Pień mózgu – funkcje, uszkodzenia, choroby i śmierć pnia mózgu

Pień mózgu – budowa

Mózg jest strukturą wymykającą się prostym podziałom anatomicznym. Określenia poszczególnych jego części można dokonać stosując podział topograficzny lub kliniczny. Podział topograficzny dzieli mózg na części biorąc pod uwagę embriologiczne zmiany związane z rozwojem ośrodkowego układu nerwowego, zachodzące podczas życia zarodkowego. Według tego podziału wyróżnia się:

• przodomózgowie, w którego skład wchodzą kresomózgowie i międzymózgowie;
• śródmózgowie;
• tyłomózgowie dzielące się na tyłomózgowie wtórne (w jego skład wchodzą most i móżdżek) oraz rdzeń przedłużony.

Podział kliniczny opiera się na spełnianiu podobnych funkcji przez określone struktury mózgowia. Dzieli on mózg na trzy główne części: półkule mózgu, móżdżek i pień mózgu (truncus encephali). W skład pnia mózgu wchodzą: śródmózgowie, most i rdzeń przedłużony.

Pień mózgu leży na podstawie czaszki i otoczony jest oponami mózgowo-rdzeniowymi.

Jakie są przyczyny obrzęku mózgu?

Funkcje pnia mózgu

Pień mózgu i funkcje, które pełni są niezwykle ważne i niezbędne do życia. Znajdują się w nim ośrodki odpowiedzialne za oddychanie, pracę serca, utrzymanie prawidłowej temperatury ciała, a także odpowiedniego ciśnienia krwi.

Co więcej, pień mózgu, ze względu na swoje położenie jest obszarem, przez który przebiegają włókna nerwowe ruchowe i czuciowe, a twór siatkowaty, stanowiący część pnia, odpowiedzialny jest za utrzymywanie stanu świadomości oraz za niektóre odruchy, takie jak połykanie czy kaszel.

Przeczytaj też: Jak działa ośrodkowy układ nerwowy (OUN)?

Choroby pnia mózgu

Pień mózgu, tak jak inne części ośrodkowego układu nerwowego narażony jest na uszkodzenia, mogące wynikać z urazów i licznych stanów chorobowych. Jakie mogą być choroby pnia mózgu?

• Udar pnia mózgu – może przyjmować postać zarówno udaru niedokrwiennego, jak i krwotocznego. Uszkodzenie pnia mózgu po udarze jest związane z nagłym przerwaniem dostarczania krwi bogatej w tlen i substancje odżywcze do tej struktury, co skutkuje szybką śmiercią komórek nerwowych.
• Nowotwór pnia mózgu – guz pnia mózgu nie jest częstym zjawiskiem. W pniu mózgu dominują nowotwory takie jak gwiaździak czy wyściółczak. Rak pnia mózgu jest pojęciem nieprawidłowym i jako takie nie powinno być stosowane w odniesieniu do zmian nowotworowych.
• Demielinizacja – do demielinizacji w obrębie pnia mózgu może dochodzić na skutek chorób takich jak stwardnienie rozsiane.
• Zapalenie pnia mózgu Bickerstaffa – jest to rzadkie autoimmunologiczne schorzenie o dość dobrym rokowaniu.
• Krwotok Dureta – spowodowany wklinowaniem się pnia mózgu we wcięcie namiotu móżdżku.

Pień mózgu – uszkodzenia

Poważne urazy głowy mogą uszkadzać pień mózgu na dwa sposoby. Pierwszym jest bezpośrednie działanie siły na pień mózgu, która prowadzić może do zespołu objawów określanych mianem stłuczenia pnia mózgu. Drugą konsekwencją urazu głowy może być wzrost ciśnienia śródczaszkowego. Zwiększone ciśnienie wewnątrz nierozciągliwej jamy czaszki skutkuje wypychaniem struktur mózgu przez otwór wielki – jest to tak zwane wgłobienie do otworu wielkiego.

Stłuczenie pnia mózgu i wgłobienie do otworu wielkiego będą cechować podobne objawy wynikające z zaburzenia funkcji tej, jakże ważnej dla życia struktury.

Sprawdź też: Nerwowość i rozdrażnienie – jak sobie radzić z objawami?

Objawy uszkodzenia pnia mózgu:

• zaburzenia świadomości, ze śpiączką włącznie,
• zaburzenia oddychania,
• zaburzenia rytmu serca,
• zaburzenia wynikające z uszkodzenia jąder lub początkowych odcinków nerwów czaszkowych,
• zmiany zachowania,
• chwiejność emocjonalna,
• zaburzenia psychoruchowe,
• zaburzenia uwagi.

