specjalnym przyrządem, który wielokrotnie ją powiększa i pozwala na odróżnienie od innych podobnie wyglądających wykwitów skórno-śluzowych.
W przypadku wątpliwości, lekarz kieruje do chirurga bądź sam wycina zmianę (biopsja wycinająca), a następnie wysyła ją na badanie histopatologiczne – pozwala się ono upewnić, że usunięta zmiana to rzeczywiście ziarniniak naczyniowy.
Ziarniniak naczyniowy – z czym można go pomylić?
Niektóre choroby mogą swoim wyglądem przypominać ziarniniaka naczyniowego i należą do nich:
- naczyniak o typie truskawki (infantile hemangioma),
- znamię Spitz,
- kłębczak (właściwa nazwa medyczna to przyzwojak),
- brodawka pospolita,
- rak płaskonabłonkowy,
- rak podstawnokomórkowy skóry,
- czerniak bezbarwny,
- mięsak Kaposiego,
- naczyniakowatość bakteryjna,
- choroba Kimury.
Ziarniniak naczyniowy – leczenie
Z powodu częstych krwawień i powstawania owrzodzeń rekomenduje się podjęcie leczenia zamiast obserwowania zmiany. Co więcej, niektóre nowotwory złośliwe mogą do złudzenia przypominać ziarniniaka naczyniowego, tym bardziej potrzebna jest terapia połączona z diagnostyką histopatologiczną.
Ziarniniak naczyniowy może być leczony na wiele sposobów, w zależności od rodzaju zmiany:
- uszypułowany ziarniniak naczyniowy powinien być „ścięty” ze skóry (tak jak w przypadku włosa podczas golenia) zamiast poddawania go usunięciu z całą grubością skóry;
- nieuszypułowany (płaski, leżący) ziarniniak naczyniowy powinien być wycięty eliptycznie razem ze skórą znajdującą się pod nim by zminimalizować ryzyko odrośnięcia;
- niewielki ziarniniak naczyniowy w obszarze mającym znaczenie dla wyglądu zewnętrznego (kosmetyczne) u dzieci – zaleca się elektrokauteryzację lub laseroterapię (jeżeli takie metody są dostępne). Dziecięce zmiany o typie ziarniniaka naczyniowego bardzo rzadko kiedy okazują się zmianami złośliwymi – dlatego dozwolone jest wypalenie tkanek (które uniemożliwia analizę histopatologiczną);
- w przypadku mnogiego ziarniniaka naczyniowego lekarz zwykle pobiera do badania jedynie część zmian (poprzez wycięcie). Po analizie histopatologicznej i potwierdzeniu rozpoznania „ziarniniak naczyniowy” pozostałe zmiany się pozostawia i obserwuje (istnieje niewielka szansa na samodzielne zaniknięcie);
- gdy ziarniniak naczyniowy nawraca, a był leczony za pomocą ścięcia lub innych metod niechirurgicznych, to zalecane jest wycięcie zmiany wraz z całą grubością skóry.
W rzadkich wypadkach (brak zgody pacjenta na operację lub niewielki ziarniniak naczyniowy w okolicy podjęzykowej) wykorzystuje się metodę farmakologiczną – smarowanie zmiany fenolem.
Ziarniniak naczyniowy - rokowanie i zapobieganie
Szansa na nawrót choroby wynosi pomiędzy 0 a 15 procent i głównie zależy od dwóch czynników – lokalizacji ziarniniaka naczyniowego oraz sposobu leczenia. Ryzyko zwiększa niedokładne usunięcie wcześniejszej zmiany.
Ziarniniak naczyniowy - czy można uniknąć zachorowania?
Nie ma uznanych sposobów ochrony przed tą chorobą (ponieważ nie znamy jej przyczyny). Sugeruje się unikanie urazów u osób z ziarniniakiem naczyniowym (by nie pojawiły się nowe zmiany), uważną obserwację skóry i błon śluzowych przy podawaniu chemioterapii lub innych leków mogących indukować tę chorobę oraz ostrożność przy laseroterapii osób z malformacjami kapilarnymi.
Czytaj również: Ziarniniak grzybiasty – przyczyny, objawy, leczenie i rokowania
