Przyczyny i objawy raka jamy ustnej

Rak a nowotwór

Zasadniczo podział między rakiem a nowotworem powinien interesować szczególnie patomorfologów i lekarzy, ale w społeczeństwie jest coraz więcej nieścisłości wynikających z błędnych definicji. Nowotworem (według definicji Willisa) nazywamy każdą nieprawidłową tkankę rozrastającą się w nadmiarze i w sposób nie skordynowany. Nowotwory możemy podzielić na łagodne i złośliwe. Złośliwe zaś dzielimy na raki,czyli nowotwory wywodzące się z tkanki nabłonkowej oraz mięsaki,czyli nowotwory wywodzące się z tkanek miękkich (tkanki mezenchymalnej). Stąd też pojęcie nowotwór nie zawsze jest groźne, gdyż może być to zmiana łagodna wymagająca tylko małego zabiegu operacyjnego.

Ponad 90% nowotworów złośliwych jamy ustnej to raki płaskonabłonkowe czyli nowotwór wywodzący się z tkanki nabłonkowej, która bogato wyścieła naszą jamę ustną.

To też może Cię zainteresować: Ból podniebienia – przyczyny, objawy, leczenie

Lokalizacja raka jamy ustnej

W skład jamy ustnej wchodzą: wargi, język, dno jamy ustnej, dziąsła, błona śluzowa policzków, trójkąt zatrzonowcowy, podniebienie twarde. Niestety, w każdej tej okolicy mogą się rozwijać nowotwory. Procentowy rozkład raków jamy ustnej przedstawia się następująco: rak wargi (25 - 30 %) w tym 9 na 10 przypadków dotyczy wargi dolnej, rak języka (20 - 50 %), rak dna jamy ustnej (30 %), rak trójkąta zatrzonowcowego (7 %), rak błony śluzowej policzka (5 %), podniebienia twardego (1 %).

1. Rak wargi – dotyczy najczęściej dolnej wargi i rozrasta się w sposób egzofityczny czyli jakby „na zewnątrz”, tworząc widoczną narośl lub owrzodzenie, które się nie goi. W stadiach bardzo zaawansowanych (nie leczonych) nacieka jamę ustną oraz mięśnie żwacze. Rak ten przerzutuje bardzo późno drogą naczyń limfatycznych, w pierwszej kolejności zajmując węzły chłonne szyi. Rak lokalizujący się na wardze górnej ma bardziej agresywny przebieg, powodując szybkie przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych, stąd jest bardziej groźny.
2. Rak języka – lokalizuje się na 2/3 przednich języka, najczęściej po stronie bocznej jako płaska plama lub owrzodzenie nie leczące się. Charakteryzuje się, w porównaniu do raka wargi, wzrostem endofitycznym w głąb języka naciekając tym samym mięśnie języka oraz dna jamy ustnej. Szybko powoduje objawy bólowe oraz przerzuty drogą naczyń limfatycznych do węzłów chłonnych.
3. Rak dna jamy ustnej – rozwija się w części bocznej dna jamy ustnej w postaci owrzodzenia lub zmiany egzofitycznej. Rośnie dość powoli ale progresywnie, może naciekać język, mięśnie dna jamy ustnej a w skrajnych przypadkach nawet kość żuchwy.
4. Rak trójkąta zatrzonowcowego – początkowo objawia się jako biała plama, która z biegiem czasu rozrasta się powodując owrzodzenie. Rak ten zajmuje mięśnie policzkowy i skrzydłowy powodując w skrajnym zaawansowaniu szczękościsk.
5. Rak podniebienia twardego – pojawia się jako owrzodzenie, które bardzo szybko się rozrasta i penetruje w głąb powodując szybko objawy bólowe.
6. Rak błony śluzowej policzka – bardzo często rozwija się na podłożu leukoplakii (stanu przednowotworowego), rośnie powierzchownie stopniowo zajmując mięśnie. Nierzadko powoduje zablokowanie ujścia przewodu ślinianki powodując tym samym przewlekłe zapalenie ślinianki.

