Choroba Pompego – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, dieta, rokowania

Czym jest i jakie są przyczyny choroby Pompego?

Choroba Pompego – inaczej nazywana glikogenozą typu II – to rzadkie, wrodzone zaburzenie metaboliczne diagnozowane u ok. 1 na 40 tysięcy osób (w Polsce obecnie potwierdzona u ok. kilkudziesięciu osób). U jej podłoża leży niedobór kwaśnej α-glukozydazy (kwaśnej maltazy) – enzymu biorącego udział w rozkładzie glikogenu do glukozy. W wyniku jego niedoboru dochodzi do nadmiernego magazynowania glikogenu w organizmie, ze szczególnym uwzględnieniem: mięśni szkieletowych, mięśnia sercowego oraz wątroby, co prowadzi do ich uszkodzenia i upośledzenia funkcji. Z tego też względu choroba zaliczana jest do lizosomalnych chorób spichrzeniowych.

Oznacza to, że rodzice chorego dziecka oboje muszą być nosicielami uszkodzonego genu – ryzyko choroby urodzenia dziecka z chorobą Pompego wynosi 25%. Płeć dziecka w przypadku tej choroby nie ma znaczenia – zarówno chłopcy jak i dziewczynki są na nią narażeni w tym samym stopniu.

Choć jest to wrodzone zaburzenie metaboliczne, to w zależności od stopnia niedoboru enzymu (całkowity lub częściowy) może ono ujawnić się praktycznie w każdym wieku i mieć zróżnicowany przebieg oraz nasilenie objawów. Z tego też względu wyróżnia się dwie główne postacie tej choroby: niemowlęcą oraz późną.

Dwie postaci choroby Pompego

Ze względu na moment pojawienia się pierwszych symptomów choroby, a także jej przebieg i nasilenie objawów wyróżniamy:

• Niemowlęcą postać choroby Pompego – wynikającą z całkowitego braku kwaśnej alfa-glukozydazy, czego efektem jest szybkie nagromadzenie się glikogenu w tkankach i wczesne – bo już w pierwszych miesiącach życia dziecka – pojawienie się objawów choroby, w dodatku o dużym nasileniu. Ta postać charakteryzuje się dużą śmiertelnością w 1. roku życia dziecka;

• Późną postać choroby Pompego – w tym wariancie mamy do czynienia jedynie z częściowym niedoborem kwaśnej alfa-glukozydazy, w związku z czym proces akumulacji glikogenu w tkankach postępuje zdecydowanie wolniej. W zależności od tego, jak duży jest niedobór enzymu, objawy mogą się pojawić zarówno w dzieciństwie, jak i dopiero w życiu dorosłym (nawet po 60. roku życia!), a ich nasilenie jest zwykle nieco mniejsze niż w przebiegu postaci niemowlęcej. Nie zmienia to faktu, że brak wdrożenia odpowiedniego leczenia może wymagać konieczności stosowania wentylacji mechanicznej.

Choroba Pompego – objawy

Jak już wspomniano, objawy choroby Pompego zależą od stopnia aktywności enzymu (jej upośledzenia).

W przypadku postaci niemowlęcej, kiedy obserwuje się całkowity brak aktywności kwaśnej alfa-glukozydazy, objawy charakteryzują się dużą ekspresją. Są to przede wszystkim:

• wiotkość mięśni (znaczne obniżenie napięcia mięśniowego),
• kardiomiopatia (przerost mięśnia sercowego),
• powiększenie się wątroby,
• powiększenie języka,
• niedosłuch,
• słabe przyrosty masy ciała wynikające z problemów z karmieniem,
• częste infekcje, zwłaszcza dróg oddechowych,
• opóźnienie prawidłowego rozwoju psychoruchowego.

