Fetyszyzm rozumiany jako upodobanie do pewnej cechy partnera będącej bodźcem seksualnym jest zjawiskiem normalnym, w dużej mierze uwarunkowanym kulturowo. O patologii mówimy wtedy, gdy podniecenie i orgazm są możliwe wyłącznie w obecności fetyszu lub gdy on sam wystarcza do osiągnięcia satysfakcji seksualnej. Jakie rodzaje fetyszy wyróżniamy? Czy takie zaburzenia preferencji seksualnych się leczy?
Fetysz – co to jest, rodzaje fetyszy. Fetyszysta – kto to jest?
Spis treści
Fetyszyzm – czy jest to zaburzenie seksualne?
Fetyszyzm jest rodzajem parafilii i polega na uzyskiwaniu satysfakcji seksualnej przede wszystkim lub wyłącznie w wyniku kontaktu z obiektem pobudzającym, czyli fetyszem.
Parafilia natomiast to ogólna nazwa zaburzeń preferencji seksualnych (kiedyś „dewiacja seksualna”), gdzie pojawienie się podniecenia i satysfakcji seksualnej zależy od specyficznych obiektów, rytuałów i sytuacji, które nie są częścią normatywnej stymulacji i powodują znaczącą przykrość lub pogorszenie w ważnych dziedzinach funkcjonowania.
O fetyszyzmie jako patologii mówimy wówczas, gdy dany bodziec jest niezbędny w odczuwaniu satysfakcji seksualnej, a nie tylko wzmacnia doznania erotyczne związane z osobą partnera seksualnego. Na tej zasadzie, jeśli np. kobieca bielizna działa pobudzająco na mężczyznę, ale nie jest konieczna do osiągnięcia podniecenia i też sama w sobie nie wystarcza do uzyskania satysfakcji, nie możemy mówić o dewiacji.
Z tzw. fetyszyzmem małym mamy do czynienia wówczas, gdy do osiągnięcia podniecenia konieczna jest druga osoba wyposażona w fetysz, natomiast w przypadku fetyszyzmu dużego druga osoba staje się zbędna i do osiągnięcia satysfakcji seksualnej wystarcza sam przedmiot. Ten drugi typ fetyszyzmu jest niebezpieczny ze względu na wyłączenie partnera jako obiektu koniecznego do odbycia satysfakcjonującego kontaktu seksualnego.
Natomiast wówczas, gdy przedmioty są wykorzystywane do zwiększania atrakcyjności kochanka, mamy do czynienia z osobą o rysie fetyszystycznym, natomiast nie będzie to jeszcze dewiacja.
Jak sobie radzić, będąc w związku z fetyszystą?
Warunkiem jest, aby partner akceptował bodziec wprowadzany do współżycia w charakterze fetysza.
Czasami jest tak, że charakter fetyszu stwarza pewne trudności w funkcjonowaniu czy utrudnia relacje, ale taka sytuacja ma miejsce bardzo rzadko. W sytuacjach, gdy fetysz staje się problemem w życiu czy związku osoby, podejmuje się leczenie, tzn. leczenie o charakterze psychoterapii, a także stosowanie leków przeciwdepresyjnych, które pozwalają lepiej kontrolować pojawiające się impulsy. Dzięki takiemu działaniu zwykle uzyskuje się pewną poprawę.
Fetyszyzm jest fenomenem psychoseksualnym, który w zasadniczy sposób nie utrudnia funkcjonowania i zwykle nie wymaga leczenia.
Również niektórych autoerotycznych zachowań związanych z fetyszem, który kojarzy się z partnerem i dlatego działa pobudzająco, nie klasyfikujemy jako dewiacji, lecz jako zastępczą formę zaspokajania popędu seksualnego, np. podczas dłuższej przerwy we współżyciu. Wówczas osiąganie satysfakcji w kontakcie z fetyszem nie stanowi preferowanej formy działania, ale pojawia się czasowo, gdy nie ma dostępu do partnera.