To też może Cię zainteresować: Guzek na szyi – co może oznaczać?

Przyczyny i objawy raka jamy ustnej

Najważniejszą przyczyną jest palenie tytoniu (dotyczy to również osób palących fajkę oraz żujących tytoń). Dym tytoniowy w swoim składzie zawiera cały szereg substancji kancerogennych (powodujących w udowodniony sposób powstanie nowotworu) oraz drażniących (przewlekłe stany zapalne wynikające m.in z długotrwałego podrażnienia sprzyjają procesom nowotworowym). Ponadto u 40 % osób palących po wyleczeniu ogniska raka jamy ustnej w krótkim odstępie czasu dochodzi do powstania drugiego ogniska nowotworu. Do przyczyn zalicza się również:

• przewlekłe drażnienie błon śluzowych (używanie złych protez, stanów zapalnych, zakażeń), leczenie immunosupresyjne (szczególnie u osób po przeszczepach),
• niedobory witamin (głównie z witamin grupy B),
• występowanie leukoplakii i erytroplakii (są to bezpośrednie stany przednowotworowe).

Leukoplakia (biała plama)jest to rozrost nabłonka wielowarstwowego płaskiego, który następnie ulega rogowaceniu. Szczególnie często występuje w dnie jamy ustnej, bocznej części błony śluzowej policzka wzdłuż linii zębów oraz zagłębieniu między językiem, dziąsłem i łukiem podniebiennym. Na podłożu leukoplakii rozwija się do 5-10% zmian złośliwych o typie raka.

Erytroplakia (czerwona plama) jest stanem trudniejszym do zdiagnozowania i bardziej groźnym, gdyż na jej podłożu rozwija się aż do 40% zmian złośliwych.

Sprawdź również: Seks oralny a choroby przenoszone drogą płciową

Głównymi objawami raka jamy ustnej są:

• powierzchowne zmiany o różnym typie i kształcie, które powinny w pierwszej kolejności zainteresować samego pacjenta, a następnie lekarza stomatologa,
• zmiany bolące i niegojące się, które mogą mieć charakter: niewielkich zgrubień, uwypukleń z płaską powierzchnią, owrzodzeń, egzofitycznych bądź endofitycznych guzków wolno rosnących,
• często podczas pierwszego badania ujawnia się zajęcie węzłów chłonnych, które objawiają się jako twarde i niebolesne guzki w obrębie szyi.

Rozpoznanie i leczenie

Wstępne rozpoznanie ustala lekarz stomatolog bądź lekarz pierwszego kontaktu po wnikliwym wywiadzie lekarskim (szczególnie istotny jest fakt kiedy pojawiły się zmiany w obrębie jamy ustnej) oraz po badaniu lekarskim, gdzie najważniejsze jest badanie palpacyjne w celu weryfikacji czy zajęte są już węzły chłonne. Następnie pobiera się wycinki do badania histopatologicznego, które jednoznaczniepotwierdzają bądź wykluczają raka jamy ustnej. Ponadto wykonuje się jeszcze tomografię komputerową (badanie radiologiczne), w którym ocenia się rozległość nowotworu, zajęcie regionalnych węzłów chłonnych oraz stosunek nowotworu do otaczających go anatomicznych struktur, w szczególności naczyń i nerwów. Badanie rezonansu magnetycznego wykorzystuje się do oceny naciekania tkanek miękkich (np. mięśni języka).

Leczenie głównie polega na zabiegu chirurgicznym oraz radioterapii, stosowanych w sposób skojarzony albo osobny (samą radioterapię stosuję się w przypadku braku możliwości zabiegu chirurgicznego). Zabiegi chirurgiczne często są rozległe (wiąże się to w dużym stopniu ze znacznym okaleczeniem), dlatego, niestety, mała grupa pacjentów się na nie decyduje, nie chcąc nawet poznać zasad leczenia i ich odległych wyników. Odsetek wyleczeń z małymi powierzchownie rozwijającymi się nowotworami wynosi około 75 %, w przypadku zmian bardziej zaawansowanych i z przerzutami do węzłów chłonnych spada do 30 - 35 %.