Niskie TSH – co oznacza obniżone TSH?

TSH – co to za hormon tarczycy?

TSH, czyli hormon tyreotropowy, to wydzielany przez przysadkę mózgową hormon regulujący funkcje sekrecyjne tarczycy. Jego wydzieleniu do krwi towarzyszy w warunkach fizjologicznych wzrost wydzielania T₃ (trójjodotyroniny) i T₄ (tyroksyny). Są to hormony tarczycy regulujące wiele reakcji metabolicznych. Wydzielanie tyreotropiny oparte o jest tak zwane sprzężenie zwrotne. Jeżeli w organizmie jest za mało hormonów tarczycy, to przysadka uwalnia większe ilości TSH. I odwrotnie – jeżeli w surowicy krwi stwierdza się podwyższone stężenie hormonów tarczycy – fT₃ i fT₄, to, to TSH będzie niskie. Ta ostatnia sytuacja jest typowa dla nadczynności tarczycy. Tak więc oznaczanie TSH służy jako test przesiewowy wykluczający choroby i zaburzenia czynności tarczycy.

Prawidłowy poziom TSH w większości przypadków wyklucza schorzenia tarczycy. Obecność ścisłej zależności między stężeniem TSH a poziomem hormonów tarczycy sprawia, że oznaczanie samego THS jest niewystarczające do zdiagnozowania pacjenta.

Niski poziom TSH (hormon tyreotropowy) natomiast to często spotykany wynik badań laboratoryjnych. Prawidłowo zinterpretowany wynik TSH wymaga analizy objawów klinicznych, a często także badań dodatkowych.

Przeczytaj: Wysokie TSH – co oznacza?

Norma TSH – dolna i górna granica normy u dziecka i dorosłych

Z uwagi na duże zróżnicowanie sytuacji klinicznych przebiegających z obniżonym TSH standardem diagnostycznym jest jednoczesne oznaczanie TSH i fT₄ (wolnej tyroksyny), a niekiedy także fT₃ (wolnej trójjodotyroniny) w tej samej próbce krwi.

Prawidłowe stężenie (norma TSH) we krwi zależne jest od wieku i wynosi:

• zaraz po urodzeniu: 1,3–19 mIU/l;
• 3 dni po urodzeniu: 1,1–17 mIU/l;
• 10 tygodni po urodzeniu: 0,6–10 mIU/l;
• 14 miesięcy po urodzeniu: 0,4–7,0 mIU/l;
• 5 lat po urodzeniu: 0,4–6,0 mIU/l;
• 14 lat po urodzeniu: 0,4–5,0 mIU/l;
• u dorosłych: 0,4–4,0 mIU/l (górna granica normy).

Jak wspomniano, interpretując wynik TSH, należy uwzględnić poziom fT₄ i niekiedy fT₃, warto zatem znać wartości prawidłowe hormonów tarczycy:

• norma fT₄ to 10–25 pmol/l (8–20 ng/l);
• norma fT₃ to 2,25–6 pmol/L (1,5–4 ng/L).

Niskie TSH – co oznacza TSH poniżej normy?

Interpretacja wyniku badań TSH i fT₄, a także towarzyszące im schorzenia i choroby tarczycy, zostały opisane poniżej.

Niskie TSH z podwyższonym fT₄ – pierwotna nadczynność tarczycy. Jej przyczyną może być choroba Gravesa-Basedowa, najczęściej o podłożu autoimmunologicznym, gdy organizm wytwarza przeciwciała przeciwko komórkom tarczycy. Powoduje to pobudzenie syntezy hormonów tarczycy. Inne przyczyny pierwotnej nadczynności tarczycy to: guzki tarczycy, podostre zapalenie tarczycy oraz poporodowe zapalenie tarczycy. Zalecane jest wykonanie badania autoprzeciwciał przeciwko receptorowi TSH (anty-TSHR).