Częściowy niedobór enzymu może się ujawnić w każdym wieku i wiąże się ze zdecydowanie łagodniejszymi symptomami. Charakterystyczne dla późnej postaci choroby Pompego są więc:

• mniejsza sprawność ruchowa w porównaniu ze sprawnością rówieśników lub nawet regresja umiejętności ruchowych u dzieci,
• osłabienie mięśnia sercowego,
• niewydolność krążenia,
• szybsze męczenie się nawet po stosunkowo niewielkim wysiłku,
• trudności ze zmianą pozycji z siedzącej na stojącą,
• chód „kaczkowaty”,
• deformacja kręgosłupa,
• bóle mięśni,
• osłabienie mięśni oddechowych,
• osłabienie mięśni szkieletowych,
• niewydolność oddechowa zarówno wysiłkowa, jak i spoczynkowa,
• osłabienie mięśni twarzy,
• zaburzenia słuchu (związane z zaburzeniem mięśnia strzemiączkowego),
• poranne bóle głowy,
• senność w ciągu dnia,
• bezdechy senne,
• obniżona koncentracja,
• nietrzymanie moczu,
• częste infekcje układu moczowego,
• problemy z wypróżnianiem się,
• powiększenie wątroby,
• powiększenie języka.

Diagnostyka choroby Pompego

Ze względu na fakt, że choroba Pompego jest zaburzeniem rzadkim, a objawy – zwłaszcza w przypadku postaci późnej – mało charakterystyczne, jej diagnostyka stanowi nie lada wyzwanie.

Test ten może wyjść jednak fałszywie dodatni, dlatego za złoty standard uznaje się ocenę aktywności kwaśnej α-glukozydazy w leukocytach lub fibroblastach. Diagnozę potwierdzić można również za pomocą badań molekularnych w kierunku uszkodzonego genu GAA.

W postawieniu prawidłowego rozpoznania pomocne są także inne badania diagnostyczne, takie jak:

• ocena pracy serca (EKG, echo serca, badanie miograficzne itp.),
• badania siły mięśniowej,
• badania laboratoryjne (m.in. aktywność enzymów wątrobowych czy stężenie dehydrogenazy mleczanowej, kinazy kreatynowej oraz mioglobiny),
• testy oddechowe,
• badanie w kierunku obecności glikogenu w bioptacie z mięśni.

W przypadku partnerów, którzy oboje są świadomi faktu, iż są nosicielami mutacji genu GAA, możliwe jest wykonanie genetycznych badań prenatalnych płodu.

Choroba Pompego – leczenie

Ze względu na specyfikę choroby Pompego, obecnie jedynym możliwym leczeniem przyczynowym jest enzymatyczna terapia zastępcza polegająca na podawaniu dożylnie, z częstotliwością raz na dwa tygodnie, preparatu zawierającego rekombinowaną alfa-glukozydazę. Pozwala ona zahamować progresję choroby oraz znacząco poprawić rozwój ruchowy chorego – zwłaszcza jeżeli towarzyszy jej regularne monitorowanie aktywności enzymu oraz stopnia odżywienia chorego.

Oprócz tego, w zależności od rodzaju występujących objawów, konieczne może być stosowanie leczenia objawowego, np. w przypadku niewydolności oddechowej lub serca. Terapia wspomagająca obejmuje. m.in.:

• rehabilitację ruchową,
• rehabilitację oddechową,
• profilaktykę chorób infekcyjnych,
• odżywianie przez zgłębnik żołądkowy lub gastrostomię,
• odpowiednią dietę,
• środki przeciwbólowe.

W ciężkich przypadkach konieczne może okazać się stosowanie metod wspomagających oddychanie, w tym wentylacji mechanicznej.

W celu maksymalnej poprawy komfortu życia pacjenta z chorobą Pompego wskazane jest multidyscyplinarne podejście do chorego.

Czy z chorobą Pompego można żyć? Rokowania

Obecnie chorobę Pompego uznaje się za nieuleczalną. Dzięki wdrożeniu enzymatycznej terapii zastępczej rokowania pacjentów z chorobą Pompego uległy znacznej poprawie. Wciąż jednak kluczowe jest jak najszybsze rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Z kolei u chorych z późną postacią choroby Pompego leczenie enzymatyczne skutecznie hamuje progresję niewydolności oddechowej stanowiącej główną przyczynę zgonu w tej grupie pacjentów. Ten typ leczenia zatrzymuje progresję niewydolności oddechowej. Wykorzystując terapię enzymatyczną, przeprowadza się leczenie objawowe poszczególnych zaburzeń.

Co ważne, pomimo iż choroba Pompego jest jednostką rzadką, diagnostyka jak i leczenie choroby są w Polsce refundowane.