Kazirodztwo – co to jest? Dlaczego dzieci z kazirodczych związków mogą być chore?

Kazirodztwo – co to jest?

Według polskiego prawa kazirodztwo jest przestępstwem. Art. 201 Kodeksu karnego mówi: „kto dopuszcza się obcowania płciowego w stosunku do wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.

Zakaz kazirodztwa nie występuje na całym świecie. Prawo w innych państwach nie jest w tej kwestii jednolite – duże rozbieżności można znaleźć już w naszej europejskiej kulturze i na przestrzeni wieków. Dobrowolne stosunki seksualne między dorosłymi krewnymi nie podlegają karze w Hiszpanii, Francji i Portugalii, a w Szwajcarii od kilku lat trwa dyskusja nad zniesieniem zakazu kazirodztwa między dorosłymi bliskimi krewnymi. Z kolei np. w Niemczech kazirodztwo jest surowo karane.

Jednak normy w tych kwestiach nie są wyznaczane jedynie przez prawo, ale również przez otoczenie. Ważne jest np. to, z jakim kazirodztwem mamy do czynienia: czy w takim związku biorą udział osoby dorosłe i w pełni świadome, czy też mówimy o seksualnej relacji dorosły – dziecko. Kolejną wytyczną jest stopień pokrewieństwa między osobami będącymi w związku kazirodczym (np. brat – siostra, matka – syn, dalekie kuzynostwo) oraz charakter pokrewieństwa, np. biologiczny i niebiologiczny (np. między rodzeństwem pochodzącym z rodziny patchworkowej). Należy pamiętać o tych rozgraniczeniach, bo większość z nas, słysząc słowo „kazirodztwo”, myśli o ojcu i nieletniej córce lub rodzeństwu.

Temat kazirodztwa jest jednym z tabu kulturowych. Antropolodzy potwierdzają, że zakaz ten należy do najbardziej powszechnych, z nielicznymi i bardzo ograniczonymi wyjątkami funkcjonuje właściwie we wszystkich społecznościach i kulturach. Istnieje też praktycznie od zawsze. Dlaczego kazirodztwo budzi w nas taki sprzeciw?

Przeczytaj również

Molestowanie seksualne w pracy – czym jest i jakie formy może przybierać?

Dlaczego nie akceptujemy związków kazirodczych?

Kazirodztwo było tolerowane w niektórych kulturach starożytnych, np. w Egipcie. Tam wręcz wymagano, aby faraon poślubiał swoją siostrę czy kuzynkę. Głównym powodem było to, że osoby z rodziny królewskiej były uważane za bóstwa, więc nie mogły być w związkach ze zwykłymi śmiertelnikami. Dlatego z braku wyboru, wiązały się ze sobą nawzajem. Ta strategia w pewnym sensie eliminowała też w walce o tron konkurencję. Niestety, skutki takiego postępowania były katastrofalne – wielu z członków rodzin królewskich cierpiało na choroby genetyczne.

Dziś jednak kazirodztwo budzi w nas skrajnie negatywne emocje i burzy idealny obraz rodziny, kojarzącej się z bezpieczną oazą, pozbawioną podtekstów erotycznych i przemocy. Trudno nam sobie wyobrazić, że ojciec, który zajmował się córką, mył ją i uczył pierwszych kroków, na pewnym etapie rozwoju dostrzega w niej obiekt seksualny, a dodatkowo jest zdolny do gwałtu, żeby zaspokoić swoje wypaczone pragnienia. Budzi to w nas głęboki sprzeciw i nie znajdujemy zrozumienia dla tego typu zachowań.

Egzogamia i endogamia – definicje

Kazirodztwo potępiamy też ze względów społecznych i kulturowych. Zamykanie się w jednym kręgu osób nie jest dla społeczeństwa rozwojowe. Ogranicza to jego rozwój i powstrzymuje eksplorację, bo skoro wszystko jest na miejscu, nie ma po się starać i zdobywać np. nowe terytoria. Przed takim lenistwem chroni nas egzogamia. Jest to niepisany obyczaj zakazujący zawierania związków o charakterze seksualnym w obrębie własnej grupy społecznej, np. rodu czy kasty. Co ciekawe, egzogamia ma swoje przeciwieństwo – endogamię, czyli nakaz zawierania małżeństw/związków z osobą z najbliższego środowiska.

Choć ten drugi obyczaj może wydawać się absurdalny, ma rozsądne podstawy. Jego głównym celem jest zabezpieczenie grupy przed utratą członków np. w kulturach wymierających. Zawieranie związków między sobą zwiększa szanse na przetrwanie tradycji. Kolejne cele to wzmocnienie izolacji i utrzymanie odrębności. Dotyczy to małych społeczności, np. grupy emigrantów, która zawiera związki między sobą (z czasem mogą one nabrać charakteru wsobnego) lub społeczeństw uwarstwionych (ma wtedy na celu utrwalenie zróżnicowania etnicznego, np. tworzenie się kast).

Przeczytaj również

Gwałt – czym jest, czy zgłaszać go na policję, jak żyć po gwałcie?

