Sialografia i sialometria – badania na wykrycie chorób ślinianek

Choroby ślinianek – co o nich wiadomo?

Wiele schorzeń sprzyja zaburzeniom wydzielania śliny, co powoduje uciążliwą suchość w ustach, czyli kserostomię (rzekoma lub prawdziwa). W wielu przypadkach, aby wyjaśnić przyczynę dysfunkcji ślinianek, pomocne są badania – sialografia i sialometria.

Ślinianki (przyuszna, podżuchwowa, podjęzykowa) to gruczoły wydzielające ślinę zapewniającą odpowiednie trawienie wstępne pokarmów, a także odpowiednie pH i ochronę jamy ustnej przed stanami zapalnymi oraz bakteriami.

Zaburzenia drożności kanałów wyprowadzających, stany zapalne lub nowotwory zaburzają wydzielanie śliny. Suchość w jamie ustnej prowadzi do występowania specyficznego odczucia i dyskomfortu w ustach, a także wielu objawów towarzyszących i powikłań zdrowotnych.

Wtedy, aby ocenić stopień nasilenia zaburzeń w wydzielaniu śliny, wykonywane są badania czynnościowe, takie jak sialometria lub obrazowe – sialografia. Są to mało inwazyjne i bezpieczne badania. Czym różnią się te badania?

Sialometria – na czym polega?

Sialometria to badanie polegające na ocenie ilości wydzielanej śliny bez stymulacji. Badanie jest całkowicie bezbolesne i nieinwazyjne – polega na zbieraniu śliny wydzielanej przez 15 minut.

To badanie w kierunku suchości w ustach jest dodatnie, gdy objętość zebranej śliny wynosi mniej niż 1,5 ml. Badanie tego typu próbowano udoskonalić na drodze połączenia go z analizą chemiczną śliny, czyli ilościową oceną jonów: sodowych, potasowych, fosforanowych, wapniowych, oraz białka i amylazy. Jednak znacznie skuteczniejszym badaniem okazuje się być sialografia.

Sialografia – jak wygląda badanie?

Sialografia to obrazowe badanie polegające na wykonaniu zdjęcia RTG ślinianek przed i po podaniu kontrastu do głównego przewodu gruczołu przyusznego. Umożliwia to ocenę budowy ślinianek i przewodów, a także zlokalizowanie zmian chorobowych i określenie ich zasięgu.

Przygotowanie ze strony pacjenta nie jest wymagane. Niekiedy dzieciom przed badaniem podaje się delikatny środek uspokajający. Poszczególne etapy badania są następujące:

• wykonuje się zdjęcie RTG ślinianek (w pozycji siedzącej);
• pacjentowi podawany jest środek kontrastujący: ujście ślinianki osuszane zostaje tamponem, po czym wykonuje się delikatny masaż w celu uwidocznienia przewodu ślinianki; osoba wykonująca badanie wprowadza cieniutki cewnik na głębokość 2–3 cm, a następnie wstrzykiwany jest środek kontrastujący w objętości 1–2 ml;
• po podaniu kontrastu ponownie wykonuje zdjęcia RTG w różnych ujęciach (ujęcie boczne, skośne i przednio-tylne).

Całe badanie trwa około 20 minut i nie jest uciążliwe dla pacjenta. Powikłania po sialografii zdarzają się bardzo rzadko – zazwyczaj sprowadzają się do wystąpienia alergii skórnej po podaniu kontrastu.

Przeciwwskazaniem do sialografii są: stany zapalne jamy ustnej i gardła, alergie, ropne zapalenia ślinianek oraz ciężki stan ogólny.

Czytaj również: Scyntygrafia nerek – wskazania, przebieg badania, wyniki, cena

Zespół Sjögrena i rak ślinianek – jakie są objawy?

Najczęstszymi wskazaniami do wykonania sialografii są charakterystyczne objawy wskazujące na zaburzenia pracy ślinianek. Najczęstszą przyczyną takich zaburzeń jest zespół Sjögrena (zespół suchości) – choroba autoimmunologiczna prowadząca do stanów zapalnych gruczołów zewnątrzwydzielniczych.

Inne przyczyny zaburzeń pracy ślinianek to kamica ślinianek bądź nowotwór. Objawy zespół Sjögrena to:

• stany zapalne błon śluzowych jamy ustnej;
• suchość oczu;
• suchość w jamie ustnej;
• nasilona próchnica;
• powiększenie ślinianek, głównie przyusznych;
• suchość skóry;
• spadek masy ciała i osłabienie;
• trudności w połykaniu pokarmów;
• utrudniona mowa.

W przypadku kamicy lub nowotworu ślinianek dodatkowymi symptomami są te wynikające z zamknięcia światła gruczołu wyprowadzającego, tj.: obrzęk ślinianek utrzymujący się do 2 godzin po posiłku oraz ból pojawiający się kilkadziesiąt sekund po rozpoczęciu posiłku, najczęściej na dnie jamy ustnej.

W diagnostyce zespołu Sjögrena pomocnicze okazać się mogą badania: USG ślinianek, biopsja gruczołów ślinowych oraz badania krwi – markerów chorób autoimmunologicznych.