Zapalenie jamy ustnej – objawy i leczenie

Zapalenie jamy ustnej – objawy ogólne

Najczęstszą przyczyną zapalenia jamy ustnej są drobne owrzodzenia – afty. Innym czynnikiem prowadzącym do rozwoju stanu zapalnego jest wirus opryszczki. Zarówno aftowe zapalenie jamy ustnej, jak i opryszczkowe zapalenie jamy ustnej wymaga podjęcia leczenia. Z kolei kontaktowe (alergiczne) zapalenie jamy ustnej wymaga przerwania działania na śluzówkę czynnika drażniącego.

Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej może być ograniczone (zlokalizowane w konkretnym punkcie jamy ustnej) lub rozlane (obejmuje całą jamę ustną). Czasami kilka dni przed pojawieniem się zapalenia w jamie ustnej pacjent odczuwa mrowienie i swędzenie w tej okolicy.

Ogniska zapalne mogą przybierać różnorodny wygląd – od zaczerwienienia, poprzez pęcherzyki, do nadżerek i owrzodzeń. Mogą być bardzo bolesne, utrudniać jedzenie i mówienie. U małych dzieci obserwuje się rozdrażnienie i płaczliwość.

Przeczytaj też: Spuchnięte usta – jakie są przyczyny obrzęku warg?

Zapaleniu może towarzyszyć halitoza, a więc nieprzyjemny zapach z ust. W zapaleniu błony śluzowej jamy ustnej należy szczególnie dbać o prawidłowe nawodnienie, szczególnie dzieci, które z powodu bólu będą piły bardzo niechętnie, nie zdając sobie sprawy z niedoboru płynów. W niektórych przypadkach zapalenia mamy do czynienia z towarzyszącą gorączką, powiększeniem węzłów chłonnych, wysypką lub zapaleniem błon śluzowych innych narządów.

To też może Cię zainteresować: Ból podniebienia – przyczyny, objawy, leczenie

Zapalenie jamy ustnej – objawy przy aftach i opryszczce

Afty w jamie ustnej przyjmują formę zapalenia ograniczonego. Prezentują się jako niewielkie i płytkie nadżerki. Są owalne lub okrągłe, czerwone, w środku z białawym lub żółtawym przebarwieniem. Mogą pojawić się na lub pod językiem, na dziąsłach, podniebieniu, wewnętrznej części warg i policzków.

Pierwotne opryszczkowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej zazwyczaj manifestuje się obecnością pęcherzyków w jamie ustnej. Kiedy pękają, ustępują miejsca nadżerkom. Pęcherzykom towarzyszy ból szyi, ślinotok, nieprzyjemny zapach z ust, obrzęk dziąseł. W infekcji pierwotnej istotna jest obecność objawów ogólnych (gorączka, osłabienie, odwodnienie) oraz możliwość ciężkich powikłań.

Nawroty opryszczki zazwyczaj lokalizują się na wargach, również w postaci pęcherzyków, które najpierw wypełnione są przejrzystym płynem, następnie mętnym, ropnym, po czym przechodzą w strupki.

To też może Cię zainteresować: Spuchnięte dziąsła – przyczyny, objawy, leczenie

Inne objawy w zakażeniach jamy ustnej

Inne schorzenia wirusowe mogące być przyczyną zapalenia błony śluzowej jamy ustnej zazwyczaj powodują również inne objawy, niezwiązane z jamą ustną. W przypadku ospy wietrznej i półpaśca oprócz zapalenia jamy ustnej w oczy rzuca się pęcherzykowa wysypka. W przypadku wirusa HIV stan zapalny w jamie ustnej może przybrać formę leukoplakii włochatej (podłużne białe linie na bocznej powierzchni języka).

W zakażeniach grzybiczych język jest pokryty biało-brązowym nalotem o konsystencji serowatej, po usunięciu którego odkrywają się nadżerki. W niektórych zakażeniach grzybiczych cała jama ustna może być pokryta rumieniem. W chorobie Kawasaki w jamie ustnej obecny jest rumień obejmujący błonę śluzową i wargi. Ponadto w schorzeniu tym mamy do czynienia z plamistą wysypką i łuszczeniem na stopach i dłoniach oraz zapaleniem spojówek.

