Suchość w jamie ustnej – przyczyny i leczenie

Suchość w jamie ustnej

Wydzielanie śliny, która nawilża błonę śluzową języka i całej jamy ustnej, jest bardzo ważnym procesem. Jej brak szybko daje się we znaki – poza uczuciem dyskomfortu pojawiają się popękane wargi czy rany i afty na języku oraz policzkach. Może ponadto rozwijać się próchnica, a nawet grzybica jamy ustnej. Suchość w ustach, czyli kserostomia, powoduje trudności w mówieniu i jedzeniu, a także utrudnia odczuwanie smaków.

Ślina jest bardzo ważnym elementem zarówno procesu trawienia, zwalczania bakterii, jak i nawilżania błon śluzowych. W składzie ludzkiej śliny znajduje się między innymi enzym uczestniczący w trawieniu węglowodanów, amylaza. Ślina zawiera także szereg substancji o działaniu bakteriobójczym i przeciwwirusowym, stale oczyszcza kubki smakowe z pokarmów i umożliwia odczuwanie różnorodnych smaków.

Dzięki odpowiedniemu składowi ślina zapewnia optymalne pH w jamie ustnej, dzięki czemu hamuje rozwój próchnicy i chorób przyzębia. Każdy, kto doświadczył uczucia suchości w jamie ustnej wie, że bardzo trudno wtedy mówić i połykać. Kserostomia może także uniemożliwiać noszenie protez zębowych. Ślinę produkują specjalne gruczoły nazywane śliniankami. Do największych należą ślinianki podżuchwowe, podjęzykowe oraz przyuszne. Ponadto ślinę wydzielają liczne małe gruczoły znajdujące się w obrębie błony śluzowej całej jamy ustnej.

To też może Cię zainteresować: Śmierdzące stopy – przyczyny, leczenie

Suchość w jamie ustnej – przyczyny

Niektóre zachowania i szkodliwe nawyki prowadzą do zmniejszenia wytwarzania śliny i pojawienia się nieprzyjemnego uczucia pieczenia lub suchości w jamie ustnej. Kserostomię powoduje między innymi:

• palenie papierosów lub fajki;
• nadużywanie leków o działaniu cholinolitycznym, czyli hamującym wydzielanie śliny, np.: leki przeciwdepresyjne, przeciwwymiotne, przeciwalergiczne, moczopędne, oraz leki stosowane w chorobie Parkinsona;
• przyjmowanie narkotyków i innych substancji odurzających;
• nadmiar soli w diecie;
• nadużywanie alkoholu;
• silny stres lub uczucie strachu;
• niedożywienie,
• niedobory pierwiastków śladowych i witamin – między innymi z grupy B;
• częste oddychanie przez usta (spowodowane np.: skrzywioną przegrodą nosową, obecnością polipów w jamie nosowej, przerośniętymi migdałkami lub wadą zgryzu).

Nieprzyjemny zapach z ust

Brak śliny w jamie ustnej jest przyczyną nadmiernego rozwoju bakterii, co z kolei może skutkować pojawieniem się nieprzyjemnego zapachu z ust, czyli halitozy, tj. nawracającego, nieprzyjemnego zapachu z ust. W warunkach fizjologicznych ślina stale obmywa zęby, uniemożliwiając w dużym stopniu przyleganie bakterii i tworzenie się płytki nazębnej. Zawiera także dużą grupę enzymów (w tym lizozym) działających bakteriobójczo.

Przykry zapach zapach z ust jest natomiast związany z produkcją przez bakterie, m.in., siarkowodoru. Lotne związki siarki są bezpośrednią przyczyną brzydkiego zapachu jamy ustnej.

Dodatkowo wysuszone śluzówki sprzyjają rozwojowi chorób jamy ustnej. Zwiększa się podatność (zwłaszcza) na infekcje grzybicze. Te także mogą przyczyniać się do powstawania brzydkiego zapachu z ust.

