Leukoplakia – przyczyny, objawy, leczenie stanu przedrakowego jamy ustnej

Leukoplakia – przyczyny rogowacenia białego

Leukoplakia (rogowacenie białe) należy do chorób błony śluzowej jamy ustnej przebiegających z nadmiernym rogowaceniem (tzw. keratoz).

Za leukoplakię uważa się klinicznie białe plamy lub płytki nieusuwalne z błony śluzowej, których nie można sklasyfikować jako innej choroby jamy ustnej. Rogowacenie białe jest zaliczane do grona stanów przedrakowych błony śluzowej o średnim prawdopodobieństwie zezłośliwienia wynoszącym 10–20 proc.

Wyróżnia się dwie grupy choroby – leukoplakię idiopatyczną (bez określonego czynnika przyczynowego) oraz taką, w której można wyróżnić czynniki predysponujące (za najważniejszy uważa się obecnie palenie papierosów).

Do pozostałych możliwych przyczyn rogowacenia białego zalicza się, m.in.: spożywanie alkoholu (szczególnie w połączeniu z tytoniem wiążące się z rozwojem złośliwych nowotworów w jamie ustnej), zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV 16 i 18), zakażenia grzybicze (kandydozy), nawyk przygryzania policzków, niedobory żywieniowe (np. żelaza i witaminy A) czy też anomalie genowe (p53 odpowiedzialny za rozwój raków błony śluzowej jamy ustnej).

To też może Cię zainteresować: Ból podniebienia – przyczyny, objawy, leczenie

Leukoplakia – objawy

Podstawowym objawem leukoplakii jamy ustnej są białe plamy mogące mieć początkowo charakter smug na błonie śluzowej. Zmiany te mogą być różnej wielkości, są niebolesne i nieusuwalne.

Najczęstszą postacią kliniczną jest leukoplakia homogenna (jednorodna – gładka, cienka), zwykle nieulegająca zezłośliwieniu w raka jamy ustnej i lokalizująca się głównie na policzkach.

Leukoplakia niehomogenna (gruba popękana lub ziarnista)ulega zaś częściej transformacji nowotworowej i lokalizuje się przeważnie na dnie jamy ustnej (pod językiem), na bocznych powierzchniach języka, na wargach i w okolicy łuków podniebiennych. Zmian zaobserwowanych szczególnie w tych lokalizacjach na błonie śluzowej jamy ustnej nie powinno się lekceważyć.

Sprawdź również: Seks oralny a choroby przenoszone drogą płciową

Leukoplakia cętkowana (erytroleukoplakia) a rak jamy ustnej

Najgroźniejszą postacią choroby jest tzw. erytroleukoplakia (leukoplakia cętkowana), w której – obok białych popękanych płytek – obserwuje się plamy czerwone w jamie ustnej. Zaliczana jest do zmian określanych jako "rak w miejscu" (carcinoma in situ), czyli raków jeszcze nienaciekających i zazwyczaj możliwych do dość nietrudnego usunięcia.

Do pozostałych zmian o charakterze przedinwazyjnego raka w jamie ustnej (z prawdopodobieństwem zezłośliwienia wynoszącym 40–50 proc.) zalicza się erytroplakię (rogowacenie różowe) – jedwabiste jasnoczerwone plamy lub płytki nieprzypisane do innego schorzenia, szczególnie groźne na dnie jamy ustnej i podniebieniu. Występuje częściej u starszych mężczyzn nałogowo palących papierosy i pijących alkohol.

Inną zmianę stanowi choroba Bowena. W tym przypadku występują liczne czerwone plamy w jamie ustnej z brodawkowatymi nawarstwieniami o powolnym rozroście, na brzegu wyrostka zębodołowego, w kącie ust i na języku; w zakażeniu HPV16 oraz po przewlekłych ekspozycjach na promieniowanie słoneczne i arsen.

To też może Cię zainteresować: Biały nalot na gardle i migdałkach – jakie są przyczyny?

