Choroba Gauchera – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Co to jest choroba Gauchera?

Choroba Gauchera (ang. Gaucher disease) to rzadko występujące schorzenie, w którego przebiegu stwierdza się mutacje w genie kodującym enzym odpowiedzialny za rozkład związku zwanego glukocerebrozydem.

Glukocerebrozyd to związek tłuszczu z cukrem, który w normalnych warunkach pełni ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu mózgu i buduje błony komórkowe takich komórek jak krwinki czerwone lub leukocyty.

U zdrowego człowieka jest on rozkładany przez specjalny enzym, zwany beta-glukozydazą, co chroni przed jego gromadzeniem się w nadmiernej ilości w organizmie.

Mutacja genu kodującego beta-glukozydazę prowadzi do osłabienia działania lub braku działania tego enzymu, co powoduje, że glukocerebrozyd nie jest rozkładany i zaczyna być magazynowany w wątrobie, szpiku kostnym, śledzionie, węzłach chłonnych, płucach, a w przypadku całkowitej inaktywacji enzymu – także w mózgu. Prowadzi to do uszkodzenia narządów i wystąpienia charakterystycznych objawów.

Chorobę Gauchera dziedziczy się w sposób autosomalny recesywny, co oznacza, że choroba rozwija się u dziecka, którego oboje rodzice są nosicielami mutacji.

Objawy choroby Gauchera

Do objawów choroby Gauchera należy głównie powiększenie wątroby. Występuje również powiększenie śledziony (istnieje ryzyko pęknięcia narządu). Uszkodzenie wątroby może skutkować rozwojem marskości.

Zajęcie szpiku kostnego prowadzi do rozwoju znacznej niedokrwistości, nawracających i ciężkich infekcji, krwawień i siniaków. Związane jest to z upośledzonym wytwarzaniem erytrocytów, krwinek białych i płytek krwi.

Do innych objawów choroby Gauchera należą silne, uciążliwe bóle kości, ich zwiększona łamliwości, deformacje. W niektórych postaciach schorzenia dominują objawy uszkodzenia układu nerwowego ośrodkowego.

Typy choroby Gauchera – typ I, typ II, typ III

W zależności od stopnia upośledzenia działania enzymu wyróżnia się trzy typy choroby.

• Typ I jest najczęstszy, stanowi 95 proc. wszystkich postaci choroby. Pierwsze objawy pojawiają się w wieku dojrzewania, proces rozwoju choroby jest trudny do przewidzenia, może być ciężki i o przewlekłym przebiegu, ale może on także przebiegać łagodnie. Cechą charakterystyczną typu I choroby Gauchera jest brak objawów neurologicznych – w tym typie glukocerebrozyd nie gromadzi się w mózgu.
• Typ II zwany jest inaczej niemowlęcym, ujawnia się u dzieci w 6. miesiącu życia jako postępujące objawy neurologiczne – drgawki, oczopląs, zwiększone napięcie mięśni, epizody bezdechów, problemy z połykaniem, brak rozwoju psychoruchowego. Przebieg choroby jest bardzo agresywny, doprowadzając do śmierci w 2. roku życia dziecka.
• Typ III choroby Gauchera to postać pośrednia, objawy rozwijają się w wieku młodzieńczym, obok objawów charakterystycznych dla typu I pojawiają się objawy uszkodzenia mózgu: napady padaczkowe, osłabienie i niedowłady mięśni, oczopląs, zaburzenia równowagi.

Diagnostyka i leczenie choroby Gauchera

Diagnostyka choroby Gauchera opiera się na:

• objawach klinicznych,
• badaniu poziomu enzymu beta-glukozydazy we krwi – jest on obniżony,
• badaniach genetycznych pozwalających wykryć mutacje genetyczne,
• badaniu histopatologicznym zajętej tkanki – pod mikroskopem widoczne są makrofagi obładowane glukocerebrozydem.

Czy choroba Gauchera jest uleczalna? Niestety, nie ma możliwości naprawy zmutowanego genu. Jednak dzięki stosowaniu tzw. enzymatycznej terapii zastępczej możliwa jest kontrola objawów towarzyszących chorobie Gauchera.

Terapia zastępcza polega na podawaniu pacjentowi z chorobą Gauchera brakującego enzymu drogą dożylną (co 2 tygodnie). Leczenie jest prowadzone przez całe życie pacjenta.

Podawanie enzymu pozwala na ustąpienie objawów ze strony wątroby i śledziony oraz zmniejszenie bólów kości. Zahamowany jest dalszy postęp choroby, poprawia się jakość życia, co pozwala pacjentom na prowadzenie normalnego trybu życia.

W przypadku niemowlęcej postaci choroby terapia enzymatyczna niestety nie jest skuteczna. Także nieleczona choroba Gauchera prowadzi do śmierci.