Acetylocysteina (NAC) – dawkowanie, działanie, wskazania

Co to jest N-acetylocysteina?

Acetylocysteina (acetylcysteinum, NAC) to pochodna cysteiny należąca do grupy leków mukolityków – grupy leków rozrzedzających, upłynniających wydzielinę w drogach oddechowych. Ułatwia oczyszczanie oskrzeli z nadmiaru flegmy. Szeroko stosowana jest w leczeniu objawów infekcji górnych dróg oddechowych i zatok.

Ten mukolityk występuje w wielu preparatach dostępnych bez recepty, a dawka substancji leczniczej zależy do tego, czy lek jest przeznaczonych dla dziecka, czy dla osoby dorosłej.

Acetylocysteina szeroko stosowana jest także w toksykologii, jest odtrutką, specyficznym antidotum podawanym przy zatruciu paracetamolem.

Jak działa acetylocysteina?

Acetylocysteina rozbija mostki dwusiarczkowe w mucynie tworzącej wydzielinę śluzową w drogach oddechowych.

Nadmiar gęstej wydzieliny określany jest potocznie jako mokry kaszel i stanowi ryzyko rozwoju drobnoustrojów, które mogą gromadzić się w gęstym śluzie. Ponadto, nadprodukcja wydzieliny zaburza prawidłowy ruch rzęsek, co utrudnia odksztuszanie.

Acetylocysteina pod wpływem naruszania części śluzu sprawia, że zalegająca flegma staje się mniej lepka i traci gęstość. Poza silnym działaniem mukolitycznym, acetylocysteina pobudza ruchy rzęsek w oskrzelach, dzięki czemu rozrzedzona wydzielina może zostać wykrztuszona z dróg oddechowych.

Poza działaniem mukolitycznym acetylocysteina ma również właściwości przeciwutleniające – unieszkodliwia wolne rodniki w komórkach zajętych stanem zapalnym. Pochodna cysteiny wykazuje właściwości neutralizujące toksyny, które powstają w wyniku metabolizmu niektórych leków, dlatego w medycynie stosuje się acetylocysteinę także jako środek odtruwający w przypadku przedawkowania paracetamolu. Działanie takie chroni wątrobę i zapobiega jej uszkodzeniu, dlatego acetylocysteina bywa stosowana także w przypadku zatrucia alkoholem.

Jakie są objawy zatrucia paracetamolem i jak je leczyć?

Ze względu na działanie antyoksydacyjne, n-acetylocysteina często wchodzi w skład suplementów diety wspomagających pracę wątroby i usuwanie toksyn z organizmu.

Jakie są wskazania do stosowania acetylocysteiny?

Acetylocysteina jako lek mający działanie upłynniające wydzielinę znajduje szczególne zastosowanie w przypadku infekcji dróg oddechowych z towarzyszącym zaleganiem gęstego śluzu. Jest to jeden z popularnych środków na,,mokry kaszel”.

Wskazania do stosowania preparatów zawierających acetylocysteinę to m.in.:

• ostre i przewlekłe zapalenie oskrzeli lub oskrzelików;
• rozstrzenie oskrzeli;
• mukowiscydoza;
• rozedma płuc;
• zapalenie płuc;
• astma oskrzelowa;
• sztuczna wentylacja wykonywany przez dłuższy czas w przypadku niewydolności oddechowej.

Działanie acetylocysteiny znajduje zastosowanie również w laryngologii, głównie w przypadkach takich jak: ostre i przewlekłe zapalenie zatok; wysiękowe zapalenie ucha środkowego.

NAC – leczenie innych chorób i zakażeń

Acetylocysteinę stosowano do wywołanego cyklofosfamidem krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego. Lek NAC stosuje się w leczeniu obturacyjnej choroby płuc jako leczenie uzupełniające
N-acetylocysteinę z powodzeniem wypróbowano w leczeniu wielu zaburzeń psychicznych. Istnieją korzystne dowody na skuteczność N-acetylocysteiny w leczeniu choroby Alzheimera, choroby afektywnej dwubiegunowej, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, schizofrenii, uzależnień od narkotyków (kokaina) oraz w terapii niektórych postaci padaczki.

