Rak przełyku – rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Rodzaje raka przełyku

Wyróżnia się dwa podstawowe typy histologiczne raka przełyku. Rak płaskonabłonkowy wykształca się najczęściej u osób spożywających duże ilości alkoholu oraz palących tytoń. Z kolei gruczolakorak jest często powodowany przez refluks żołądkowo przełykowy. Oznacza to, że osoby znajdujące się w grupie ryzyka jeśli chodzi o refluks, mają również zwiększone ryzyko wykształcenia się gruczolakoraka.

W krajach europejskich, gdzie na popularności zyskuje spożywanie żywności przetworzonej, występowanie gruczolakoraka jest szczególnie popularne. Znacznie rzadziej spotyka się takie postacie raka przełyku, jak:

• rak śluzowonaskórkowy;
• rak torbielowatogruczołowy.

Przyczyny raka przełyku

Bezpośrednie podłoże raka przełyku leży w szeregu mutacji genetycznych w obrębie takich genów jak p53, p21 czy p14. W literaturze wskazuje się jednak na cały szereg czynników ryzyka, których występowanie przez dłuższy czas zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju raka przełyku. Można do nich zaliczyć m.in.:

• palenie tytoniu – ryzyko raka przełyku jest tym większe, im więcej papierosów wypala dziennie dana osoba oraz pozostaje związane z czasem trwania nałogu;
• spożywanie alkoholu – picie wysokoprocentowego alkoholu zwiększa ryzyko raka przełyku bardziej, niż spożywanie napojów niskoprocentowych;
• niezbilansowana dieta – większe ryzyko rozwoju raka przełyku występuje u pacjentów spożywających małe ilości warzyw i owoców;
• żucie betelu (używki zawierającej fragmenty określonych roślin popularnej w krajach azjatyckich) oraz picie yerba mate;
• spożywanie nitrozamin powstających wskutek obróbki termicznej niskiej jakości mięs i wędlin;
• niedobory witaminowe (witaminy A, C, B2);
• oparzenia chemiczne;
• zakażenie wirusem brodawczaka HPV.

Jako ciekawostkę można wskazać, że alkohol i palenie papierosów działają synergistycznie. Korzystanie z tych używek jednocześnie zwiększa ryzyko raka przełyku nawet ponad 100-krotnie!

Oprócz czynników związanych ze stylem życia i sposobem odżywiania ryzyko nowotworów złośliwych przełyku wzrasta wśród pacjentów, u których występują określone stany medyczne. Należy do nich zaliczyć m.in. przełyk Barreta, achalazję oraz zespół Howela-Evensa i zespół Plummera-Vinsona.

Część źródeł wskazuje również na przyczynianie się do rozwoju raka przełyku takich okoliczności, jak:

• długotrwałe przyjmowanie preparatów z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych;
• spożywanie dużych ilości czerwonego mięsa;
• picie gorących napojów;
• zakażenie żołądka H. pylori.

Obecnie brakuje jednak konsekwentnych wyników badań na potwierdzenie tych założeń, a wnioski płynące z aktualnego stanu wiedzy są niespójne.

Objawy raka przełyku

Wczesne objawy raka przełyku obejmują przede wszystkim:

• dysfagię, czyli zaburzenia połykania;
• czkawkę;
• cofanie się pokarmu do przełyku;
• chrypę lub uporczywy kaszel utrzymujące się bez wyraźnej przyczyny;
• utratę masy ciała;
• wymioty oraz odkrztuszanie krwi;
• bóle zamostkowe promieniujące do pleców.

W badaniu palpacyjnym lekarz może też wyczuć powiększenie węzłów chłonnych w obrębie szyi i obojczyków, co świadczy o zaawansowanym stadium choroby. Warto pamiętać, że objawy te nie muszą występować łącznie, ani z jednakowym natężeniem u wszystkich pacjentów. Współwystępowanie kilku przesłanek sugerujących raka przełyku uzasadnia wdrożenie pogłębionych badań. Niezależnie od tego trzeba pamiętać o diagnostyce różnicującej, ponieważ objawy raka przełyku są mało specyficzne.

Rozpoznanie raka przełyku

Diagnostyka raka przełyku składa się z kilku etapów. Rozpoznanie choroby zaczyna się od przeprowadzenia wywiadu z pacjentem. Lekarz ustala występowanie charakterystycznych objawów, jak bóle brzucha oraz ocenia rozmiary węzłów chłonnych. Podstawą rozpoznania raka przełyku stanowią jednak badania obrazowe.

Pierwszym etapem jest badanie endoskopowe . Polega ono na wprowadzeniu do przełyku pacjenta cienkiego, elastycznego przewodu zakończonego źródłem światła. W ten sposób badane są nieprawidłowości w obrębie tchawicy, przełyku, żołądka oraz górnej części jelita cienkiego. W przypadku wykrycia zmian o podłożu potencjalnie chorobowym specjalista pobiera fragment tkanki do badania histopatologicznego w laboratorium. Takie badanie nosi nazwę biopsji.

