Skala Glasgow to narzędzie używane przez medyków na całym świecie w celu oceny poziomu przytomności pacjenta. Została opracowana w 1974 r. przez naukowców z uniwersytetu w Glasgow i do dziś jest powszechnie stosowana zarówno w medycynie ratunkowej, jak i w standardowym leczeniu. Dzięki uzyskanym za jej pomocą wynikom łatwiej jest podjąć decyzję co do dalszego postępowania. Co i jak ocenia się w skali Glasgow – wyjaśnia poniższy artykuł.
Skala Glasgow – do czego służy?
Spis treści
Co ocenia się w skali Glasgow?
Skala Glasgow (GSC – Glasgow Coma Scale, czyli skala śpiączki Glasgow) została stworzona w celu oceny stopnia zaburzeń świadomości pacjenta. Pomiędzy pełną świadomością, a całkowitą nieprzytomnością istnieją stany o różnych stopniach zaburzenia świadomości i ograniczenia reagowania na bodźce. Z pomocą GCS można je usystematyzować w zależności od ciężkości zaburzeń.
Skala Glasgow GCS określa trzy kategorie reakcji, w których dokonuje się oceny:
- otwieranie oczu,
- reakcja ruchowa na bodziec bólowy,
- reakcja słowna.
W każdej z kategorii wyróżniono kilka rodzajów reakcji, jakie mogą mieć miejsce w zależności od stopnia przytomności pacjenta. Każdemu rodzajowi reakcji w danej kategorii przypisano określoną ilość punktów, które następnie się sumuje.
Ile punktów ma skala Glasgow?
Każda z trzech kategorii GSC ma inną ilość punktów, jaką można przypisać pacjentowi. Warto zauważyć, że w żadnym przypadku nie ma wartości 0 punktów.
W zakresie reakcji otwierania oczu (1 – 4 pkt.):
- spontaniczne otwieranie oczu – 4 pkt,.
- otwieranie oczu na polecenie – 3 pkt.,
- otwieranie oczu w odpowiedzi na ból – 2 pkt.,
- brak reakcji – 1 pkt.
W zakresie reakcji ruchowej (1 – 6 pkt.):
- świadomy ruch wykonany na polecenie – 6 pkt.,
- ruchy celowane, pacjent lokalizuje bodziec bólowy – 5 pkt.,
- reakcja obronna na ból, wycofanie, próba usunięcia bodźca bólowego (prawidłowa reakcja zgięciowa) – 4 pkt.,
- patologiczna reakcja zgięciowa (odkorowanie, czyli utrata czynności kory mózgowej), przywiedzenie ramion, zgięcie kończyn w łokciach – 3 pkt.,
- patologiczna reakcja wyprostna (odmóżdżenie, czyli utrata czynności pnia mózgu), odwiedzenie ramion, pacjent prostuje kończyny – 2 pkt.,
- brak reakcji – 1 pkt.
W zakresie reakcji słownej na proste pytania (1 – 5 pkt.):
- odpowiedź prawidłowa, pacjent prawidłowo podaje imię, jest zorientowany co do miejsca, czasu i własnej osoby – 5 pkt.,
- odpowiedź prawidłowa, ale pacjent jest zdezorientowany, odpowiada w sposób splątany – 4 pkt.,
- pacjent odpowiada nieprawidłowo – nie na temat, używa niewłaściwych słów, krzyczy – 3 pkt.,
- pacjent nie odpowiada w sposób zrozumiały, wydaje nieartykułowane dźwięki, jęczy – 2 pkt.,
- brak reakcji – 1 pkt.
Pediatryczna skala Glasgow
Z oczywistych powodów skali GCS w opisanej postaci nie można zastosować w przypadku małych dzieci, które nie potrafią dobrze mówić. Przyjmuje się, że dla pacjentów poniżej 4. r.ż. stosuje się tzw. pediatryczną skalę Glasgow, zawierającą inne kryteria reakcji słownej:
- dziecko uśmiecha się, gaworzy, reaguje na dźwięki i odwraca w ich stronę – 5 pkt.,
- dziecko często płacze, ale daje się uspokoić – 4 pkt.,
- dziecko jest niespokojne, reaguje płaczem na bodźce bólowe, trudno je uspokoić – 3 pkt.,
- dziecko reaguje jękiem na bodźce bólowe – 2 pkt.,
- dziecko nie reaguje żadnymi dźwiękami – 1 pkt.
