Kamienie migdałkowe (tonsil stones) – czym są, skąd się biorą, jak je usunąć?

Kamienie migdałkowe – co to jest?

Kamienie migdałkowe (znane także jako czopy retencyjne lub detryt) są to grudki, które zbierają się w kryptach migdałków podniebiennych (zagłębieniach w skupiskach tkanki limfatycznej). To najczęściej niegroźne złogi zwapniałego pokarmu, bakterii i nabłonka jamy ustnej, zlokalizowane w dołkach. Ich konsystencja jest dość zwarta, aczkolwiek są one miękkie i z łatwością można je rozetrzeć. Łatwo odróżnić je od lejącej się, ciągnącej treści ropnej, która towarzyszy anginie lub występuje w przebiegu zapalenia gardła.

Kamienie migdałkowe mogą przybierać barwę od kremowej, poprzez żółtą, do lekko zielonej. Ich wielkość różni się w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Migdałki cechują się elastyczną strukturą, dzięki czemu w początkowym etapie kamienie są praktycznie niewyczuwalne – mają wówczas średnicę kilku milimetrów. Gdy ich rozmiar przekroczy centymetr, może pojawić się nieprzyjemne uczucie ciała obcego w gardle. Należy dodać, że większe kamienie mogą wywołać reakcję zapalną, dlatego nie wolno bagatelizować tego problemu.

Zobacz też: Od czego powstają kalafiory na uszach?

Kamienie migdałkowe są zazwyczaj konsekwencją licznych infekcji bakteryjnych i wirusowych gardła, tj.: zapalenia migdałków czy nawracającej anginy. Występują u około 10% populacji, częściej obserwuje się je u dorosłych niż u dzieci. Zazwyczaj nie stanowią one poważnego problemu zdrowotnego i nie są groźne dla zdrowia, aczkolwiek większe zmiany mogą wywoływać znaczny dyskomfort oraz powodować zwiększoną tendencję do powstawania stanów zapalnych w obrębie jamy ustnej. Warto zaznaczyć, że kamienie migdałkowe w gardle mają skłonność do nawracania u osób, u których już raz się pojawiły.

Przeczytaj również: Ropa w dziąśle, przyczyny, objawy, postępowanie

Kamienie migdałkowe mogą być asymptomatyczne lub dawać czasem nawet uporczywe dolegliwości – np. niespecyficzne zapalenie gardła, przewlekły kaszel, bóle przy przełykaniu, bóle uszu, nieświeży oddech (halitoza), uczucie ciała obcego w jamie ustnej, zaburzenia odczuwania smaków. Niektóre kamienie migdałkowe są cieniujące i podczas zdjęcia RTG szczęki można je zdiagnozować przed leczeniem u stomatologa.

Zobacz, jaki jest wpływ ciśnienia atmosferycznego na zdrowie i samopoczucie

Przyczyny powstawania kamieni migdałkowych

Mechanizm powstawania kamieni migdałowych pozostaje nadal przedmiotem badań. Obecnie przypuszcza się, że źródłem kamieni na migdałkach jest złuszczony nabłonek i resztki pokarmowe, które powodują stan zapalny w jamie ustnej. Bakterie saprofityczne (leptohrix buccalis) predysponują do odkładania soli wapnia w resztkach pokarmowych, doprowadzając do ich utwardzenia. Podstawową ogólną przyczyną jest nieprawidłowa, niezdrowa dieta i brak higieny jamy ustnej. Towarzyszą zapaleniu migdałków, wtedy też charakterystyczny nalot łatwo pomylić z grudkami. Mają tendencję do odnawiania się.

Nie każda osoba doświadcza problemu powstawania kamieni migdałkowych. Do pojawienia się tej dolegliwości predysponuje zarówno indywidualna anatomia, jak i higiena jamy ustnej oraz historia przebytych zapaleń.

To też może Cię zainteresować: Wszystko o białej czekoladzie

Kamienie migdałkowe powstają na skutek:

• odkładania się resztek pożywienia (w przypadku braku odpowiedniej higieny jamy ustnej zmiany te postępują znacznie szybciej);
• działania bakterii beztlenowych jamy ustnej;
• gromadzenia się martwych białych krwinek (częstym objawem towarzyszącym jest powiększenie węzłów chłonnych – migdałki stanową organ pamięci odpornościowej, w którym powstają białe krwinki);
• przebytych infekcji wirusowych i bakteryjnych gardła, takich jak zapalenia migdałków czy nawracające anginy;
• choroby refluksowej żołądka (schorzenie to charakteryzuje się zarzucaniem treści żołądkowej do gardła i krtani. Resztki niestrawionych pokarmów mogą trafiać do krypt migdałkowych i powodować powstawanie kamieni migdałkowych);
• nadmiernej aktywności gruczołów wydzielniczych.

Zobacz też: Co to jest refluks krtaniowo-gardłowy?

Jak powstają kamienie migdałkowe?

Na skutek licznych stanów zapalnych, infekcji bakteryjnych i wirusowych może dojść do zmiany gładkiej struktury migdałków. Na ich powierzchni powstają blizny, które następnie przekształcają się w ujścia krypt migdałkowych. Ich pojawienie się powoduje, że migdałki stają się coraz mniej elastyczne. To z kolei prowadzi do zaburzenia mechanizmu samooczyszczania krypt migdałkowych. W efekcie zaczynają w nich zalegać resztki pokarmowe, martwe białe krwinki, kryształy cholestyny, złogi węglanu i fosforanu wapnia oraz komórki złuszczonego nabłonka. Masa gromadząca się w kryptach ulega z czasem zgęstnieniu i przybiera postać kamieni migdałkowych.

Sprawdź też: Dlaczego usuwa się migdałki?

