Helicobacter pylori – czym są, co wywołują, objawy, leczenie, testy serologiczne

Czym jest Helicobacter pylori?

Helicobacter pylori (H. pylori) to gram-ujemna bakteria o spiralnym kształcie, posiadająca zdolność ruchu. Bytuje głównie w błonie śluzowej żołądka. Wykorzystuje swoją strukturę do wniknięcia w gęstą warstwę śluzu pokrywającego śluzówkę żołądka, dzięki czemu unika bezpośredniego kontaktu z kwaśnym sokiem żołądkowym.

Jednym z głównych mechanizmów, przez które H. pylori uszkadza żołądek, jest produkcja enzymu ureazy. Ureaza rozkłada mocznik do amoniaku, który neutralizuje kwas żołądkowy wokół bakterii, ale także wywołuje reakcję zapalną w błonie śluzowej. To przewlekłe zapalenie może prowadzić do uszkodzenia błony śluzowej, powstawania wrzodów, a w niektórych przypadkach przyczynia się do rozwoju raka żołądka.

Helicobacetr pylori jest zazwyczaj przenoszona drogą oralno-oralną lub fekalno-oralną. Oznacza to, że bakteria może być przekazywana poprzez bezpośredni kontakt z wydzielinami ustnymi zakażonej osoby lub przez spożywanie zanieczyszczonej żywności czy wody. Szczególnie często zakażenia występują w warunkach niskiego standardu higieny, co tłumaczy wyższą częstość występowania infekcji w krajach rozwijających się.

Co wywołuje H. pylori?

Badania naukowe wykazały znaczący związek zakażenia Helicobacter pylori z różnymi chorobami przewodu pokarmowego. Do chorób tych należą, m.in:

1. zapalenie błony śluzowej żołądka :

   • po infekcji żołądka Helicobacter pylori inicjuje fazę ostrą zapalenia, uszkadzając nabłonek błony śluzowej. W wyniku produkcji toksyn przez bakterię, następuje zmniejszona produkcją śluzu i kwasu solnego. U dzieci zakażenie bakterią Helicobacter pylori często może ustąpić samoistnie, jednak znacznie częściej zapalenie żołądka przechodzi w przewlekłą fazę, będąc najczęstszą przyczyną przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka;

2. choroba wrzodowa:

   • przewlekły stan zapalny błony śluzowej uszkadza wewnętrzne warstwy żołądka i dwunastnicy, co w konsekwencji może prowadzić do powstawania wrzodów. Wrzody żołądka i wrzody dwunastnicy to głębokie uszkodzenia błony śluzowej, które mogą być bardzo bolesne i powodować inne objawy, takie jak zgaga, nudności, a nawet krwawienie;

3. nowotwory (MALT):

   • długotrwała infekcja H. pylori jest uważana za czynnik ryzyka rozwoju niektórych typów nowotworów żołądka, w tym chłoniaka związanego z błoną śluzową (MALT) i adenokarcinoma. MALT chłoniak jest rzadkim typem chłoniaka, który zaczyna się w żołądku, a jego rozwój jest silnie powiązany z zakażeniem H. pylori;

4. rak żołądka i dwunastnicy:

   • H. pylori jest uznawana za ważny czynnik ryzyka raka żołądka, szczególnie w przypadku, gdy zakażenie utrzymuje się przez długie lata. Przewlekłe zapalenie i uszkodzenia wywołane przez bakterię mogą prowadzić do zmian w komórkach żołądka i, ostatecznie, do ich złośliwej transformacji.

Objawy zakażenia H. pylori

Zakażenie Helicobacter pylori często pozostaje niewykryte przez długi czas, ponieważ wiele osób nie doświadcza wyraźnych objawów. Jednak gdy objawy się pojawiają, mogą one być zróżnicowane i znacząco wpływać na jakość życia pacjenta.

