Grzybica jamy ustnej – przyczyny, objawy i leczenie

Grzybica jamy ustnej – grzyb Candida albicans

Grzybicze zapalenie jamy ustnej (drożdżyca, kandydoza lub grzybica ust) jest powodowane przez drożdżaka z rodzaju Candida albicans . Grzyb ten spotykany jest u 20–50 proc. zdrowych osób bez objawów grzybicy w jamie ustnej.

Dopiero zaburzenia w równowadze mikroflory w obrębie jamy ustnej, spowodowane przez np. przewlekłe stosowanie antybiotyków, dietę bogatocukrową czy źle dopasowane protezy, powodują szybki rozwój grzyba i objawy drożdżycy jamy ustnej.

Co więcej, grzybica jamy ustnej jest zaraźliwa, dlatego warto jak najszybciej leczyć zdiagnozowaną kandydozę oraz stosować profilaktykę, możliwą do zastosowania domowymi metodami.

Jakie są przyczyny grzybicy jamy ustnej?

Wystąpieniu grzybicy w ustach sprzyjają czynniki, takie jak:

• przewlekłe drażnienie błony śluzowej jamy istnej (aparaty ortodontyczne, protezy);
• niewłaściwa higiena jamy ustnej;
• istotne zmiany w mikroflorze jamy ustnej (grzybica jamy ustnej po antybiotyku, zwłaszcza po preparatach o szerokim zakresie działania. Nadmierne używanie antyseptycznych płukanek do ust, kserostomia – suchość jamy ustnej);
• przyjmowanie sterydów – szczególnie wziewnych i aplikowanych miejscowo;
• zaburzenia odporności, np. w przebiegu niektórych chorób i po zabiegach (cukrzyca, białaczka, AIDS, chłoniaki, chemioterapia i radioterapia, przeszczepy szpiku);
• złe wchłanianie lub niedobory żywieniowe.

Grzybica w jamie ustnej czasami może rozszerzać się na gardło, przełyk i tchawicę. Występuje możliwość rozwinięcia się posocznicy na tle zakażenia Candida albicans , lecz są to przypadki bardzo rzadkie.

Grzybica jamy ustnej u dorosłych i dzieci – rodzaje

Jak rozpoznać grzybicę jamy ustnej? Najczęściej mamy do czynienia z grzybicą języka, jednak może się ona umiejscawiać w innych miejscach, takich jak policzki czy podniebienie. Najczęstsze objawy grzybicy jamy ustnej to: pieczenie, ból w ustach, zaburzenia smaku i suchość jamy ustnej.

Drożdżycę jamy ustnej możemy podzielić na ostrą i przewlekłą.

Wśród pierwszej grupy wyróżniamy dwie:

• ostra kandydoza rzekomobłonicza, czyli pleśniawki, to białe, lekko uwypuklone płytki (wyglądające jak kożuch na mleku), które po usunięciu pozostawiają zaczerwienioną, punktowo krwawiącą powierzchnię. Typowy obraz to biały nalot na języku, który można zetrzeć. Jest to najczęstsza grzybica jamy ustnej u dzieci;
• ostra kandydoza zanikowa (rumieniowa) objawia się bolesnymi, czerwonymi plamami rumieniowymi i najczęściej spotykana jest po długotrwałej terapii antybiotykami.

Wśród grupy przewlekłej wyróżniamy najczęściej postaci:

• przewlekła kandydoza jamy ustnej zanikowa (rumieniowa) dotyczy osób użytkujących protezy (stąd zwana jest też protetycznym zapaleniem jamy istnej). W zależności od zaawansowania, objawia się jako czerwone punkty lub plamy, czasem ze zmianami guzkowatymi, rzadziej owrzodzeniami jamy ustnej, na obszarze błony śluzowej, do której przylega proteza, najczęściej na podniebieniu;
• przewlekła kandydoza przerostowa charakteryzująca się białymi, uniesionymi plamami, czasem z czerwoną obwódką, których nie da się usunąć mechanicznie (należy ją różnicować z leukoplakią). Nierzadko mamy też do czynienia z zapaleniem kątów warg związanym z zakażeniem Candida albicans. Objawy to zaczerwienione, bolesne pęknięcia w kącikach ust.

Jakie są objawy grzybicy jamy ustnej?

Ogólne objawy grzyba w ustach, których wystąpienie powinno skutkować wizytą u lekarza stomatologa, to m.in. kremowo-biały lub biały nalot na języku. Może wystąpić też śluzowy lub biały nalot rumieniowaty. Pacjenci zgłaszają także nieprzyjemny zapach z ust (halitozę). Występuje ból języka i dziąseł oraz suchość w gardle.

Objawem grzybicy w jamie ustnej mogą być też problemy z połykaniem, czyli dysfagia. Schorzeniu towarzyszyć może ponadto pierzchnięcie oraz pękanie ust lub ich kącików.

Grzybicze zapalenie jamy ustnej od aparatu ortodontycznego

Protetyczne zapalenie jamy ustnej to inaczej stomatopatia protetyczna. Choroba rozwija się u 15–65 proc. osób użytkujących protezy, zarówno całkowite jak i częściowe. Częściej dotyka starsze kobiety, pozostawiające protezy na noc w jamie ustnej.

Choroba zazwyczaj rozwija się w górnej szczęce. Powodem jest drażnienie błony śluzowej płytą protezy. Ciężka postać z wytworzeniem brodawek podniebienia wymaga interwencji chirurgicznej.

Zapalenie kącików ust

Zapalenie kątów warg jest często związane z protetycznym zapaleniem jamy ustnej. Pojawia się, gdy stare uzupełnienia protetyczne lub nadmierne starcie zębów doprowadza do obniżenia wysokości zgryzu. Kąciki ust są wówczas zbyt zaciśnięte, przez co może rozwinąć się infekcja drożdżakowa.

