Jarzębina (jarząb pospolity) to roślina, której piękne czerwone owoce zwiastują początek jesieni. Poza walorami ozdobnymi stanowią jednak także bogactwo związków o działaniu leczniczym. Jarzębina wspomaga leczenie biegunek i przeziębień, ale wskazuje się także na jej działanie żółciopędne, moczopędne. Owoce jarzębiny warto włączyć do codziennej diety, bo znakomicie nadają się do sporządzania konfitur, dżemów i nalewek.
Jarzębina, owoce jarzębiny – właściwości lecznicze
Spis treści
Właściwości owoców jarzębiny
Na skład chemiczny owoców jarzębiny składa się szereg związków o znaczeniu zarówno farmakologicznym jak i dietetycznym. Najważniejsze to kwasy organiczne, węglowodany, garbniki, flawonoidy, karotenoidy, witaminy C i K oraz związki mineralne. Owoce jarzębiny stanowią więc surowiec o silnych właściwościach antyoksydacyjnych. Działają przeciwzapalnie i przeciwmiażdżycowo, a także ściągająco, żółciopędnie i moczopędnie. Regulują metabolizm, usprawniają krążenie, wywierają ogólne działanie wzmacniające i zapobiegają awitaminozie. Działają osłaniająco na wątrobę. Już w XVI wieku niemiecki botanik Lonicerus zalecał stosowanie owoców jarzębiny w dolegliwościach wątrobowych. Z kolei na początku XX wieku farmakolog Hugo Schulz ordynował preparaty sporządzone z owoców jarzębiny jako środki o działaniu diuretycznym i łagodzącym w nieżytach przewodu pokarmowego. Wyniki badań wskazują na przydatność owoców jarzębów w pełnieniu funkcji ochronnych względem DNA, lipidów i białek przed uszkodzeniami oksydacyjnymi. Jarzębina wskazuje się także na ich możliwy potencjał we wspomaganiu leczenia choroby Alzheimera, co związane jest z obecnością w ich składzie inhibitorów acetylocholinesterazy.
Przeczytaj też: Aronia – właściwości zdrowotne i lecznicze
Na co stosować jarzębinę
Choć znane są różne gatunki jarzębów i wiele z nich działa leczniczo, to w celach terapeutycznych wykorzystuje się przede wszystkim owoce jarzębu pospolitego. Kiedy warto więc po nie sięgać?
W szczególności wówczas gdy zależy nam na naturalnych środkach bogatych w przeciwutleniacze i spore dawki witaminy C czyli np. w okresie jesienno-zimowych infekcji. Jarzębina jest jednym z naturalnych sposobów na odporność i ochronę przed sezonowym infekcjami. Lecznicze napary z dodatkiem owoców jarzębiny sprawdzą się w leczeniu przeziębienia i jako środek wzmacniający. Kolejnym wskazaniem są dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak nieżyty, biegunki, brak apetytu. Ponadto schorzenia układu moczowego jak np. kamica nerkowa, zwykle w połączeniu z innymi składniki roślinnymi o podobnym działaniu. Jarzębinę spotkać można także w składzie preparatów ziołowych stosowanych w leczeniu żylaków odbytu, zaburzeniach krążenia obwodowego oraz początkowych stadiach miażdżycy.
Jak stosować jarzębinę
Owoce jarzębiny stosuje się pod różną postacią. Należy jednak pamiętać, o tym, że nie powinno się ich zażywać w formie surowej. Świeże owoce zawierają bowiem kwas parasorbowy, który może działać drażniąco na nerki, a nawet powodować wymioty i biegunkę. Ulega on jednak rozpadowi na skutek działania wysokiej lub niskiej temperatury, dlatego procesy suszenia czy gotowania są w przypadku owoców jarzębiny niezbędne. Preparaty lecznicze tradycyjnie przyrządzane z owoców jarzębiny to odwary, napary, intrakty i maceraty.
Jarzębina na biegunkę i przeziębienie
Odwary wykorzystywane są jako środki o działaniu przeciwbiegunkowym oraz moczopędnym. W tym celu zażywa się je 2-3 razy dziennie w ilości ok. pół szklani (stołową łyżkę rozkruszonych owoców jarzębiny należy zalać 1,5 szklanki wody w temperaturze pokojowej, doprowadzić do wrzenia i gotować ok. 5 min.). Napary z kolei zaleca się jako środki o działaniu witaminizującym w dolegliwościach takich jak infekcje sezonowe i grypa, a ponadto w zaparciach, podwyższonym poziomie cukru we krwi, otyłości, dolegliwościach reumatycznych i, z uwagi zwiększanie wydalania kwasu moczowego, także w dnie moczanowej i kamicy moczowej. Formę naparu uzyskuje się poprzez zalanie szklanką wrzącej wody stołowej łyżki owoców i odstawienie na ok. 20 min. Całość należy przecedzić i pić 2-3 razy dziennie po ok. pół szklanki. W większości wspomnianych wyżej dolegliwości stosować można także intrakty czyli wyciągi alkoholowe, które zażywa się 1-2 razy dziennie w ilości od 1 do 3 łyżeczek. Na rynku dostępne są także suplementy diety i gotowe herbatki zawierające w składzie suszone owoce jarzębiny.
Przetwory z owoców jarzębiny
Czerwone, dojrzałe owoce jarzębiny znakomicie odnajdują się również w kuchni. Sporządza się z nich różnego rodzaju przetwory, m.in. dżemy, konfitury, syropy, nalewki i galaretki. Z uwagi na kwaśny smak łączy się je często z innymi owocami, takimi jak śliwki, winogrona czy jabłka. Produkty takie wykorzystuje się przede wszystkim jako smaczne dodatki do potraw, ale także włącza do diety podczas przeziębienia jako środki o działaniu witaminizującym np. do rozgrzewającej herbaty ziołowej. Marmolady i dżemy sporządzone w owoców jarzębiny stosować można także wspomagająco w leczeniu biegunek.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
Olczyk M, Geszprych A. Rosliny jadalne i lecznicze z rodzaju Sorbus L. Post Fitoter 2017; 18(4): 278-285.
Muzykiewicz A. i wsp. Jarząb pospolity (Sorbus aucuparia L.) jako źródło składników o potencjalnym działaniu antyoksydacyjnym - porównanie właściwości przeciwutleniających ekstraktów z liści, kwiatów i owoców. Probl Hig Epidemiol 2017, 98(2): 125-132.
Machałek P. Siła ziół. Wydawnictwo Znak. Kraków, 2018.
Praca zbiorowa. Ziołowe królestwo. Ziołolecznictwo, kosmetyk, uprawa. Wydawnictwo Publicat. Poznań, 2009.
Opublikowano: 07.09.2020;
Oceń:
5.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Paulina Znajdek-Awiżeń
dr nauk farmaceutycznych
Absolwentka Wydziału Farmacji Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Tytuł doktora nauk farmaceutycznych uzyskała na podstawie badań prowadzonych w Katedrze i Zakładzie Farmakognozji UMP. Członek Sekcji Fitoterapii Polskiego Towarzystwa Lekarskiego. Pracownik apteki, a także wykładowca w technikum farmaceutycznym. Prowadzi kursy, szkolenia oraz warsztaty z zakresu towaroznawstwa zielarskiego oraz wykorzystania roślin w profilaktyce i leczeniu różnych dolegliwości. Autorka i współautorka artykułów o charakterze naukowym i popularnonaukowym publikowanych w czasopismach krajowych i zagranicznych. Współautorka książki „Żyj naturalnie czyli dekalog zdrowego życia”.
3
Komentarze i opinie (1)
opublikowany 28.07.2023