Leukoplakia a inne zmiany w jamie ustnej

Leukoplakię (rogowacenie białe) należy różnicować z innymi zmianami w jamie ustnej, takimi jak np. keratozy mechaniczne – białe szorstkie płytki na skutek przygryzania policzków, zanikające po ustąpieniu drażnienia.

Inne zmiany w ustach, od których należy odróżniać leukoplakię to:

• tzw. linea alba (biała linia) – białe niebolesne linie o kształcie falistym, gładkie i nieusuwalne, położone symetrycznie na obu policzkach,
• białe znamię gąbczaste – białe pomarszczone zmiany, niebolesne i nieusuwalne, na policzkach lub na dnie jamy ustnej, ujawniające się po urodzeniu bądź we wczesnym dzieciństwie oraz utrzymujące się przez całe życie,
• leukoedema – białawe smugi występujące obustronnie na policzkach, zanikające po napięciu błony śluzowej, częściej u osób z ciemnym zabarwieniem skóry,
• grzybica jamy ustnej (kandydoza, drożdżyca) – w postaci pleśniawek białe lekko uwypuklone plamy lub płytki, ale usuwalne (po starciu zaczerwieniona powierzchnia),
• liszaj płaski – w postaci siateczkowej na policzkach białe nieścieralne linie układające się w tzw. siateczkę Wickhama, często u kobiet w średnim i starszym wieku oraz u osób z cukrzycą i nadciśnieniem (tzw. zespół Grinspana).

Należy wspomnieć również o leukoplakii włochatej. Występuje obustronnie na bocznych powierzchniach języka w postaci białych pofałdowanych zmian w jamie ustnej (porównywane do ręcznika frotte). Stwierdzana jest u osób zakażonych wirusem HIV.

Zobacz też: Czerwone plamy na nogach – co mogą oznaczać?

Leukoplakia jamy ustnej – co robić?

Gdy spostrzeże się u siebie białe plamy w ustach, nawet będące na razie tylko zmianami o charakterze smug, należy udać się do lekarza celem diagnostyki, szczególnie jeśli jest się palaczem.

Pierwszym krokiem leczenia leukoplakii jamy ustnej jest wyeliminowanie czynników predysponujących, szczególnie palenia tytoniu i nadmiernego spożycia alkoholu. Obecnie niewskazane jest ogólne podawanie witaminy A czy beta-karotenów, jak również miejscowe izotretynoiny i bleomycyny.

Czytaj również: Terapia Bowena – co to jest, na czym polega, na co pomaga?

Leukoplakia – leczenie rogowacenia białego

W przypadku zmian podejrzanych o możliwość zezłośliwienia (zwłaszcza zlokalizowanych na dnie jamy ustnej i języku) pobiera się wycinek do badania histopatologicznego. Jeśli stwierdza się leukoplakię niehomogenną metodą leczenia z wyboru jest usunięcie całej zmiany chirurgicznie (na ostro bądź laserem).

Przy zmianach wieloogniskowych umiejscowionych na dnie jamy ustnej zaleca się terapię fotodynamiczną (niszczenie komórek nowotworowych przez fotouczulacze aktywowane specyficznym rodzajem światła).

W leukoplakii homogennej (bez cech dysplazji) można zaś rozważyć odroczenie chirurgicznego wycięcia zmiany i po eliminacji potencjalnej przyczyny przeprowadza się systematyczną obserwację co ok. 2 tygodnie. Przy braku poprawy po okresie 2–3 miesięcy wskazane jest jej usunięcie.

Leukoplakia – nowotwór jamy ustnej?

Trzeba pamiętać, że rogowacenie białe należy do stanów przedrakowych jamy ustnej i każda nieleczona zmiana o takim charakterze wiąże się z ryzykiem rozwoju raka błony śluzowej (nie raka skóry).

Mimo usunięcia leukoplakii (rogowacenia białego), niewykluczenie wspomnianych wcześniej czynników predysponujących (szczególnie palenie papierosów i spożywanie alkoholu) oraz dalsze przewlekłe drażnienie mogą spowodować jej nawrót, co dodatkowo zwiększa prawdopodobieństwo jej zezłośliwienia.

Wypowiedź dermatologa o leukoplakii