Kluczem do oceny zjawiska jest motywacja towarzysząca podejmowaniu zachowań seksualnych. Zjawisko dotyczy ok. 4-6% populacji.
Jakie są fetysze?
Bodźcem seksualnym może stać się każdy obiekt, przedmiot, zjawiska, rośliny, zwierzęta, a także określone części ciała, dlatego wszelkie istniejące klasyfikacje uwzględniają tylko te rodzaje fetyszyzmu, z którymi w swojej praktyce zetknęli się specjaliści, a nie są wyczerpującą typologią.
Niektóre rodzaje fetyszy to:
- akrotomofilia – fetyszem jest okaleczone ciało partnera;
- dysmorfofilia – satysfakcję seksualną osiąga się poprzez widok czy dotykanie zdeformowanego ciała partnera;
- apotemnofilia – własne okaleczone ciało łączy się z odczuwaniem satysfakcji seksualnej;
- koprofilia – kał;
- urofilia – mocz;
- anastemafilia – do osiągnięcia pełnej satysfakcji seksualnej konieczny jest partner niskiego wzrostu;
- pyrofilia – satysfakcja seksualna łączy się z ogniem czy gorącymi przedmiotami na narządach płciowych;
- mizofilia – brud wywołuje pociąg seksualny;
- dorafilia – skóra zwierzęcia lub futro;
- dendrofilia – przedmiotem pożądania seksualnego są drzewa;
- pubefilia – w osiąganiu satysfakcji seksualnej niezbędne są włosy łonowe;
- grawiditofilia – brzuch ciężarnej kobiety;
- klismafilia – wlew doodbytniczy;
- podofilia – fetysz stóp;
- heterochromofilia – odmienny kolor skóry partnera seksualnego;
- laktafilia – piersi wydzielające mleko;
- trichofilia – fetysz włosów.
Przyczyny fetyszyzmu
Etiologię fetyszyzmu wyjaśnia się zasadą warunkowania. Jeśli pobudzeniu seksualnemu towarzyszy określony bodziec, zaczyna on być kojarzony z sytuacją podniecenia i jego pojawienie się wywołuje reakcję seksualną. Podstawowymi mechanizmami są najprawdopodobniej imprinting i uczenie się.
Pierwszy polega na szybkim uczeniu się w sytuacji dużego napięcia – w ten sposób pierwsze podniecenie seksualne trwale kojarzone jest z okolicznościami, które mu towarzyszyły. Natomiast o uczeniu się mówimy wtedy, gdy pewien bodziec systematycznie powtarza się w sytuacji pobudzenia i poprzez częstość występowania dominuje pozostałe bodźce. Taki etap fiksacji na niezwykłych przedmiotach związanych z sytuacją masturbacji nie jest niczym niepokojącym u dorastającej osoby i zwykle mija w momencie rozpoczęcia współżycia, ponieważ uwaga zostaje przekierowana na nowe bodźce związane z partnerem seksualnym. Jeśli do takiej zmiany nie dojdzie, pojawia się zaburzenie preferencji pod postacią fetyszyzmu.
Ponieważ u mężczyzn erekcja jest zjawiskiem wyraźnie postrzeganym, procesy poznawcze mogą pośredniczyć w powstawaniu reakcji seksualnej, natomiast u kobiet świadomość podniecenia jest znacznie mniejsza z uwagi na sposób, w jaki pobudzenie się objawia, więc czynnik ten nie mediuje odpowiedzi seksualnej na określony bodziec. Masturbacja i orgazm wzmacniają związek pomiędzy fetyszem a pobudzeniem.
Przeczytaj też: Kim jest erotoman?
Dotąd nie wiadomo, dlaczego u niektórych osób dochodzi do wybiórczego wzmocnienia reakcji na określony bodziec. Pojawiają się dwie hipotezy:
- pierwsza dotyczy trudności z włączeniem procesu seksualnego uczenia się w związki diadyczne;
- druga mówi o zaburzeniach procesu uczenia się.
