Parafilie seksualne – czym są i czy trzeba je leczyć?

Parafilie seksualne – czym są?

Termin „parafilia” pochodzi od greckich słów para – obok oraz philia – miłość. Oznacza zaburzenie preferencji seksualnych. Poprzednio obowiązywały takie terminy, jak „zboczenie seksualne”, „dewiacja seksualna”, czy – jeszcze dwadzieścia lat temu – „perwersja”.

Ze względu na negatywne nacechowanie wspomnianych określeń w języku potocznym, zostały one usunięte z kryteriów diagnostycznych na rzecz „zaburzeń seksualnych”.
Parafilia seksualna określa przypadek, w którym podniecenie i osiąganie satysfakcji seksualnej mogą zostać osiągnięte w przypadku specyficznego bodźca – osoby, nawyku lub warunków sytuacyjnych.

Do parafilii zalicza się do również:

• długotrwałe fantazje;
• nienormatywne zachowania i przestępstwa (np. gdy bodźcem seksualnym jest dziecko lub zwierzę lub satysfakcja seksualna może zostać osiągnięta jedynie na drodze popełnienia innego czynu zakazanego);
• przypadki, w których dążenie do spełnienia erotycznego wpływa negatywnie na inne aspekty życia pacjenta (kłopoty rodzinne, zwolnienie z pracy, utrata majątku, etc.).

Według Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, zachowanie takie powinno trwać co najmniej pół roku, by zostało zakwalifikowane jako parafilia.

Parafilie seksualne – kiedy mamy z nimi do czynienia?

Specyficzne zachowania seksualne, znane przed laty jako dewiacje seksualne, nie muszą oznaczać parafilii. Z zaburzeniem preferencji seksualnych mamy do czynienia wówczas, gdy dane zachowanie spełnia jedną lub więcej z poniższych cech:

• szkodzi zdrowiu – własnemu lub partnera;
• odnosi się do dziecka lub zwierzęcia;
• jego ofiarą padają osoby, które nie wyraziły na wspomniane zachowanie zgody;
• prowadzą do niechcianego upokorzenia, bólu oraz znaczącego dyskomfortu psychicznego;
• naruszają przyjęte normy społeczne – na przykład seks w miejscu publicznym.

Wspomniane zachowania, które krzywdzą jednostkę im podlegającą lub inne osoby w jej otoczeniu, są podstawą do konsultacji ze specjalistą seksuologiem, psychologiem lub psychiatrą i podjęcia leczenia: psychoterapii i – jeśli to konieczne – farmakoterapii.

Parafilie seksualne – skąd się biorą?

Istnieje wiele koncepcji powstawania zaburzeń parafilnych. Najbardziej prawdopodobna wydaje się opcja, w której etiologia zjawiska jest złożona, a zaburzenie powstaje wraz z rozwojem osobowości jednostki.

Mimo dużego zainteresowania badaczy z wielu dziedzin – zdrowia publicznego, psychologii, medycyny, kryminologii i innych – nie ma obecnie jednej, konkretnej przyczyny kształtowania się parafilii. Przedstawiciele nurtów psychodynamicznego i poznawczo-behawioralnego we współczesnej psychologii zaproponowali zbliżone koncepcje wyjaśniające to zjawisko.

Teoria psychodynamiczna zakłada, iż parafilie są zatrzymaniem oraz regresją w rozwoju seksualnym i powróceniem do bardzo pierwotnych, dziecięcych jego etapów. Część specjalistów uważa również, że zaburzenia mogą zacząć kształtować się w wyniku traumy czy upokorzenia doznanego w dzieciństwie. Natomiast teoria poznawczo-behawioralna zakłada, że proces kształtowania się parafilii odbywa się na zasadzie uczenia się – obojętne seksualnie bodźce, poprzez skojarzenie pozytywne lub negatywne, nabierają takiego właśnie znaczenia. Dodatkowo, potrafią być one wzmacniane poprzez masturbację i odczuwanie związanej z nią przyjemności na bazie danych fantazji seksualnych prowadzących do orgazmu.

Parafilie – najczęstsze rodzaje

Do najpopularniejszych zaburzeń seksualnych zaliczyć można parafilie takie, jak:

• pedofilia – pociąg seksualny do dzieci;
• zoofilia – pociąg seksualny do zwierząt;
• fetyszyzm – pociąg seksualny skoncentrowany na konkretnych częściach ciała lub przedmiotach;
• asfiksjofilia /asfiksjofilia autoerotyczna – osiąganie podniecenia seksualnego poprzez podduszanie partnera lub siebie samego;
• woyeryzm – pociąg seksualny osiągany podczas podglądania innych osób;
• sadyzm – podniecenie seksualne pojawiające się w czasie zadawania bólu;
• masochizm – podniecenie pojawiające się w czasie odczuwania bólu.

Jak wygląda leczenie zaburzeń preferencji seksualnych?

Parafilie seksualne – czy należy je leczyć?

Parafilie seksualne z reguły przysparzają cierpienia – jednostce lub jej otoczeniu. Mogą również prowadzić do przestępstw, jak w przypadku pedofilii czy zoofilii (choć odczuwanie pociągu seksualnego do dziecka lub zwierzęcia nie oznacza automatycznie skłonności do popełnienia czynu przestępczego). Z tego powodu powinny podlegać diagnostyce i leczeniu przy pomocy ekspertów w tej dziedzinie.

Najczęściej zajmuje się tym specjalista seksuolog – lekarz lub psycholog. Badany powinien poddać się konsultacji zarówno psychologicznej, jak i medycznej. Najczęściej diagnostyka seksuologiczna rozpoczyna się ustaleniem ogólnego stanu zdrowia pacjenta – w tym chorób somatycznych oraz jego uwarunkowań psychicznych. Specjaliści określają także warunki sytuacji społecznej pacjenta. Pomocne są takie techniki, jak obserwacja seksuologiczna, wywiad biograficzny z pacjentem i wywiad z partnerem seksualnym badanego.

Metodami leczenia parafilii są psychoterapia zmieniająca nawyki i nastawienia pacjenta oraz kształtująca właściwe nastawienie seksualne, a także – w niektórych przypadkach – wspomagająca ją farmakoterapia.