Zapalenie jelita cienkiego – objawy, rodzaje, leczenie, dieta

Budowa i funkcja jelita cienkiego

Jelito cienkie to najdłuższa część przewodu pokarmowego, jego średnia długość to około 5–6 m. Składa się z trzech części: dwunastnicy, jelita czczego i krętego. Dwunastnica łączy się z żołądkiem i przekazuje pokarm zmieszany z sokiem żołądkowym do dalszych części jelita. W dwunastnicy zachodzi ważny proces trawienia, ponieważ uchodzi do niej przewód żółciowy wspólny transportujący sok trzustkowy i żółć.

Zawarte w sokach enzymy są niezbędne do rozkładania substancji odżywczych na składniki, które mogą ulec wchłonięciu. Żółć rozdrabnia cząsteczki tłuszczów na mniejsze, tak aby mogły zostać pobrane przez organizm do budowania np. hormonów i stanowiły źródło energii. Końcowa część jelita cienkiego – jelito kręte łączy się z jelitem grubym, a na ich granicy znajduje się zastawka (krętniczo-kątnicza) uniemożliwiająca cofanie się treści pokarmowej.

Najważniejszymi funkcjami jelita cienkiego jest trawienie i wchłanianie składników odżywczych zawartych w posiłkach. Wydzielane do jego światła enzymy zapoczątkowują proces trawienia białek, tłuszczy i węglowodanów. Kwaśny sok żołądkowy zawierający pepsynę, czyli enzym trawiący białko jest zobojętniany sokiem trzustkowym. Sok trzustkowy zawiera enzymy, takie jak amylazę, lipazę, trypsynę i chymotrypsynę.

Żółć wątrobowa emulguje cząsteczki tłuszczów, czyli rozbija je na mniejsze cząsteczki, dzięki czemu są lepiej przyswajalne. W jelicie cienkim znajduje się naturalna flora bakteryjna, która także wspomaga trawienie i zabezpiecza przed szkodliwymi drobnoustrojami dostającymi się z pokarmem.

Objawy zapalenia jelita cienkiego

Zapalenie jelita cienkiego najczęściej manifestuje się biegunką i kurczowymi bólami brzucha. Powstaje ono głównie w wyniku infekcji wirusami, bakteriami lub pasożytami. Do zakażenia dochodzi na drodze pokarmowej, tzn. przez zjedzenie lub wypicie zainfekowanego pokarmu lub wody. Czasami do zakażenia może także dochodzić przez kontakt z osobą chorą, przez brudne ręce.

Czynnikami wirusowymi mogą być m.in. norowirusy, rotawirusy, astrowirusy, a bakteryjnymi m.in. Salmonella, Shigella, Campylobacter. W zależności od patogenu i specyfiki jego namnażania, objawy mogą się pojawić po kilku godzinach lub kilku dniach.

Do najczęstszych objawów zapalenie jelita cienkiego zaliczamy:

• biegunkę (w przypadku wirusów jest obfita i wodnista, przy zakażeniu bakteryjnym może pojawić się śluz i krew),
• nudności i wymioty,
• bóle brzucha,
• odwodnienie,
• wysoką gorączkę.

Kto jest narażony?

Na zapalenie jelita cienkiego szczególnie narażone są osoby z niedoborem odporności i zaburzeniami czynności żołądka przejawiającymi się zmniejszonym wydzielaniem kwasu solnego. Kwas solny poprzez swoje niskie pH stanowi barierę przed wnikaniem szkodliwych drobnoustrojów. Osoby, które spożywają nieumyte owoce i warzywa także narażone są na infekcje.

Do zarażenia salmonellą może dochodzić przez spożycie surowych jaj, majonezu, niedopieczonych produktów drobiowych. Niebezpieczny jest także kontakt z osobą chorą. Choroby infekcyjne układu pokarmowego bardzo często określa się jako choroby brudnych rąk, tzn. choroby przenoszone przez niedostateczną higienę. Należy pamiętać o tym, że dłonie należy starannie myć pod bieżącą wodą z dodatkiem mydła przed każdym przygotowywaniem lub spożywaniem posiłku.