Według jednej z koncepcji rozwoju seksualnego człowieka, dojrzała seksualność jest wynikiem scalenia trzech wątków rozwojowych, które w okresie dzieciństwa są niezależne od siebie:
- tożsamości płciowej,
- reaktywności seksualnej,
- zdolności do tworzenia związków diadycznych.
Dla powstania fetyszyzmu kluczowe są nieprawidłowości na poziomie integracji reaktywności seksualnej i związków w parze. W efekcie kształtują się względnie bezosobowe preferencje seksualne.
Do powstania tego rodzaju parafilii przyczynia się zbyt wczesne doświadczenie bodźca jako obiektu seksualnego i rozwojowo zbyt szybkie uświadomienie sobie związku fetysza z reakcją seksualną. Kolejnym czynnikiem jest defekt w procesie rozwoju społeczno-seksualnego, który powoduje, że fetyszyzm wzmacnia się na zasadzie kompensacji (jest to tzw. teoria kompensacyjna powstawania fetyszyzmu). Prawdopodobnie doświadczenia zniechęcające do nawiązywania związków działają niekorzystnie na uznanie osoby partnera jako bodźca seksualnego i mogą wpływać na ukierunkowanie zainteresowania w stronę fetysza.
W powyższy sposób opisuje się mechanizm powstawania fetyszy będących częścią człowieka lub tzw. przedłużeniem osoby, jak bielizna, obuwie. Niekiedy jednak bodźcem są przedmioty niezwykłe, pozbawione związku z człowiekiem. Tego rodzaju fetyszyzm wyjaśniany jest występowaniem seksualnego uczenia się w takim wieku, gdy jeszcze nie funkcjonuje żadne pojęcie seksualności, stąd pobudzenie może powiązać się z bodźcami na ogół niekojarzonymi erotycznie. Niektórzy badacze na podstawie analiz wysuwają twierdzenia o występowaniu zainteresowania fetyszem już w okresie wczesnodziecięcym, jeszcze zanim stał się bodźcem pobudzającym seksualnie.
Fetyszyzm u kobiet
Fetyszyzm występuje znacznie częściej wśród mężczyzn niż kobiet. Wynika to z odmiennego przebiegu procesu rozwoju psychoseksualnego. Atrakcyjność obiektu seksualnego dla kobiet wiąże się bardziej z jakością relacji, kontekstem sytuacji erotycznej oraz zachowaniem partnera, niż jego konkretną cechą, a tym bardziej przedmiotem niezwiązanym z danym układem partnerskim.
Jednak u kobiet również spotyka się tzw. fetyszyzm mały, który powstaje w warunkach silnej więzi emocjonalnej z partnerem. Na przykład zapach kojarzący się z partnerem oraz pozytywnymi doświadczeniami seksualnymi może stać się czynnikiem warunkującym podniecenie i również po rozstaniu z partnerem wywoływać gotowość seksualną na zasadzie skojarzenia zapachu z sytuacją erotyczną. U kobiet poza zapachem częstym fetyszem są muskularne ramiona, określony kształt dłoni, typ zarostu. Nie zawsze fetyszyzm powstaje na bazie pozytywnych doznań – bywa że bodźcem pobudzającym erotycznie jest cecha lub przedmiot kojarzony z doświadczeniem przemocy w okresie kształtowania się preferencji seksualnych.
Transwestytyzm fetyszystyczny
Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10, odmiennym zjawiskiem od fetyszyzmu jest tzw. transwestytyzm fetyszystyczny, który zalicza się również do grupy zaburzeń określanych jako parafilie. Polega on na upodabnianiu się do płci przeciwnej poprzez ubiór i makijaż w celu osiągnięcia satysfakcji seksualnej. Przyjmuje się, że zjawisko dotyczy mężczyzn.
U transwestytów fetyszystycznych preferowanym sposobem uzyskiwania pobudzenia i orgazmu jest masturbacja lub podejmowanie aktywności seksualnej z drugą osobą w sytuacji przebrania w kobiece części garderoby. Mężczyźni o takich upodobaniach na co dzień nie ujawniają potrzeby doświadczania bycia osobą płci przeciwnej, ale okresowo, na krótki czas, pragną upodobnić się do kobiety w celu osiągnięcia satysfakcji seksualnej.
