Ból w jamie ustnej – jakie są przyczyny i jak leczyć bolesne zmiany w jamie ustnej?

Afty – najczęstsza przyczyna bólu w jamie ustnej

Jedną z najczęstszych przyczyn bólu w jamie ustnej są afty. Są to niewielkie (zazwyczaj kilkumilimetrowe) owrzodzenia, czyli ubytki błony śluzowej, pokryte białym nalotem i otoczone rumieniowatym obrzeżem. Afty występują najczęściej na wewnętrznej powierzchni policzków, podniebieniu miękkim, dnie jamy ustnej, czubku języka i migdałkach. Wywołują ból w jamie ustnej, a ten nasila się w czasie jedzenia i dotyku.

Zmiany zazwyczaj są nieliczne i ustępują samoistnie po kilku tygodniach. Do najczęstszych przyczyn należą mechaniczne uszkodzenia błony śluzowej protezami zębowymi, aparatami ortodontycznymi, przygryzienia, poparzenia gorącymi napojami czy posiłkami.

To też może Cię zainteresować: Ból podniebienia – przyczyny, objawy, leczenie

Kolejnym powodem występowania zmian w jamie ustne są:

• niedobór witamin, zwłaszcza witaminy B₁₂ ,
• niedobór kwasu foliowego,
• niedobór żelaza,
• stres,
• obniżona odporność.

W przypadku nawracających i opornych na leczenie aft należy wykluczyć takie schorzenia, jak cukrzyca, nieswoiste zapalenia jelit, niedokrwistość, choroby przebiegające z upośledzeniem odporności (np. białaczka czy AIDS). Zmiany są bolesne, może towarzyszyć im powiększenie okolicznych węzłów chłonnych.

To też może Cię zainteresować: Biały nalot na gardle i migdałkach – jakie są przyczyny?

Afty w jamie ustnej najczęściej znikają samoistnie po kilku dniach. Aby złagodzić dolegliwości bólowe, zapobiec nadkażeniu bakteryjnemu i przyśpieszyć regenerację błony śluzowej, można stosować preparaty w postaci płynów i żeli, zawierające między innymi wyciągi z rumianku, szałwii i kory dębu oraz kwas hialuronowy.

Dostępne są także żele izolujące istniejące zmiany (poprzez wytworzenie warstwy ochronnej) od pokarmu i śliny, co ułatwia gojenie i regenerację.

Zobacz też: Ból z prawej strony pod żebrami – co może oznaczać?

Kandydoza jamy ustnej powoduje ból w ustach

Kandydoza, czyli zakażenie drożdżakami (rodzajem grzybów) to schorzenie występujące szczególnie często u chorych na cukrzycę oraz kobiet w ciąży. Zmiany chorobowe w drożdżycy jamy ustnej pojawiają się także u osób obciążonych otyłością, schorzeniami przewodu pokarmowego, wyniszczonych, stosujących immunosupresję.

Zmiany grzybicze w kandydozie to białe plamy, przypominające ścięte mleko, jakby nałożone na błony śluzowe. Mogą zajmować rozległe obszary jamy ustnej, zlewając się ze sobą. Towarzyszy im stan zapalny, ból, pieczenie, uczucie suchości i nieprzyjemny zapach z ust.

Drożdżaki w jamie ustnej najczęściej zajmują błony śluzowe jamy ustnej, język (jego powierzchnia jest wtedy wygładzona i pokryta białym nalotem), może się także rozprzestrzeniać w okolice gardła i przełyku.

Czytaj również: Ból z lewej strony pod zebrami – co to może być?

W leczeniu kandydozy jamy ustnej najczęściej wykorzystuje się nystatynę stosowaną miejscowo, można także przepłukiwać jamę ustną roztworem wody utlenionej (w odpowiednim stężeniu).

Owrzodzenie jamy ustnej

Do przyczyn bolesnych zmian w jamie ustnej należy także przewlekłe wrzodziejące zapalenie jamy ustnej. Jest to schorzenie o nieznanej patogenezie, charakteryzujące się przewlekłym występowaniem nadżerek i owrzodzeń w obrębie jamy ustnej.

Zmiany występują na błonach śluzowych policzków, dziąseł, podniebienia i języka. Towarzyszący ból może być tak silny, że utrudnia spożywanie pokarmów. Przebieg choroby jest wieloletni (nawet do 20 lat), z okresami remisji (cofnięcia się zmian) i nawrotów. Aby odróżnić wrzodziejące zapalenie jamy ustnej od innych schorzeń jamy ustnej, konieczne jest wykonanie badania immunopatologicznego.

W leczeniu owrzodzenia jamy ustnej stosuje się leki przeciwmalaryczne, takie jak chlorochina. W przypadku nawrotów do leczenia dołącza się glikokortykosteroidy.

Suchość w ustach

Kserostomia,czyli suchość w ustach, to schorzenie wynikające ze zmniejszonego wytwarzania śliny przez ślinianki (w szczególności przyuszne). Może być ono spowodowane między innymi stanem zapalnym lub nowotworem gruczołów ślinowych, ale także długotrwałym narażeniem na stres czy chorobami przewlekłymi, takimi jak cukrzyca.

Brak odpowiedniego nawilżenia śluzówek prowadzi do tworzenia się trudno gojących uszkodzeń, a w konsekwencji nawet nadżerek i owrzodzeń.

Kserostomii towarzyszy nieprzyjemny zapach z ust (halitoza), uczucie bólu i pieczenia, a także problemy z odczuwaniem wrażeń smakowych. W rozpoznaniu pomocne jest wykonanie sialometrii, czyli pomiaru ilości produkowanej śliny.

Leczenie suchości w jamie ustnej (po wykluczeniu możliwych przyczyn) jest najczęściej objawowe, poprzez zastosowanie sztucznych preparatów śliny.

Niezależnie od przyczyny bolesnych zmian w jamie ustnej bardzo ważna jest odpowiednia higiena. Należy regularnie szczotkować zęby co najmniej dwa razy dziennie przez 3 minuty, stosować nici dentystyczne i płyny do płukania jamy ustnej, a szczoteczkę do zębów zmieniać co trzy miesiące. Konieczne są regularne wizyty u dentysty oraz kontrole u lekarza rodzinnego w przypadku istniejących chorób przewlekłych.

Czy ból i zmiana w ustach może oznaczać raka?

Niektóre zmiany w jamie ustnej mogą być łagodne i ustępować samoistnie, może się jednak okazać, że są objawem poważnego schorzenia, jakim jest rak jamy ustnej. Na nowotwór ten narażone są zwłaszcza osoby palące papierosy, nadużywające alkoholu i niedbające o higienę jamy ustnej (brak higieny jest przyczyną przewlekłego stanu zapalnego w jamie ustnej, który może być podłożem dla rozwijającego się nowotworu).

Ważne, aby osoby noszące protezy zębowe zwróciły uwagę na odpowiednie ich dopasowanie, ponieważ drażnienie błon śluzowych przez źle dopasowaną lub uszkodzoną protezę również jest czynnikiem ryzyka.

Zmiany najczęściej umiejscawiają się w obrębie języka lub dna jamy ustnej. Rak jamy ustnej ma dużą skłonność do przerzutów – chory najczęściej zauważa wtedy guz na szyi, będący powiększonym węzłem chłonnym, zajętym przez komórki nowotworowe.

Podstawową metodą leczenia raka jamy ustnej jest operacja. Gdy usunięcie guza nie jest możliwe, stosuje się radioterapię lub chemioterapię (dopuszczalne jest również łączenie tych metod).