Rokowania zaburzeń funkcji pnia mózgu zależą w dużej mierze od przyczyny jaka je wywołała. W przypadku udarów czynnikiem rokowniczym jest obszar pnia dotknięty niedokrwieniem. Jeśli chodzi o nowotwory, dużo zależy od ich typu histologicznego i profilu genetycznego, a także dokładnej lokalizacji. Urazy mózgu wymagają natomiast szybkiego włączenia odpowiedniego leczenia przeciwobrzękowego, które ma zapobiec dokonaniu wgłobienia.

Uszkodzony pień mózgu jest bardzo poważnym stanem, który w bardzo krótkim czasie prowadzi do nasilenia objawów, a nawet do śmierci. Przyczyną zgonu są najczęściej zaburzenia oddychania lub akcji serca.

Czytaj również: Akalkulia – co to? Przyczyny, objawy, leczenie, terapia

Śmierć pnia mózgu

Rozwój nowoczesnej medycyny zmusił nas do zdefiniowania na nowo pojęcia jakim jest śmierć. Coś, co kiedyś było przeważnie spójnym procesem, zachodzącym w jednym momencie, związanym z zatrzymaniem akcji serca i ustaniem oddechu jest obecnie bardziej skomplikowane i mniej jednoznaczne. Sztuczne utrzymywanie oddechu i wspomaganie akcji serca wiąże się z podtrzymywaniem przy życiu innych narządów. Wiąże się to z wieloma możliwościami, ale znacznie trudniej jest nam zrozumieć, że ktoś, kogo serce bije, a klatka piersiowa (wspierana respiratorem) unosi się, może nie żyć.

Czytaj również: Ropień mózgu – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Pień mózgu i ośrodkowy układ nerwowy są niezbędne do naszego życia. Funkcja innych narządów jest wtórna i ze względu na to może być częściowo niezależna lub sztucznie wspierana przez osiągnięcia współczesnej techniki. Utrzymywanie życia niektórych narządów ma znaczenie w przypadku pobierania narządów do przeszczepu.

Ile trwa śmierć pnia mózgu? Do śmierci mózgu dochodzi około 5–10 minut po ustaniu krążenia krwi, jednak utrata świadomości następuje dużo wcześniej. W przypadkach gdy na skutek urazu czy guza dochodzi do bardzo silnego obrzęku mózgu, zaburzony zostaje przepływ krwi przez naczynia mózgowe, co skutkuje niedotlenieniem tkanki nerwowej i w rezultacie śmiercią mózgu, a dopiero później śmiercią innych narządów.

Dowiedz się, na czym polega śmierć kliniczna.

Zaburzenie przepływu krwi przez mózg skutkuje utratą świadomości, a następnie zajściem nieodwracalnych zmian w strukturze układu nerwowego. Zniszczenie pnia mózgu wiąże się z całkowitym brakiem możliwości odzyskania świadomości. W przypadku śmierci pnia mózgu wybudzenie jest niemożliwe.

Śmierć mózgu musi zostać stwierdzona przez specjalny zespół lekarzy, w którym muszą znaleźć się przedstawiciele specjalizacji takich jak neurochirurgia, neurologia i anestezjologia. Rozpoznanie śmierci pnia mózgu opiera się na stwierdzeniu szeregu potwierdzeń i wykluczeń oraz przeprowadzeniu szeregu prób, w tym sprawdzeniu odruchów pniowych:

• odruchu kaszlowego,
• odruchu wymiotnego,
• odruchu rogówkowego,
• odruchu oczno-mózgowego.

Osoby po śmierci pnia mózgu są idealnymi dawcami przeszczepów, gdyż ich narządy, ze względu na sztuczną wentylację, nie były niedotlenione. W świetle polskiego prawa każda osoba, która za życia nie wyraziła sprzeciwu jest potencjalnym dawcą.

Śmierć pnia mózgu jest tematem budzącym wiele wątpliwości i emocjonalnych rozterek. Bardzo ciężko uwierzyć, że osoba, która w jakiś sposób oddycha, a jej serce bije, w rzeczywistości nie żyje. Należy jednak pamiętać, że nawet po śmierci wciąż można pomóc tym, którzy pomocy potrzebują – osobom, dla których jedyną szansą na życie jest przeszczep.