Kamienie migdałkowe – objawy

Kamienie migdałkowe mają zwykle postać białych, drobnych kuleczek, które mogą być widoczne przy otwarciu jamy ustnej. Jedynie w skrajnych przypadkach osiągają większe rozmiary. Im kamień jest mniejszy, tym mniej objawów z związku z jego obecnością odczuwamy. W związku z powyższym bywa, że jedynym symptomem świadczącym o tej dolegliwości jest nieprzyjemny zapach z ust. Za przykrą woń odpowiedzialna jest putrescyna, która powstaje w procesie gnicia oraz lotne związki siarki, będące wynikiem działania bakterii beztlenowych. Częste mycie zębów i płukanie jamy ustnej nie przynoszą pożądanych rezultatów.

To też może Cię zainteresować: Ból podniebienia – przyczyny, objawy, leczenie

Większe kamienie migdałkowe mogą powodować:

• drapanie w gardle,
• zaczerwienienie i ból gardła,
• uczucie zalegania w gardle,
• powiększenie migdałków,
• trudności w przełykaniu,
• ból uszu,
• kaszel.

Jak się leczy kamienie migdałkowe?

Lekarzem specjalizującym się w leczeniu kamieni migdałkowych jest laryngolog, dlatego to właśnie do niego należy się udać, jeżeli podejrzewamy u siebie tę dolegliwość. Metoda leczenia zależy od tego, jak duże są kamienie migdałkowe oraz jak uporczywe i nasilone objawy powodują.

Poniżej prezentujemy metody leczenia kamieni migdałkowych:

• Laserowe usuwanie kamieni migdałkowych (inaczej waporyzacja lub kryptoliza). To technika stosowana przy dużych kamieniach. Polega na spłyceniu lub całkowitym zamknięciu krypt w migdałkach przy użyciu lasera. Metoda ta cechuje się wysoką skutecznością, aczkolwiek zazwyczaj trzeba ją kilka razy powtórzyć. Pacjent otrzymuje miejscowe znieczulenie, wobec czego zabieg jest całkowicie bezbolesny. Dolegliwości bólowe mogą pojawić się dopiero później – przez jakiś czas po zabiegu migdałki są obrzmiałe i obolałe. Proces gojenia trwa od 10 do 14 dni, po czym pacjent wraca do pełnej sprawności. Odmianą waporyzacji jest krioablacja (krioliza) wykonywana przy użyciu ciekłego azotu.

Przeczytaj też: Dlaczego usuwa się migdałki?

• Tonsilektomia (usunięcie migdałków). Metoda, która pozwala na pozbycie się problemu raz na zawsze i stanowi jedyny sposób na całkowite wyleczenie. Należy jednak dodać, że zabieg usunięcia migdałków niesie za sobą wiele negatywnych konsekwencji. Przede wszystkim osoba z usuniętymi migdałkami jest bardziej podatna na infekcje dolnych dróg oddechowych. W związku z powyższym należy przemyśleć, czy korzyści wynikające z operacji przewyższą ewentualne skutki niepożądane. Warto również podkreślić, że tonsilektomii nie można przeprowadzić u pacjentów z krótkim podniebieniem, z rozszczepem podniebienia czy z zaburzeniami krzepnięcia krwi. Nie zaleca się również wykonywania zabiegu u kobiet w ciąży.
• Antybiotykoterapia. Terapia lekami stosowana jest wyłącznie w przypadku, gdy na migdałkach pojawią się ropne nacieki. Metoda ta nie likwiduje jednak źródła problemu.

Przeczytaj też: Co oznaczają grudki i krosty na języku?

Domowe sposoby na leczenie kamieni migdałkowych

• Samodzielne usuwanie kamieni migdałkowych. We własnym zakresie możemy próbować usunąć kamienie przy użyciu szpatułki kosmetycznej. Należy jednak zaznaczyć, że zabieg nie należy do najprzyjemniejszych, może pojawić się odruch wymiotny. Istnieje także ryzyko podrażnienia śluzówki jamy ustnej. Warto też dodać, że zazwyczaj w miejscu usuniętych kamieni, po pewnym czasie pojawią się nowe.
• Higiena jamy ustnej. Dokładne i regularne mycie zębów, szczotkowanie języka oraz nitkowanie zębów zmniejsza ryzyko zalegania resztek jedzenia i gromadzenia się bakterii w kryptach migdałków.
• Płukanie jamy ustnej. Do tego celu można użyć irygatora z płynem bakteriobójczym lub słoną wodą (pół łyżeczki na szklankę wody) wymieszaną z octem winnym (2-3 razy dziennie). Równie skuteczny jest napar z szałwii, propolis i woda utleniona. W aptekach można nabyć gotowe alkoholowe roztwory propolisu. Takie płukanki pomogą również w walce z nieprzyjemnym oddechem.

Zobacz też: Jakie zioła najlepsze na gardło?

• Dieta uboga w cukry. Glukoza sprzyja namnażaniu się bakterii. Wobec powyższego warto zmienić codzienny jadłospis i wykluczyć produkty bogate w węglowodany proste. Lepiej wzbogacić dietę o produkty żywnościowe, które redukują nieprzyjemny zapach z ust, np. natkę pietruszki.
• Rzucenie palenia.

To też może Cię zainteresować: Biały nalot na gardle i migdałkach – jakie są przyczyny?

Kamienie migdałkowe – powikłania

Zalegające w kryptach migdałkowych kamienie mogą doprowadzić do wielu schorzeń, w tym m.in.: zapalenia migdałków, zapalenia gardła czy zapalenia ucha środkowego. Kamienie są również potencjalnym źródłem bakteriemii, która może skutkować zapaleniem wsierdzia.