Najczęstsze objawy związane z zakażeniem H. pylori to:

• dyskomfort lub ból brzucha – często odczuwany w górnej części brzucha, może być tępy, palący lub przeszywający. Może nasilać się, gdy żołądek jest pusty, na przykład w nocy lub między posiłkami,
• zgaga i refluks,
• wzdęcia i odbijanie,
• nudności, wymioty,
• utrata apetytu i wagi,
• czarny lub smolisty stolec,
• anemia – W przypadkach przewlekłego krwawienia zakażenie H. pylori może doprowadzić do anemii, charakteryzującej się ogólnym osłabieniem, bladością skóry i innymi objawami.
• trudności w połykaniu.

Jak wykryć zakażenie Helicobacter pylori?

Diagnozowanie zakażenia H. pylori obejmuje różne metody, zarówno inwazyjne, jak i nieinwazyjne. Kluczowe jest, aby przed wykonaniem większości z tych testów (z wyjątkiem testów serologicznych) nie przyjmować antybiotyków oraz preparatów bizmutu przez co najmniej cztery tygodnie, a inhibitorów pompy protonowej (IPP) przez dwa tygodnie.

Metody inwazyjne

• Test ureazowy (RUT, CLO test): wykonuje się go podczas endoskopii, gdzie pobiera się wycinki błony śluzowej żołądka. Wycinki umieszcza się na specjalnej płytce zawierającej mocznik. Obecność H. pylori powoduje zmianę koloru substancji, co świadczy o zakażeniu.

• Badanie histologiczne: analiza mikroskopowa wycinka błony śluzowej żołądka, pozwalająca na wykrycie H. pylori.

Metody nieinwazyjne

• Mocznikowy test oddechowy (UBT): pacjent spożywa mocznik znakowany izotopem węgla. Następnie mierzy się ilość wydychanego dwutlenku węgla, co pozwala stwierdzić obecność bakterii.

• Test wykrywający antygeny H. pylori w kale: Badanie kału w kierunku obecności specyficznych antygenów H. pylori .

• Testy serologiczne: oznaczanie w surowicy krwi obecności przeciwciał skierowanych przeciwko H. pylori .

Należy pamiętać, że wyniki testów mogą być czasami fałszywie dodatnie lub ujemne z różnych powodów, takich jak: wysokie pH soku żołądkowego, obecność krwi w żołądku czy niewłaściwe przechowywanie próbki kału. Każda z tych metod ma swoje specyficzne zastosowania i ograniczenia, a wybór odpowiedniej metody zależy od indywidualnej sytuacji pacjenta oraz od dostępności i możliwości wykonania konkretnego badania.

Jak wygląda leczenie Helicobacter pylori?

Leczenie zakażenia H. pylori

Leczenie Helicobacter pylori , znane jako eradykacja, jest kluczowym elementem terapii w przypadku wielu chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego, w tym choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, zapalenia błony śluzowej żołądka oraz niektórych nowotworów. Celem leczenia jest całkowite usunięcie bakterii z organizmu, co pomaga w leczeniu wspomnianych chorób i zapobiega ich powikłaniom.

Schematy leczenia

1. Terapia poczwórna z bizmutem: standardowa terapia pierwszego wyboru w Polsce, trwająca 14 dni. Obejmuje leki z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP), cytrynian bizmutu oraz dwa antybiotyki: metronidazol i tetracyklinę. Alternatywnie może być stosowana amoksycylina.

2. Terapia poczwórna bez bizmutu: 14-dniowe leczenie, łączące IPP, amoksycylinę, klarytromycynę oraz metronidazol lub tynidazol.

3. Klasyczna terapia potrójna: 14-dniowa kuracja z użyciem IPP oraz dwóch antybiotyków spośród amoksycyliny, klarytromycyny, metronidazolu.

Wybór schematu leczenia zależy od indywidualnych czynników, w tym historii leczenia pacjenta i wrażliwości bakterii na antybiotyki.

Ponowne zakażenie H. pylori po eradykacji jest rzadkie (około 1% przypadków w ciągu roku). Leczenie eradykacyjne jest zalecane dla każdej osoby, u której stwierdzono zakażenie H. pylori , niezależnie od obecności symptomów chorobowych.