Zapalenie manifestuje się zaczerwienieniem lub pobruzdowaniem z odczynem rumieniowym. Usta wykazują skłonność do pękania i krwawienia podczas otwierania.

Czasem zapalenie kątów warg ma charakter bakteryjny. W przypadku zakażenia gronkowcowo-paciorkowcowego w kątach warg mogą powstawać bolesne, pokrywające się strupami owrzodzenia. Kiedy zapalenie przedłuża się, mogą powstawać trudne do wyleczenia ziarninowe nadżerki, wymagające interwencji chirurgicznej.

Zapalenie języka

Język romboidalny to inaczej romboidalne zapalenie środkowej części języka. Na grzbietowej części języka powstaje prowokowana grzybiczo zmiana w kształcie żywoczerwonego rombu. Dokładne przyczyny schorzenia są niejasne.

Grzybica jamy ustnej – leczenie domowe czy u lekarza?

Jak leczyć grzybicę jamy ustnej? W każdym przypadku kandydozy konieczna jest wizyta u lekarza. Stomatolog obejrzy dokładnie jamę ustną wykonując niezbędne badania oraz zastosuje leczenie. Podstawą terapii są leki przeciwgrzybicze (takie jak nystatyna czy mikonazol), które nierzadko należy stosować przez kilka tygodni.

Dodatkowo ważne jest usunięcie ewentualnych przyczyn grzybicy jamy ustnej, czyli wymiana protez czy leczenie chorób ogólnoustrojowych zwiększających ryzyko pojawienia się drożdżycy (cukrzyca, zaburzenia odporności).

Domowe sposoby na grzybicę jamy ustnej to przede wszystkim odpowiednia dieta, środki przeciwgrzybicze odstępne bez recepty oraz odpowiednia higiena jamy ustnej i protez. Wszystkie te metody można stosować także jako profilaktykę drożdżycy jamy ustnej. Pomocne w leczeniu grzybicy jamy ustnej będzie jej płukanie zasadowym roztworem kwaśnego węglanu sodu lub chlorheksydyny. Należy pamiętać, aby nie stosować go przy terapii nystatyną.

Coraz większą popularność zyskują naturalne wyciągi z roślin (zioła na grzybicę jamy ustnej), które mają działanie przeciwzapalne i przeciwdrobnoustrojowe. Do najskuteczniejszych należą: olejek z liści drzewa herbacianego, olej z trawy cytrynowej czy olej oregano.

Należy pamiętać, aby były to olejki eteryczne, a nie zapachowe, ponieważ tylko takie posiadają odpowiednie właściwości. Olejki takie wymagają rozcieńczenia. W zależności od preparatu stosuje się kilka kropli na niewielką ilość wody. Roztworu takiego można używać do płukania jamy ustnej, jak i dezynfekcji protez.

Grzybica jamy ustnej – leki bez recepty

Leki na grzybicę jamy ustnej bez recepty to różnego rodzaju płyny przeciwgrzybicze stosowane do płukania ust. Wśród najczęściej polecanych są preparaty zawierające chlorheksydynę. Efekt po płukaniu ust utrzymuje się nawet 24 godziny ze względu na jej zdolność przylegania do błony śluzowej jamy ustnej.

Nie zaleca się stosować jej dłużej niż 2 tygodnie ze względu na możliwe przebarwienie zębów i protez, zaburzenia smaku czy podrażnienie błony śluzowej. Nie powinna być łączona z nystatyną. Innymi skutecznymi lekami na drożdżycę jamy ustnej są oktenidyna czy jodopowidon.

Drożdżyca jamy ustnej – jaka dieta na grzybicę ust?

Główną pożywką dla rozwoju grzybów jest cukier. Dlatego w kandydozie jamy ustnej zalecana jest dieta ubogocukrowa. Z diety na grzybicę ust należy wyeliminować węglowodany proste znajdujące się głównie w: słodyczach, owocach, słodzonych napojach, a także unikać produktów z białej mąki.

Natomiast umiarkowanie powinno się spożywać węglowodany złożone, najlepiej z mąki razowej. Jeśli chodzi o grzybicę jamy ustnej, dieta powinna wykluczać także produkty, do przygotowania których niezbędne są drożdże, np. napoje alkoholowe, pieczywo i ciasta drożdżowe.

Kandydoza jamy ustnej – czyszczenie protez i aparatów

W przypadku osób posiadających braki zębowe bardzo ważne jest odpowiednie dopasowanie protez. Wszelkie niepotrzebne nierówności czy nieszczelności są miejscem zalegania grzybów w jamie ustnej i mogą powodować rozwój drożdżycy ust.

Nie bez znaczenia jest odpowiednia higiena uzupełnień. Protezy należy myć dokładnie 2 razy dziennie z użyciem szczoteczki i pasty (byle nie wybielającej). Po każdym posiłku proteza powinna być przynajmniej wypłukana pod bieżącą wodą. Na noc przechowuje się je w suchym pojemniku, ponieważ wilgotne środowiska sprzyja rozwojowi drożdżaków i pojawieniu się objawów Candida.

Warto co jakiś czas odkazić protezy, używając specjalnych tabletek do tego przeznaczonych. Tabletki takie rozpuszcza się w wodzie i w takim roztworze protezy moczy się przez odpowiedni czas (najczęściej 5–15 minut). Podobne zasady tyczą się aparatów ortodontycznych – nie powinny powodować podrażnień błony śluzowej oraz należy odpowiednio dbać o ich higienę.

współpraca: Rafał Mellem