Bilirubina w moczu a badanie ogólne moczu
Bilirubina to końcowy produkt przemiany hemoglobiny krwinek czerwonych. Prawidłowo bilirubina występuje we krwi w niewielkiej ilości, natomiast bilirubina w moczu nie powinna być obecna.
Obecność bilirubiny w moczu wskazuje na schorzenia wątroby lub zastój żółci o różnym podłożu. Podwyższona bilirubina w moczu zawsze wymaga pogłębionej diagnostyki.
Bardzo istotne jest jak najszybsze wykonanie badania moczu (analizy moczu) – światło słoneczne powoduje rozpad bilirubiny, zaniżając tym samym jej poziom w moczu. Wskazania do oznaczenia bilirubiny w moczu to wszystkie sytuacje kliniczne, w których można spodziewać się bilirubiny w moczu, tj.:
- ciemne, bursztynowe zabarwienie moczu,
- zażółcenie skóry i spojówek,
- bóle brzucha i wzdęcia,
- nadmierne spożywanie alkoholu,
- przewlekłe zmęczenie i spadek masy ciała,
- podejrzenie zatrucia lekami,
- przynależność do grupy ryzyka wirusowego zapalenia wątroby.
Bilirubina oznaczana jest w moczu porannym. Badanie ogólne moczu umożliwia oszacowanie jakościowe (wyrażane skalą +, ++ oraz +++) lub ilościowe (stężenie wyrażane liczbowo) poziomu bilirubiny w moczu.
Zobacz też: Kolor moczu a choroby
Podwyższona bilirubina w moczu – czy oznacza choroby wątroby?
W moczu w rozmaitych stanach chorobowych może znajdować się jedynie rozpuszczalna w wodzie forma bilirubiny – bilirubina sprzężona. Jest to bilirubina uwolniona z krwinek czerwonych (tzw. bilirubina niesprzężona), która z krwią dociera do wątroby i tam jest łączona z kwasem glukuronowym.
Dlatego też obecność bilirubiny w moczu, zawsze wskazuje na schorzenia wątroby lub dróg żółciowych. Choroby te powodują uszkodzenie komórek wątroby i uwolnienie w nich bilirubiny lub niemożność odpływu bilirubiny z żółcią do jelit – wtedy bilirubina dociera do nerek, a tym samym – do moczu.
Najczęstsze przyczyny bilirubiny w moczu to:
- marskość wątroby: polekowa, pozapalna, poalkoholowa, w przebiegu hemochromatozy (nadmiernego gromadzenia żelaza w organizmie), w przebiegu choroby Wilsona (nadmiernego gromadzenia miedzi w organizmie),
- nowotwory pierwotne wątroby lub guzy przerzutowe,
- wirusowe zapalenie wątroby typu A (tzw. żółtaczka pokarmowa), B (tzw. żółtaczka wszczepienna) oraz C,
- żółtaczka pozawątrobowa – zablokowanie odpływu żółci z wątroby w przebiegu kamicy dróg żółciowych, raka głowy trzustki, zapalenia dróg żółciowych,
- zespół Budda-Chiariego, czyli zakrzepica żył wątrobowych,
- podwyższona bilirubina w moczu w ciąży wynika z tzw. cholestazy ciężarnych, czyli zastoju żółci w wątrobie na skutek zaburzeń hormonalnych.
Podwyższona bilirubina w wynikach moczu a bilirubina we krwi
W przypadku stwierdzenia obecności bilirubiny w moczu, należy oznaczyć bilirubinę w osoczu. Wymienione wcześniej stany chorobowe, powodujące wzrost bilirubiny w moczu, cechują się także podwyższoną bilirubiną we krwi.
Oznaczanie bilirubiny we krwi umożliwia różnicowanie żółtaczek hemolitycznych (prowadzących do wzrostu bilirubiny uwolnionej z rozpadłych erytrocytów) od omówionych żółtaczek wątrobowych oraz pozawątrobowych.
Inne zalecane badania laboratoryjne to oznaczenie aminotransferazy alaninowej (AlAl) i aminotransferazy asparaginianowej (AspAt) w celu oceny funkcji wątroby oraz fosfatazy zasadowej ALP i gammaglutamylotranspeptydazy GGTP, wzrastających w zastoju żółci. Inne zalecane badania to oznaczenie albumin, czasu protrombinowego, stężenia żelaza oraz miedzi w surowicy i USG wątroby. Mówiąc krócej, oznaczenie bilirubiny całkowitej wykonuje się w przypadku objawów sugerujących schorzenia dróg żółciowych, wątroby oraz trzustki.