Sprawdź również: Mrowienie i drętwienie ust – przyczyny, objawy, leczenie

Kontaktowe zapalenie jamy ustnej może być ostre lub przewlekłe. Większość objawów zapalenia jamy ustnej jest subiektywna, badając pacjenta lekarz może nie stwierdzić zmian patologicznych. Do symptomów tego schorzenia należą: swędzenie dookoła ust oraz obrzęk w tej okolicy, ból, pieczenie, drętwienie, nieprzyjemny smak w ustach, nadmierne wydzielanie śliny.

Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej – leczenie

W przypadku aft leczenie zazwyczaj nie jest konieczne, gdyż goją się one same w przeciągu 1 lub 2 tygodni. Warto w tym okresie izolować afty przy pomocy specjalnego żelu na afty, pleśniawki i inne zmiany w jamie ustnej. Jeżeli jednak afty są dużych rozmiarów, nawracają (tzn. nowe pojawiają się jeszcze przed zagojeniem starych), towarzyszy im wysoka gorączka, w dużym stopniu utrudniają spożywanie pokarmów i mówienie, są wyjątkowo bolesne, nie ustępują po 3 tygodniach i przechodzą na skórę warg, wówczas należy skonsultować się z lekarzem.

Natomiast w leczeniu dużych, bardzo bolesnych i długo utrzymujących się aft lekarz może zalecić:

• płukanki do jamy ustnej, zawierające glikokortykosteroidy lub tetracykliny;
• żel, który pozwala izolować afty – tworzy na powierzchni zmian ochronny film, który zmniejsza odczuwanie bólu i dyskomfortu;
• maści i żele – stosowane miejscowo, zawierające np. środki znieczulające, przeciwzapalne, antyalergiczne lub sterydowe;
• leki doustne (mimo że ich pierwotnym przeznaczeniem nie jest leczenie aft) – należą do nich kolchicyna (stosowana w leczeniu dny moczanowej) oraz cymetydyna (używana w leczeniu zgagi); w bardzo nasilonych przypadkach aft lekarz może przepisać glikokortykosteroidy doustne, ale zdarza się to rzadko, gdyż leki te, stosowane ogólnoustrojowo, mają wiele działań niepożądanych;
• przyżeganie (tzw. kauteryzację) aft, czyli ich wypalenie za pomocą związków chemicznych lub ciepła;
• suplementy diety.

Jak leczyć zapalenie jamy ustnej?

W zapaleniu błony śluzowej jamy ustnej wywołanym przez wirusy pomocne mogą być leki przeciwwirusowe. Przykładem jest acyklowir stosowany w opryszczce.

Podstawą w leczeniu kontaktowego zapalenia jamy ustnej jest eliminacja czynnika, który je wywołał. W ciężkich przypadkach lekarz może zalecić przyjmowanie glikokortykosteroidów miejscowo lub doustnie.

Niezależnie od przyczyny wywołującej zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, podstawą w leczeniu jest postępowanie przeciwbólowe oraz nawodnienie chorego, szczególnie że picie i spożywanie pokarmów jest utrudnione. Aby uśmierzyć ból, można ssać kostki lodu lub zastosować środki miejscowo znieczulające, dostępne w aptekach bez recepty. Pomocne są też doustne środki przeciwbólowe – paracetamol lub ibuprofen (dzieciom nie można podawać aspiryny). Należy pić dużo chłodnych napojów, najlepiej niegazowanych i niedrażniących śluzówki. Mogą to być: woda, przetwory mleczne, sok jabłkowy zmieszany z wodą. Spożywane pokarmy powinny być chłodne i miękkie.

W trakcie gojenia się zapalenia błony śluzowej jamy ustnej konieczne jest unikanie pokarmów kwaśnych i ostrych, delikatne mycie zębów miękką szczoteczką do zębów oraz stosowanie past bez zawartości środków pianotwórczych.

W prewencji zapalenia błony śluzowej jamy ustnej konieczne jest dbanie o prawidłową higienę jamy ustnej, ochrona jej przed urazami (prawidłowe dopasowanie protezy i aparatu na zęby), odpowiednia dieta (z suplementacją witaminy B₁₂, cynku i żelaza, z ograniczeniem pokarmów drażniących śluzówkę), ograniczenie stresu.

Czytaj również: Zapalenie języka – przyczyny, objawy, jak leczyć?