Pozostałe kryteria reakcji otwierania oczu oraz reakcji na bodźce bólowe pozostają takie same, jak dla dorosłych.
Skala Glasgow – interpretacja
Po określeniu reakcji pacjenta w każdej z trzech kategorii przypisane punkty sumuje się, uzyskując w ten sposób ostateczny wynik. Maksymalna ilość punktów to 15 – oznacza to pacjenta w pełni przytomnego i świadomego. Minimalna ilość punktów to 3, co oznacza pacjenta nieprzytomnego, w stanie śpiączki.
Należy pamiętać, że punktacja w skali Glasgow służy jedynie do oceny stopnia zaburzenia świadomości, a nie jest kryterium orzekania np. o śmierci mózgowej. Najniższy wynik GCS, czyli 3 pkt. może uzyskać zarówno osoba zmarła, jak i pacjent poddany znieczuleniu ogólnemu.
Na podstawie ilości zsumowanych punktów można określić następujące stopnie przytomności pacjenta:
- 13 – 15 pkt. – pacjent przytomny, możliwe łagodne zaburzenia świadomości,
- 9 – 12 pkt. – umiarkowane zaburzenia świadomości,
- 6 – 8 pkt. – brak przytomności pacjenta,
- 5 pkt. – zanik czynności kory mózgowej,
- 4 pkt. – zanik czynności pnia mózgu,
- 3 pkt. – śmierć mózgu (nie jest to kryterium orzekania!).
Uraz głowy a skala Glasgow
Skala GCS została opracowana specjalnie po to, by móc ocenić przytomność pacjenta po urazie głowy. Utrata choć jednego punktu w ostatecznym wyniku po zaistniałym urazie jest wskazaniem do wykonania tomografii głowy.
Trudności w zastosowaniu skali Glasgow
Skala GCS nie jest idealnym narzędziem i ma pewne ograniczenia. Nie nadaje się do zastosowania w przypadku pacjentów, którzy nie mogą swobodnie mówić, np. zaintubowanych lub z afazją (zaburzeniem mowy). Nie znajdzie też zastosowania w przypadku pacjentów sparaliżowanych lub z niedowładem kończyn.
Mimo określonych kryteriów GCS wciąż pozostaje narzędziem subiektywnym, opierającym się na indywidualnej ocenie osoby badającej pacjenta.
Opracowano szereg wytycznych i wskazówek, dzięki którym ocena powinna być bardziej rzetelna. W przypadku, gdy pacjent wykazuje różnego rodzaju reakcje, uwzględnić należy tę najlepszą. Jeśli z jakiegoś powodu dana składowa nie pozwala się ocenić, nie należy przyznawać minimalnej oceny. Ostateczny wynik badania powinien zawierać wszystkie składowe z wyszczególnieniem punktów przypisanych w każdej z kategorii.
Po prawie 50 latach stosowania w medycynie skala Glasgow nadal pozostaje cennym narzędziem w pracy lekarzy nie tylko w medycynie ratunkowej, ale i w standardowym leczeniu. Stosowanie się do opracowanych wskazówek oraz ciągłe szkolenia personelu pozwalają stosować ją z dużą skutecznością na całym świecie.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Interna Szczeklika – Podręcznik chorób wewnętrznych 2016. Kraków, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2016
- https://neurologia-praktyczna.pl/a1631/Czterdziesci-lat-skali-Glasgow.html
Opublikowano: 11.10.2022;
aktualizacja: 10.09.2024
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Marta Filipowska
biolog, diagnosta laboratoryjny
Z wykształcenia magister biologii i diagnosta laboratoryjny. Od ponad 10 lat pracuje w laboratorium diagnostycznym, badając próbki krwi z całej Polski. Poza zagadnieniami zawodowymi dokształca się w dziedzinie dietetyki i zdrowego odżywiania. W wolnym czasie lubi czytać kryminały i wędrować po górach.
434
Komentarze i opinie (0)