Nasturcja – właściwości odżywcze i zdrowotne, zastosowanie, przeciwwskazania, uprawa

Nasturcja większa – charakterystyka i występowanie

Nasturcja większa (Tropaeolum majus L.) jest jednorocznym lub wieloletnim (np. w krajach Ameryki Południowej) gatunkiem należącym do rodziny nasturcjowatych. Jej pokrój bywa zróżnicowany. Roślina ta może się bowiem piąć lub płożyć, a długość, jaką osiąga, wynosi nawet do 5 m. Ciemnozielone liście nasturcji mają kształt tarczowaty, posiadają długie ogonki i gładkie brzegi.

Najbardziej charakterystycznym elementem Tropaeolum majus są kwiaty, wyrastające na długich szypułkach z kątów liści. Mogą one przybierać barwę pomarańczową, żółtą lub czerwoną. Składają się z pięciu płatków, tworzących kształt lejka oraz pięciu pręcików i jednego słupka. Kwitną zazwyczaj od maja do października. Jeśli zaś chodzi o owoce nasturcji, to są nimi rozłupnie zawierające jedno lub dwa nasiona.

Nasturcja większa swoją popularność w Europie zawdzięcza Holendrowi Bewerningowi, który sprowadził ją na stary kontynent po koniec XVII wieku. Naturalnym siedliskiem tego gatunku są bowiem regiony Ameryki Południowej, zwłaszcza Peru i Ekwador. Nie ulega jednak wątpliwości, że w Polsce zadomowiła się bardzo dobrze i jest chętnie nasadzana w przydomowych ogródkach, podobnie jak np. równie efektowne inne odmiany nasturcji, w tym: nasturcja błękitna, nasturcja mniejsza lub nasturcja trójbarwna (uprawa tych roślin nie należy do uporczywych).

Co zawierają kwiaty nasturcji?

Choć większość osób kojarzy nasturcję jako gatunek ozdobny, roślina ta skrywa w sobie wiele cennych składników odżywczych i związków o działaniu prozdrowotnym. Właściwości lecznicze nasturcja zawdzięcza m.in. obecności karotenoidów, flawonoidów, kwasów organicznych oraz garbników. Zawiera także witaminę C oraz sole mineralne (m.in. potas, magnez, fosfor, wapń).

Nasturcja – właściwości lecznicze

Pomarańczowe kwiaty Tropaeolum majus posiadają następujące właściwości prozdrowotne:

• działają przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo;
• wywierają aktywność przeciwzapalną;
• działają moczopędnie;
• działają rozkurczająco;
• zwiększają produkcję żółci i soku żołądkowego;
• działają wykrztuśnie;
• wywierają ogólne działanie wzmacniające;
• regulują przemianę materii.

Warto dodać, że w lecznictwie tradycyjnym poza kwiatami nasturcji wykorzystywane są także jej pozostałe części naziemne (liście lub całe ziele). Zbiory ziela lub kwiatów nasturcji można prowadzić do połowy września. Surowiec należy suszyć w ciemnym, przewiewnym miejscu w temperaturze otoczenia.

Nasturcja większa – zastosowanie lecznicze

Sprawdźmy zatem, kiedy i w jaki sposób zaleca się stosowanie surowca? W celach leczniczych napar z nasturcji może być wykorzystywany wspomagająco w:

• infekcjach górnych dróg oddechowych (m.in. w przeziębieniu);
• stanach zapalnych dolnych dróg moczowych;
• stanach zapalnych gruczołu krokowego;
• w dolegliwościach wątroby i woreczka żółciowego (zwłaszcza tych związanych z niedostateczną produkcją żółci);
• w zaburzeniach trawienia.

Wodne wyciągi odnajdują także zastosowanie jako środek do stosowania miejscowego. Mogą być m.in. wykorzystywane do płukania jamy ustnej i gardła, a poza tym także do okładów i przemywania niewielkich ran, owrzodzeń, zmian trądzikowych.

Zarówno kwiaty jak i ziele nasturcji bywają wykorzystywane jako składnik złożonych mieszanek ziołowych dostępnych m.in. w sklepach zielarskich.

Jak przygotować napar z nasturcji? Do przyrządzenia naparu z nasturcji z powodzeniem można użyć surowca z własnego ogrodu. Wystarczy ok. pół szklanki kwiatów nasturcji, liści nasturcji lub całego ziela (świeże lub suszone) zalać szklanką wrzątku i odstawić na 15 min. pod przykryciem, a następnie przecedzić.

Nasturcja w kosmetyce

Warto ponadto dodać, że z dobroczynnego działania słyną również kosmetyki na bazie wyciągów z nasturcji. W szczególności chodzi tutaj o preparaty do pielęgnacji skóry i pielęgnacji włosów. W przypadku tych ostatnich nasturcja działa wzmacniająco, pobudza ich wzrost i zapobiega wypadaniu.

Czy nasturcja jest jadalna?

Jedno z częściej pojawiających pytań na temat nasturcji dotyczy kwestii związanych z wykorzystywaniem jej jako składnika kulinarnego. Czy można ją bezpiecznie jeść? Odpowiedź brzmi: jak najbardziej tak! Nasturcję uznaje się za roślinę jadalną. W smaku przypomina rzeżuchę (jest nieco ostra).

Najczęściej wykorzystuje się ją jako składnik sałatek (kwiaty, młode pędy i liście nasturcji). Z kolei niedojrzałe owoce można marynować w occie. W takiej formie nasturcja zastępuje w niektórych kuchniach kapary.

Gdzie sadzić nasturcje?

Uprawa nasturcji nie należy do najtrudniejszych, ale warto pamiętać, że roślina ta powinna być sadzona na stanowiskach słonecznych, w średnio żyznej i średnio wilgotnej glebie. Nasturcję większą rozmnażamy wysiewając nasiona ok. 15 maja, bezpośrednio do gruntu (siejemy w rzędzie co 15 cm, przerwy między rzędami powinny być nie mniejsze niż 30 cm). Roślina wzrasta najczęściej po ok. 15-20 dniach, a zakwita po ok. 10 tygodniach.

Nasturcja – środki ostrożności

Choć nasturcja uchodzi za surowiec ogólnie bezpieczny, jej wewnętrznego stosowania powinny unikać osoby cierpiące na wrzody żołądka i dwunastnicy oraz schorzenia nerek. W celach leczniczych nie należy jej także podawać dzieciom oraz kobietom ciężarnym.