Niskie TSH z obniżonym fT₄ – wtórna niedoczynność tarczycy. Przyczyną choroby jest zaburzone wydzielanie hormonu TSH przez przysadkę mózgową. Zalecanym badaniem jest test z TRH, który pozwala różnicować gruczolaka przysadki z opornością przysadki na hormony tarczycy.

Niskie TSH i fT₄ w normie – przy tak niejednoznacznym wyniku należy wykonać oznaczenie fT₃ i to z poziomem tego hormonu analizować poziom TSH: obniżone TSH i fT₃ w normie – subkliniczna nadczynność tarczycy nie dająca żadnych objawów klinicznych; obniżone TSH i podwyższone fT₃ – T₃-tyreotoksykoza, czyli wysokie stężenie trójjodotyroniny we krwi, spowodowane np. leczeniem hormonami tarczycy; obniżone TSH i obniżone fT₃ – zespół niskiej trójjodotyroniny (towarzyszy zazwyczaj: zawałowi, operacjom chirurgicznym, rozległym urazom czy posocznicy, spadkowi syntezy TSH i obwodowego metabolizmu fT₃).

Nieznacznie obniżona wartość tyreotropiny

Niskie TSH – objawy nadczynności tarczycy

Przyjmując, że obniżone wartości tego hormonu oznaczają w większości przypadków nadczynność tarczycy, co potwierdzają zawsze badania poziomu pozostałych choromonów gruczołu tarczowego, mozna przyjąć, że objawem niskiego TSH są typowe symptomy towarzyszące nadczynności:

• zwiększony metabolizm,
• uczucie i uderzenia gorąca,
• kołatanie serca,
• nerwowość i nadpobudliwość,
• biegunki,
• wypadanie włosów,
• nadmierna potliwość,
• wytrzeszcz oczu, niegdyś stosowano termin oftalmopatia lub orbitopatia tarczycowa.

TSH w ciąży

Jest to jedno z badań rutynowo wykonywanych w ciąży i po jej zakończeniu. Niskie TSH po porodzie może oznaczać, że rozwinęło się poprodowe zapalenie tarzcycy. Norma TSH u dorosłych to wspomniane już 0,4–4,0 mIU/l. U kobiet mających urodzić dziecko, wyniki mogą wahać się w zależności od trymestru. W pierwszym wynik nie pwoinien przekroczyć 2,5 mIU/l, zaś w trzecim wartości równje 3,0 w tej samej jednostce.

Obniżone TSH w ciąży może wskazywać np. na chorobę Hashimoto, może też być wynikiem wielu innych endokrynopatii.

TSH poniżej normy – przyczyny pozatarczycowe

Niekiedy obniżone TSH wynika ze stosowania leków, które mogą interferować w metodę oznaczenia lub zakłócać syntezę hormonu przez przysadkę. Wtedy, mimo zaburzeń funkcji tarczycy, obserwowany jest niski poziom TSH i poniżej normy. Najczęściej stosowane leki o wspomnianym działaniu to: glikosteroidy, leki przeciwdepresyjne, dopamina, androgeny, interferon.

Inne, niezwiązane z chorobami tarczycy przyczyny niskiego TSH, to: głodówki, podeszły wiek, ostre zespoły psychiatryczne czy ciąża.

Niskie TSH – leczenie nadczynności

Oznaczanie poziomu TSH służy również monitorowaniu leczenia tarczycy. Dzięki zastosowaniu wysokoczułych metod immunochemicznych możliwe jest oznaczenie bardzo niskiego poziomu hormonu (nawet < 0,01 mIU/l). Należy pamiętać, że w celu oceny skuteczności leczenia, do seryjnych oznaczeń TSH należy zgłaszać się o tej samej porze dnia, by wyeliminować wpływ zmienności poziomu TSH w ciągu dnia.

Badanie TSH (badanie tyreotropiny) powinno być wykonane po zażyciu dziennej dawki hormonów tarczycy oraz ze świadomością, że przysadka zareaguje zmianą syntezy TSH po wdrożonym leczeniu dopiero po 4–6 tygodniach.