Suchość w ustach jako objaw choroby

Jeśli suchość w ustach utrzymuje się przez dłuższy, należy koniecznie skontaktować się z lekarzem. Przyczyną suchości w ustach może być zespół Sjogrena – choroba, w której dochodzi do zmniejszania wydzielania śliny oraz produkcji łez. Jest to schorzenie autoimmunologiczne. W jego przebiegu dochodzi do nieprawidłowej odpowiedzi zapalnej organizmu i niszczenia jego własnych struktur – przede wszystkim gruczołów ślinowych i łzowych, rzadziej innych narządów. Przyczyna choroby nie została do tej pory jednoznacznie określona.

Wśród innych chorób mogących objawiać się suchością w ustach wymienia się:

• cukrzycę;
• sarkoidozę;
• toczeń układowy;
• reumatoidalne zapalenie stawów;
• twardzinę;
• amyloidozę;
• gruźlicę;
• zapalenia gruczołów ślinowych;
• kamicę ślinianek.

Suchość w ustach może świadczyć także o neuropatii dotyczącej V, VII lub IX nerwu twarzowego. Zdarza się, że jej przyczyną są niedobory odporności – wrodzone i nabyte, np. zakażenie wirusem HIV. Zaburzenia nawilżenia jamy ustnej towarzyszą także stanom odwodnienia w przebiegu: gorączki, wymiotów lub biegunki, a także bezdechowi sennemu i otyłości, mocznicy, przewlekłej dializoterapii, a także menopauzie.

Suchość w ustach może być także powikłaniem leczenia nowotworów – zarówno chemioterapii, jak i radioterapii zastosowanej na okolice głowy i szyi.

Suchość w ustach – leczenie

W leczeniu suchości jamy ustnej stosuje się zarówno wyroby medyczne dostępne bez recepty, jak i odpowiednio dobrane przez specjalistę leki. W pierwszej grupie znajdują się: różnego rodzaju płyny, aerozole i maści o działaniu nawilżającym śluzówki. W ich wyborze z pewnością pomoże stomatolog. Może także wskazać dodatkowe sposoby ochrony przed próchnicą, która w sposób szczególny zagraża osobom z kserostomią.

Leczenie przyczynowe możliwe jest po ustaleniu choroby wywołującej dolegliwości. W leczeniu zespołu Sjogrena stosuje się: glikokortykoidy, leki przeciwzapalne oraz preparaty „sztucznej śliny”. Te ostatnie to mieszanki: mucyny, gliceryny, karboksymetylocelulozy, minerałów i niektórych enzymów. Czasem ustąpienie dolegliwości następuje po zmianie leków, których skutkiem ubocznym jest zmniejszenie wydzielania śliny. Ostatecznie w leczeniu suchości w jamie ustnej wykorzystuje się: pilokarpinę, neostygminę, betanechol, oraz mukolityki (np. acetylocysteinę i ambroksol).

Domowe sposoby na suchość w ustach

Przede wszystkim należy zadbać o prawidłowe nawadnianie organizmu. Dorosły człowiek powinien wypijać codziennie minimum 2–2,5 litra wody. Konieczne jest ponadto ograniczenie ilości spożywanej soli, a także rezygnacja z picia alkoholu oraz z palenia papierosów i przebywania w środowisku palaczy, a także w pomieszczeniach klimatyzowanych. W wydzielaniu śliny pomóc mogą także: gumy do żucia, cukierki z kwasem cytrynowym i witaminą C, kwaśne pokarmy, np.: cytryny, jabłka, śliwki.

Warto pamiętać o leczeniu nieprzyjemnego zapachu z ust. Służą do tego naturalne metody – przepłukiwanie jamy ustnej, stosowanie ziołowych płukanek, gum do żucia. Sprawdzonym sposobem są tabletki do ssania eliminujące lotne związki siarki – przyczynę halitozy.

Kiedy błony śluzowe są suche, łatwo ulegają podrażnieniu. Należy wtedy unikać jedzenia potraw pikantnych czy pokarmów twardych, np. sucharków, chipsów, a także picia soków owocowych. Aby skutecznie nawilżyć śluzówki, można przygotować napar z siemienia lnianego i popijać niewielkimi łykami.