Typowe zapalenie jelita cienkiego na podłożu autoimmunologicznym to celiakia. Jest to choroba związana z nieprawidłową odpowiedzią układu odpornościowego na gluten zawarty m.in. w produktach pszenicznych i zbożowych. U osób chorych rozwija się trwała nietolerancja manifestująca się obfitymi wymiotami, nudnościami, wzdęciem brzucha. Bardzo często pojawia się przewlekła biegunka, która w znacznym stopniu utrudnia normalne funkcjonowanie. Pacjenci mają wrażenie, że więcej wydalili niż zjedli. W ciężkich przypadkach rozwija się niedożywienie i objawy niedokrwistości, pacjenci skarżą się na bóle i zawroty głowy, osłabienie, są bladzi. Choroba ta jednak nie ogranicza się tylko do układu pokarmowego. Może objawiać się także poprzez opryszczkowe zapalenie skóry, osłabienie mięśniowe, niedobór objawia się u dzieci niskim wzrostem czy opóźnieniem dojrzewania.

Nieswoistym zapaleniem przewodu pokarmowego jest choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Do zajęcia jelita cienkiego może dochodzić tylko w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna. Jest to choroba autoimmunologiczna, której przyczyna jest jeszcze nieznana. W jej przebiegu dochodzi do odcinkowych zapalnych zmian w obrębie całego przewodu pokarmowego. Pierwszym objawem może być gorączka o nieznanej przyczynie, kurczowy ból brzucha, biegunka, chudnięcie. W dalszym przebiegu choroby rozwijają się objawy ogólnoustrojowe, czyli dotyczące wielu układów. Choroba jest przewlekła i może przebiegać z zaostrzeniami i następującymi po nich okresami bez objawów.

Diagnostyka zapalenia jelita cienkiego - badania

Po starannie wykonanym badaniu lekarz może zlecić badania na obecność drobnoustrojów w organizmie. Na samym początku będzie konieczne wykonanie ogólnego badania krwi, aby ocenić, czy są obecne wykładniki zakażenia i jaki jest stopień odwodnienia. Następnie pacjent może być poproszony o oddanie próbki kału na badanie w kierunku poszczególnych patogenów.

Do badań obrazowych, które są niezbędne w diagnostyce zapalenia jelita cienkiego zaliczamy:

• USG jamy brzusznej,
• RTG przeglądowe jamy brzusznej,
• gastroskopię, kolonoskopię z pobraniem wycinków błony śluzowej do badania histopatologicznego,
• tomografię komputerową.

Leczenie zapalenia jelita cienkiego

Leczenie poszczególnych typów zapalenia jelita cienkiego jest nakierowane na pierwotną przyczynę. W przypadku zakażeń konieczne jest nawadnianie pacjenta, w zależności od stopnia odwodnienia. Należy pić przegotowaną wodę małymi łykami, dość często, duże ilości na raz są niewskazane ze względu na możliwość sprowokowania wymiotów. W ciężkim odwodnieniu wskazany będzie pobyt w szpitalu i dożylne podanie kroplówek. Stosuje się także leki przeciwgorączkowe w celu zbicia temperatury. W przypadku zakażeń bakteryjnych należy podać antybiotyk odpowiedni do bakterii, która wywołała objawy.

W celiakii bezwzględnie należy przestrzegać diety i spożywać produkty bezglutenowe. Tylko takie postępowanie przyczyni się do odbudowy błony śluzowej jelita cienkiego i spowoduje ustąpienie objawów. Produkty, które chory może spożywać to m.in. ryż, ziemniaki, kukurydza, soja, fasola, mięso, warzywa, owoce i produkty bezglutenowe znajdujące się na specjalnych stoiskach.

Nieswoiste zapalenia jelit są chorobami, które bezwzględnie należy leczyć, ponieważ mogą doprowadzić do ciężkich powikłań. Leczenie jest nakierowane indywidualnie na osobę chorą i zależy od ciężkości objawów. Przede wszystkim należy unikać czynników zaostrzających dolegliwości, m.in. zakażeń, palenia papierosów w przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna, stresu. Leczenie jest wielokierunkowe, nastawione na wyrównanie niedoborów, zmniejszenie objawów i zapobieganie powikłaniom.