Acetylocysteina ma właściwości bakteriobójcze w stosunku do Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Enterococcus faecalis, Enterobacter cloacae, Staphylococcus epidermidis i Klebsiella pneumoniae.

Czytaj również: Streptococcus pneumoniae (dwoinka zapalenia płuc) – co to jest, objawy, leczenie, jak można się zarazić?

Preparaty z Acetylocysteiną – proszek, tabletki, syrop

Acetylocysteina dostępna jest w preparatach bez recepty, jak również takich, które wymagają przepisu lekarza. Substancja lecznicza występuje w różnych postaciach leków, jak np. proszek (granulat) do sporządzania roztworu doustnego, tabletki musujące, syrop, czy tabletki doustne.

Proszek zwykle przyrządza się poprzez rozpuszczenie zawartości saszetki w szklance przegotowanej, schłodzonej wody. Podobnie postępuje się jeśli chodzi o tabletki musujące, które również wymagają rozpuszczenia. Jest to wygodna forma podania w przypadku dzieci, czy osób starszych, mających problemy z połykaniem.

Z kolei acetylocysteina jako tabletki doustne, czyli wymagające połknięcia w całości, najczęściej dostępna jest w dawkach przeznaczonych dla dorosłych i dzieci powyżej 6 roku życia. W Polsce zarejestrowanym lekiem, w którym acetylocysteina stanowi 200 mg w jednej tabletce doustnej jest ACC.

Na rynku bez recepty można kupić także syrop z acetylocysteiną (od 3. roku życia), np. ACC classic zawierający 20 mg/ml acetylocysteiny.

Tabletki musujące, w których acetylocysteina jest głównym składnikiem działającym, występują w dawkach dla dziecka od 3 roku życia – 100 mg oraz w dawkach dla młodzieży i dorosłych zawierających 200 lub 400 mg substancji leczniczej (ACC). W dawce dobowej (600mg) acetylocysteina występuje w preparatach takich jak np.: ACC Optima, Muccosinal, Fluimucil Forte, czy Nacesis.

Acetylocysteinę w postaci granulatu do sporządzania roztworu doustnego (w saszetkach) można kupić bez recepty w dawkach 100, 200 lub 600 mg. Są to leki takie jak np.:

• 100 mg – ACC mini, Fluimucil Muko Junior;
• 200 mg – Tussicom 200, ACC Hot, Fluimucil Muko;
• 400 mg – Tussicom 400;
• 600 mg – proszek ACC optima Hot lub ACC optima Active.

Acetylocysteina dostępna na receptę występuje również jako ampułki do infuzji (wlewu dożylnego) w przypadku zatrucia paracetamolem.

Acetylocysteina – dawkowanie dla dzieci i dorosłych

Acetylocysteina powinna być stosowana w dawkach zaleconych przez lekarza lub ściśle według wskazań na ulotce danego preparatu. Dawka zależy od wieku Pacjenta i nie należy jej przekraczać, ponieważ nie zwiększy to skuteczności leku mukolitycznego, a może wywołać działania niepożądane.

• Acetylocysteina dla dziecka w wieku 3–7 lat podawana jest najczęściej w dawce 100 mg 1–3 razy na dobę (maksymalnie 300 mg/na dobę).
• Dzieci powyżej 7. roku życia mogą przyjmować 400 mg na dobę w dawkach podzielonych: 4 razy po 100 mg lub 2 razy po 200 mg.
• Młodzież powyżej 14-stego roku oraz osoby dorosłe mogą zwiększyć ilość przyjmowanej acetylocysteiny do 600 mg na dobę: w dawkach podzielonych lub jako dawka jednorazowa.

Acetylocysteina – jak stosować?

Podczas stosowania preparatów zawierających acetylocysteinę warto zwiększyć ilość wypijanych płynów, najlepiej wody niegazowanej, co nawilża drogi oddechowe i ułatwia odksztuszanie wydzieliny. W przypadku dzieci korzystne jest jednoczesne stosowanie łagodnego oklepywania ułatwiającego oczyszczanie oskrzeli.

Acetylocysteina powinna być przyjmowana po posiłku, a w przypadku wysokich dawek jednorazowych najlepiej po śniadaniu. Podanie przed posiłkiem może wywołać wymioty na wskutek wzmożonego rozluźnienia wydzieliny w połączeniu z wypełnionym żołądkiem.

