Porost islandzki – skład i właściwości
Porosty to organizmy stanowiące połączenie żyjących w ścisłej symbiozie glonów oraz grzybów. Znane są człowiekowi od setek tysięcy lat i wykorzystywane jako pokarm, lek oraz np. barwniki. Należą do organizmów samożywnych. Plecha porostu, jaką tworzą pozwala zaliczyć je do wspólnego zbioru plechowców. Charakteryzują się niskimi wymaganiami co do warunków życia.
Można spotkać je na różnych szerokościach geograficznych. Nie występują jedynie na obszarach o dużym stopniu zanieczyszczenia. Zastosowanie porostów w medycynie ludowej ma wieloletnią tradycję. Najpopularniejszym organizmem z tej grupy jest płucnica islandzka, znana także jako mech islandzki. Stanowi ona często używany surowiec farmaceutyczny. Porost islandzki właściwości swe zawdzięcza obecnym w nim związkom, takim jak:
- kwasy porostowe – fumarowy, fumaroprotocetrarowy, protocetrarowy i inne,
- związki śluzowe,
- polisacharydy, takie jak lichenina, izolichenina, celuloza, hemiceluloza,
- karoteny,
- witaminy z grupy B,
- związki mineralne, m.in. jod, miedź, krzem, bor.
Składniki te wykazują działanie wielokierunkowe. Mają właściwości przeciwbakteryjne, immunostymulujące, przeciwzapalne, przeciwutleniające, promieniochronne czy przeciwnowotworowe. Najczęściej jednak wykorzystuje się ich działanie osłaniające, powlekające i nawilżające błony śluzowe oraz przeciwkaszlowe.
Porost islandzki – działanie i zastosowanie
Wyciąg z porostu islandzkiego dzięki zawartości polisacharydów oraz związków śluzowych powleka i osłania błony śluzowe jamy ustnej i gardła, dzięki czemu izoluje je przed działaniem czynników drażniących i zmniejsza odruch odkrztuszania. Ułatwia redukcję stanów zapalnych i regenerację uszkodzonych tkanek. Wykorzystanie płucnicy w schorzeniach górnych dróg oddechowych zawdzięczamy również właściwościom wykrztuśnym i mukolitycznym kwasów porostowych.
Porost islandzki zastosowanie znajdzie więc w leczeniu chrypki spowodowanej przebywaniem w klimatyzowanych pomieszczeniach, w infekcjach bakteryjnych czy wirusowych, a także u pacjentów po przebytych operacjach w obrębie jamy nosowej.
Warto również wspomnieć o jego właściwościach przeciwdrobnoustrojowych. Porost islandzki działanie antybakteryjne zawdzięcza głównie kwasom porostowym. Hamują one namnażanie się szczepów takich jak Escherichia coli , Staphylococcus aureus, Bacillus cereus oraz, co ważne, także Helicobacter pylori .
Wykorzystuje się go pomocniczo w leczeniu wrzodów żołądka i dwunastnicy. Kwas protolichesterynowy wykazuje również właściwości przeciwwirusowe wobec wirusa HIV. Dodatkowo ma on potencjalnie działanie przeciwnowotworowe w zakresie hamowania proliferacji komórek raka trzustki, piersi, prostaty, jajnika, żołądka, jelita grubego i białaczki, co pokazują badania in vitro. Rolę w profilaktyce tego typu schorzeń odgrywa również lichenina. Oba wymienione związki mają też działanie przeciwzapalne.
Wyciągi z plechy porostu islandzkiego w badaniach na modelu zwierzęcym, podawane podskórnie zmniejszały częstość występowania zapaleń stawów wywołanych wstrzyknięciem albumin surowicy bydlęcej. Płucnica islandzka jest także źródłem licznych związków o działaniu antyoksydacyjnym. Wyciągi z niej chronią ludzki organizm przed nadmiarem wolnych rodników, który sprzyja rozwojowi chorób cywilizacyjnych oraz przyspiesza starzenie się komórek.
Badania in vitro udowodniły ochronny wpływ składników obecnych w poroście na limfocyty typu B poddane działaniu stresu oksydacyjnego na skutek obecności aflatoksyny B1. Nie należy również zapominać o właściwościach immunomodulujących i immunostymulujących związków polisacharydowych zawartych w mchu islandzkim. Nasilają one zjawisko fagocytozy, które uznaje się za skuteczny mechanizm walki z organizmami chorobotwórczymi, stanowiący element odporności nieswoistej.
Porost islandzki – tabletki i syrop
Surowcem zielarskim w przypadku porostu islandzkiego jest jego plecha. Zbiera się ją cały rok ze stanu naturalnego w dni suche i poddaje suszeniu w temperaturze 60oC. W takiej postaci płucnice powinno się przechowywać w szczelnych opakowaniach. Służy ona do przygotowywania naparów, odwarów, macerat, ekstraktów czy nalewek. Jest popularnym składnikiem wielu preparatów stosowanych w stanach przeziębień, kaszlu, zapaleń błon śluzowych, nieżytu pokarmowego czy choroby wrzodowej.
Syrop z porostu islandzkiego często polecany jest w okresie infekcyjnym dzieciom powyżej 6. roku życia i dorosłym. Powleka bowiem błony śluzowe, rozrzedza wydzielinę, łagodzi podrażnienia. Porost islandzki tabletki rekomendowany jest w przypadku chrypki, niezależnie od jej przyczyny.
Porost islandzki – gdzie go kupić? Jaka jest jego cena?
Porost islandzki w postaci suszonej można zakupić w dobrym sklepie zielarskim oraz w sklepach ze zdrową żywnością. Dostępny jest także w sprzedaży przez Internet. Jego cena wynosi około 10 zł za 100 g. Preparaty, takie jak tabletki czy syropy, zarówno jako leki OTC, jak i suplementy dostępne są w aptekach. Należy pamiętać, że w Polsce roślina ta jest objęta ochroną, dlatego nie należy zbierać płucnicy samodzielnie. Nie stanowi to jednak problemu, gdyż zarówno suszona postać, jak i tabletki do ssania na gardło czy syropy są powszechnie dostępne.
Porost islandzki – przeciwwskazania
Wyciągi wodne z plechy płucnicy islandzkiej uznaje się za bezpieczne w stosowaniu u osób dorosłych, w podeszłym wieku oraz dzieci powyżej 6. roku życia. Do tej pory nie stwierdzono niepożądanych skutków ich podawania. Rzadko ich przyjmowanie może wiązać się z nudnościami oraz zgagą. Mogą także wywoływać reakcje alergiczne. Brakuje danych dotyczących zastosowania mchu islandzkiego u kobiet spodziewających się dziecka oraz mam karmiących. Dlatego też syrop islandzki w ciąży, tabletki oraz niealkoholowe wyciągi nie będą rekomendowane w tym okresie.