Rodzaje związków kazirodczych

Kazirodztwo tradycyjnie definiuje się jako stosunki między biologicznymi krewnymi i tak będziemy je tu rozpatrywać. Najczęściej wymienianym przykładem związku kazirodczego jest relacja ojciec – córka. Okazuje się jednak, że najbardziej rozpowszechnione są kontakty między bratem a siostrą. Nadużycia seksualne między rodzeństwem są częściowo spowodowane łatwym dostępem do drugiej osoby i czasem, jaki można z nią spędzić. Niedostępni emocjonalnie lub fizycznie rodzice, brak atmosfery zaufania i miłości w domu – to pierwsze krokiem do pojawienia się tego typu zachowań. Warto podkreślić, że relacje brat – siostra mogą mieć dwoisty charakter.

Kazirodcza relacja za przyzwoleniem obu stron

Ma miejsce wtedy, kiedy zarówno np. siostra jak i brat czy kuzyn i kuzynka dążą do kontaktów seksualnych lub nawet wspólnego życia. Choć może się to wydawać nieprawdopodobne, jednak wcale nie są to rzadkie przypadki. Jednym z głośniejszych jest przypadek niemieckiego rodzeństwa, które zostało rozdzielone w okresie niemowlęctwa. Po latach spotkali się, zakochali się w sobie i doczekali się czwórki dzieci. Mężczyzna ten spędził cztery lata w więzieniu właśnie za kazirodztwo.

Kolejny głośny przypadek kazirodztwa miał miejsce w Anglii. Para młodych ludzi, która była po ślubie i doczekała się dziecka, dowiedziała się podczas imprezy rodzinnej, że ojciec kobiety miał romans z matką mężczyzny. Badania genetyczne potwierdziły przypuszczenia – byli przyrodnim rodzeństwem. Przykłady te są wyjątkowo skrajne, ale na ich podstawie warto się zastanowić nad tym, czy kazirodztwo należy potępiać bezwarunkowo.

Przeczytaj też: Homoseksualizm – przyczyny i oznaki

Kazirodcza relacja oparta na nadużyciu i przymusie

Możemy o niej mówić wtedy, kiedy jedna ze stron, najczęściej dziewczynka, pada ofiarą molestowania i przemocy seksualnej ze strony brata lub braci. Jeżeli rodzice nie przyjmują do wiadomości skarg swoich dzieci na molestowanie przez rodzeństwo, stwarzają warunki, by działo się to dalej. Dzieci dopuszczające się nadużyć mogą odczytywać zachowania i postawy rodziców jako przyzwolenie, a ofiary będą uważały swoją krzywdę za coś, na co zasługują, a przynajmniej za coś normalnego. W książce: „Brothers & Sisters” (St. Martin Press, 1991), Jane Mersky Leder szacuje, że na jeden milion kobiet aż 23 000 doznaje seksualnej wiktymizacji przed osiemnastym rokiem życia ze strony kogoś z rodzeństwa.

Zdarzają się również relacje kazirodcze brat – brat lub siostra – siostra, niemniej są one rzadkie (jest to odzwierciedlenie ilości osób homoseksualnych w społeczeństwie).

Skutki kazirodztwa? Chore dzieci...

Potomstwo ze związku kazirodczego często jest obarczone wadami genetycznymi. Już choćby z tego względu podświadomie unikamy kontaktów seksualnych z osobami z nami spokrewnionymi. Z biologicznego punktu widzenia tego typu związki nie powinny mieć racji bytu właśnie ze względów genetycznych.

Natomiast różne formy zniekształcenia, powodujące śmierć podczas porodu, zdarzają się u nich 10 razy częściej niż normalnie. Dwukrotnie częściej w przypadku dzieci ze związków blisko spokrewnionych osób zdarzają się też poronienia. Kolejnym problemem jest obniżenie – w wielu przypadkach – zdolności intelektualnych takiego potomstwa. Według badań dzieci ze związków kazirodczych mają średnio od 10 do 16 punktów IQ mniej niż ich rówieśnicy. Ryzyko wystąpienia ilorazu IQ poniżej 70, świadczącego o opóźnieniu umysłowym, rośnie o ponad 400%. Dodatkowo ciężej rozwijają w sobie umiejętności społeczne.

Warto podkreślić, że nie wszystkie dzieci rodziców blisko spokrewnionych doświadczają tego typu problemów i mogą się rozwijać tak samo dobrze, jak ich rówieśnicy.

Przeczytaj również

Efebofilia – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie

Kazirodztwo – gdzie szukać pomocy?

Dorosłe ofiary nadużyć seksualnych ze strony członków rodziny powinny jak najszybciej zgłosić ten fakt na policję. Jeśli chodzi o dzieci, powinny poszukać pomocy u zaufanego dorosłego. Może to być ulubiony nauczyciel, pedagog szkolny czy mama przyjaciela.

Sprawę można również zgłosić Ogólnopolskiemu Pogotowiu dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”, tel. 800-120-002. Jest to telefon bezpłatny, czynny całą dobę. Można też wysłać maila na adres: niebieskalinia@niebieskalinia.info lub list na adres: Al. Jerozolimskie 155, 02-326 Warszawa. Informacje o rodzajach pomocy pokrzywdzonym przestępstwem znajdują się też np. na stronie https://kulczykfoundation.org.pl.