W przypadku acetylocysteiny w postaci preparatów do przyrządzania roztworu warto zwrócić także uwagę na wykorzystane naczynie. Lek ten nie powinien być rozpuszczany w pojemnikach metalowych, czy gumowych. Najlepszym wyborem jest naczynie szklane, a napój należy wypić od razu po przygotowaniu.

Wszystkie leki wykazujące działanie mukolityczne, w tym acetylocysteina, nie powinny być przyjmowane na krótko przed snem, ponieważ wówczas rozrzedzona flegma o wiele trudniej odchodzi z dróg oddechowych. Ostatnią dawkę należy przyjmować minimum na 4 godziny przed planowanym odpoczynkiem.

Leki wykrztuśne często są mylone z lekami przeciwkaszlowymi. Należy pamiętać, że po zażyciu acetylocysteiny kaszel nie ustąpi od razu. Dopiero po zmniejszeniu lepkości flegmy oraz po jej wykrztuszeniu można poczuć ulgę. Kaszel towarzyszący w pierwszych dniach stosowania tej substancji jest wskazany, ponieważ tylko w ten sposób wydzielina może zostać usunięta z dróg oddechowych.

Często pojawia się pytanie, jak długo stosować acetylocysteinę. Jeśli lekarz nie zaleci inaczej, preparaty z acetylocysteiną mogą być stosowane przez 4-5 dni. W przypadku, gdy w tym czasie nie następuje poprawa lub obserwujemy pogorszenie zdrowia, należy zaprzestać stosowania leku i udać się do lekarza.

Acetylocysteina – przeciwwskazania, czy można w ciąży?

Acetylocysteina jest lekiem stosunkowo bezpiecznym, dlatego można ją stosować u bardzo małych dzieci, jednak jak każdy preparat ma również przeciwwskazania.

Środki zawierające acetylocysteinę nie powinny być stosowane przez kobiety w ciąży lub karmiące piersią. Decyzję o podaniu leku w ciąży może podjąć jedynie lekarz.

Nie należy również stosować ich łącznie z lekami przeciwkaszlowymi, co mogłoby dodatkowo zwiększyć zaleganie flegmy.

Acetylocysteina działa także na naturalny śluz w żołądku, dlatego należy zachować ostrożność w przypadku osób cierpiących na choroby żołądka i dwunastnicy, w tym wrzody.

Jeśli acetylocysteina jest przyjmowana jednocześnie z antybiotykami, azotanami lub innymi lekami, należy zachować kilkugodzinny odstęp między preparatami.

Acetylocysteina a alkohol i sposób na kaca

Acetylocysteina, a alkohol stanowi nie do końca wyjaśnione zestawienie. Nie zaleca się stosowania jakichkolwiek preparatów łącznie z alkoholem, jednak n acetylocysteina ze względu na działanie detoksykujące przez wielu uznawana jest za sposób na kaca.

Poprzez utrzymanie właściwego poziomu glutationu, acetylocysteina chroni komórki przed działaniem toksyn.

Ponadto, część preparatów wykrztuśnych powstaje na bazie alkoholu (preparaty z innych podgrup), nie wykazując jednocześnie negatywnych interakcji. Żadna ulotka preparatu z acetylocysteiną nie informuje o bezwzględnym zakazie spożywania alkoholu. Jednak najbezpieczniej jest zrezygnować z używek lub poradzić się lekarza.

N-acetylocysteina – skutki uboczne

Acetylocysteina skutki uboczne wywołuje rzadko, choć i takie się zdarzają. Najczęściej jednak działania niepożądane ograniczają się do łagodnych dolegliwości, jak np.:

• bóle głowy;
• szumy uszne;
• nudności i/lub wymioty;
• biegunka i bóle brzucha;
• przyśpieszone bicie serca;
• niedociśnienie tętnicze;
• gorączka.

Rzadziej pojawiają się skutki uboczne po stosowaniu acetylocysteiny, takie jak:

• niestrawność;
• duszność;
• skurcz oskrzeli;
• krwotok;
• niedokrwistość;
• krwiak osierdzia;
• reakcje anafilaktyczne;
• reakcje skórne.