Obok endoskopii w diagnostyce raka przełyku wykorzystywana jest ultrasonografia endoskopowa, w której przewód jest zakończony głowicą USG, która pozwala zwizualizować strukturę ścian przełyku, węzłów chłonnych oraz otaczających je struktur. Obraz pozwala na ocenę, jak daleko rozprzestrzenił się rak przełyku.

Lekarz może zlecić również tomografię komputerową klatki piersiowej oraz jamy brzusznej. Można ją przeprowadzić na dwa sposoby – bez kontrastu lub z kontrastem. Wykorzystanie kontrastu pozwala na precyzyjne zlokalizowanie położenia i rozległości nowotworu.

Powszechnie stosowanym środkiem kontrastowym jest tzw. papka barytowa (siarczan baru) podawana w formie płynnej pacjentowi tuż przed zabiegiem. Aby zmniejszyć uczucie dyskomfortu, środki kontrastowe są wzbogacane o smaki imitujące np. owoce. Co ciekawe, siarczan baru jest stosowany w diagnostyce już od końca XIX w., ponieważ cechuje się bardzo dużą stabilnością i praktycznie nie powoduje alergii. Łagodne działania niepożądane zdarzają się u 1 na 750 tysięcy pacjentów, zaś ciężkie – u jednej osoby na 2 500 000 badanych.

Jak wygląda leczenie raka przełyku?

Metody leczenia raka przełyku są uzależnione od wielu czynników, w tym:

• stadium rozwoju nowotworu;
• charakterystyki guza;
• stanu zdrowia pacjenta (zwłaszcza gdy uwzględnić trzeba choroby współistniejące).

W praktyce najczęściej stosuje się leczenie skojarzone raka przełyku, które polega na połączeniu dwóch lub większej liczby terapii stosowanych u chorego równolegle. Może obejmować:

• działania miejscowe, np. leczenie operacyjne oraz radiologiczne przełyku;
• działania ogólnoustrojowe – chemioterapię.

W sytuacji, kiedy guz zostanie zaklasyfikowany jako operacyjny, leczenie chirurgiczne jest staje się terapią z wyboru, ale tylko wtedy, gdy pozwala na to stan pacjenta. Co więcej leczenia operacyjnego nie stosuje się, kiedy choroba ma charakter rozsiany, czyli nowotwór przełyku zdążył już rozprzestrzenić się na inne części ciała. Leczenie chirurgiczne polega na usunięciu fragmentu przełyku wraz z guzem, a niekiedy także otaczającymi go węzłami chłonnymi, które trafiają do oceny patomorfologicznej. Proces leczenia może wyglądać inaczej w przypadku przerzutów.

Standardem leczenia jest też terapia sekwencyjna uzupełniająca (adjuwantowa). Polega ona na stosowaniu chemioterapii lub radioterapii przed operacją oraz – w miarę możliwości – po operacji.

Jakie są rokowania w przypadku raka przełyku?

Rokowania w przypadku raka przełyku w dużej mierze zależą do tego, na jakim etapie rozwoju nowotworu chory zgłosi się do diagnozy. W przypadku późnego wykrycia zmian onkogennych rokowania nie są dobre i wynoszą około 5-10% w cyklu 5-letnim. Jeżeli objawy raka przełyku zostaną wykryte na wczesnym stadium, szanse na przeżycie 5 lat po zabiegu wzrastają do:

• niespełna 20%, jeśli zmiany objęły węzły chłonne;
• około 50%, jeżeli nowotwór rozprzestrzenił się na błonę podśluzową;
• nawet do 90%, kiedy rak przełyku objął wyłącznie nabłonek.

Ustalenie stopnia zaawansowania choroby dla pacjenta ma kardynalne znaczenie, ponieważ przekłada się bezpośrednio na długość życia.

Nowotwory układu pokarmowego a dieta – czy zdrowe odżywianie pomaga walczyć z rakiem przełyku?

Wiele badań potwierdza związek między zwiększonym spożyciem flawonoidów, a obniżeniem ryzyka raka żołądka i przełyku. Flawonoidy to metabolity roślinne o działaniu m.in. antyoksydacyjnym, przeciwnowotworowym, przeciwzapalnym oraz uszczelniającym naczynia krwionośne. Znajdują się m.in. w takich produktach, jak pomidory, cebula, brokuły, jabłka, pomarańcze, rośliny strączkowe i kawa. Okazuje się, że spożywanie flawonoidów zmniejsza ryzyko raka, hamuje proliferację komórek rakowych oraz ogranicza występowanie przerzutów.