Zobacz też: Orgazm pochwowy – jak przebiega, jak wywołać?
Transwestytyzm fetyszystyczny to inne zjawisko niż transwestytyzm o typie podwójnej roli, który polega na upodobnianiu się do odmiennej płci dla zaspokojenia potrzeby emocjonalnej, ale nie seksualnej. W przypadku transwestytyzmu podwójnej roli osoba doświadcza zadowolenia z chwilowego „bycia” osobą płci przeciwnej, natomiast nie odczuwa potrzeby utrzymania tego stanu, czyli nie występują tu niezgodności pomiędzy płcią psychiczną a somatyczną i pragnienie zmiany płci, jak ma to miejsce w przypadku transseksualizmu.
Według DSM-IV, czyli klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, transwestytyzm fetyszystyczny określany jest jako fetyszyzm transwestycyjny.
Jak walczyć z fetyszem? Czy fetyszyzm się leczy?
Zdaniem eksperta
Fetyszyzm należy do tzw. osiowych dewiacji seksualnych. Polega na tym, ze osoba dotknięta tym zaburzeniem traktuje jakąś cześć ciała lub jakiś obiekt jako obiekt pożądania i zaspokojenia seksualnego, tzn. nawiązując relację z tym obiektem w różny sposób – może być to np. kosmyk włosów, pończocha bądź inny element garderoby — zaspakaja swoją potrzebę seksualną.
Tego rodzaju dewiacja czy rys dewiacyjny – jeżeli mamy do czynienia z zaburzeniem o mniejszym nasileniu – bardzo często jest wkomponowywany w istniejący związek partnerski i w większość przypadków go nie zaburza.
Czasami jest tak, że charakter fetyszu stwarza pewne trudności w funkcjonowaniu czy utrudnia relacje, ale taka sytuacja ma miejsce bardzo rzadko. W sytuacjach, gdy fetysz staje się problemem w życiu czy związku osoby, podejmuje się leczenie, tzn. leczenie o charakterze psychoterapii, a także stosowanie leków przeciwdepresyjnych, które pozwalają lepiej kontrolować pojawiające się impulsy. Dzięki takiemu działaniu zwykle uzyskuje się pewną poprawę.
Fetyszyzm jest fenomenem psychoseksualnym, który w zasadniczy sposób nie utrudnia funkcjonowania i zwykle nie wymaga leczenia.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Z. Lew-Starowicz, V. Skrzypulec, „Podstawy Seksuologii, wyd. PZWL, Warszawa 2010.
- K. Waszyńska, Z. Lew-Starowicz (red.). Przemiany seksualności w społeczeństwie współczesnym. Teoria i rzeczywistość. Wydawnictwo Naukowe UAM, 2012.
- J. Oettingen, „Dysfunkcje seksualne – podejście oparte na teorii poznawczej”, Seksuologia Polska 2013.
Opublikowano: 05.02.2014;
aktualizacja: 27.03.2023
Oceń:
4.3
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Kamilla Mielniczek
Psycholog
Ukończyłam psychologię ze specjalizacją kliniczną na UAM w Poznaniu, specjalizuję się w seksuologii. Zajmuję się psychoterapią, terapią par i leczeniem zaburzeń seksualnych. Doświadczenie zawodowe zdobywałam m.in. w Poradni Seksuologii i Patologii Więzi, Ośrodku Ekspertyz Sądowych, Wojewódzkim Szpitalu Neuropsychiatrycznym, Szpitalu Klinicznym na Oddziale Leczenia Niepłodności i Endokrynologii Rozrodu oraz Prywatnym Centrum Doskonalenia Umiejętności Wychowawczych. Obecnie pracuję w Poradni Zdrowia Psychicznego oraz prowadzę prywatny gabinet psychologiczno-seksuologiczny w Zielonej Górze.
328
Komentarze i opinie (0)