Ból wątroby – przyczyny, badania, leczenie

Czy i jak boli wątroba?

Wątroba to narząd, który nie ma unerwienia powodującego dolegliwości określane przez pacjentów jako ból wątroby. W przypadku zatruć, nadużycia alkoholu czy innych chorób dochodzi do powiększenia wątroby i ucisku na błonę surowiczą ją otaczającą (tzw. torebkę wątroby), co jest przyczyną dokuczliwego bólu.

Ból może też pochodzić z dróg żółciowych (np. jako objaw zapalenia dróg żółciowych czy kolki żółciowej). Zmiany w miąższu wątroby zatem tylko pośrednio odpowiadają za odczuwanie dolegliwości bólowych.

Jakie są objawy chorej wątroby? Problemy z wątrobą oznaczają najczęściej:

• tzw. ból wątroby występujący w okolicy pod prawym żebrem;
• ból brzucha, a konkretnie ból w nadbrzuszu (ściskający lub kłujący);
• uczucie dyskomfortu i rozpierania;
• powiększenie wątroby – wyczuwalne przez lekarza w trakcie badania palpacyjnego i widoczne w czasie badania USG.

Typowe symptomy w postaci kłucia i rozpierania w prawym podżebrzu nie są swoiste wyłącznie dla problemów z wątrobą.

Należy je różnicować z dolegliwościami pochodzącymi z innych narządów jamy brzusznej, ale nie tylko. W diagnozowaniu bardzo istotne są: nasilenie i czas występowania bólu, objawy dodatkowe oraz wywiad poprzedzający wystąpienie objawów. Ból wątroby może pojawić się w przebiegu:

• alkoholowej choroby wątroby;
• polekowego uszkodzenia wątroby;
• wirusowego zapalenia wątroby;
• stłuszczenie wątroby (niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby);
• autoimmunologicznego zapalenia wątroby;
• chorób nowotworowych wątroby.

Marskość wątroby we wczesnym etapie to również dolegliwość, której towarzyszy ból.

Ból w okolicy wątroby a inne choroby

Bóle w okolicy wątroby nie zawsze oznaczają zaburzenia pracy tego narządu. Przyczyną bólu zlokalizowanego w obrębie jamy brzusznej mogą być dysfunkcje innych narządów. Silny dyskomfort kojarzony z bólem wątroby bywa związany m.in. z:

• zapaleniem pęcherzyka żółciowego lub dróg żółciowych;
• zapaleniem trzustki;
• chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy;
• nieswoistym zapaleniem jelit;
• kolką nerkową;
• niedrożnością jelit;
• odmiedniczkowym zapaleniem nerek;
• zapaleniem wyrostka robaczkowego położonego zakątniczo.

Jedną z częstszych przyczyn bólu wątroby jest kamica żółciowa.

Również dolegliwości wywodzące się z klatki piersiowej mogą rzutować na tę okolicę. Należy tu wymienić:

• zapalenie przełyku;
• zapalenie dolnego płata płuca prawego;
• zastoinową niewydolność serca.

Ból i inne objawy chorej wątroby

Ból wątroby często nie jest objawem izolowanym. Inne dolegliwości pojawiają się w zależności od rodzaju choroby. Można spotkać się m.in. z:

• Bólem pod żebrami z prawej strony – charakterystyczna jest bolesność, szczególnie napadowa, przy uciskaniu okolicy podżebrowej – sugeruje ona kolkę żółciową; ta przebiegająca z: gorączką, dreszczami, wymiotami i ciężkim stanem ogólnym wskazuje na ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego i konieczność hospitalizacji.
• Zażółceniem powłok skórnych – m.in. w: zapaleniu dróg żółciowych, zakażeniach wirusowych czy chorobach nowotworowych wątroby i dróg żółciowych.
• Świądem skóry.
• Poczuciem wyczerpania, gorszym samopoczuciem.
• Nudnościami.
• Biegunkami lub zaparciami.
• Uczuciem pełności.

Oprócz powyższych w diagnostyce istotne są również odchylenia w badaniach laboratoryjnych dotyczące m.in.:

• parametrów wątrobowych AlAT i AspAT;
• antygenów i swoistych przeciwciał w przebiegu wirusowych zapaleń wątroby;
• wskaźników sugerujących zaburzenia w odpływie żółci (GGTP, bilirubina, ALP);

• autoprzeciwciał, np. w przebiegu autoimmunologicznych zapaleń wątroby.

Bardzo istotnym, zwykle rozstrzygającym badaniem w przypadku wątpliwej diagnozy, jest biopsja przezskórna wątroby.

Profilaktyka chorób wątroby

Objawy bólu wątroby wymagają działań profilaktycznych. Stanowią one element domowych sposobów na ból wątroby. Dotyczą codziennych zwyczajów i dokonywanych wyborów. Ważne, aby zmodyfikować je tak, by w miarę możliwości zapobiegać chorobom i, w konsekwencji, dolegliwościom bólowym wątroby. Do działań profilaktycznych zaliczamy tu:

• Abstynencję alkoholową i rzucenie palenia.
• Stosowanie tzw. diety wątrobowej – szczególnie przy nieprawidłowościach w badaniach laboratoryjnych i potwierdzonej chorobie; dieta powinna być oparta na nabiale, chudym mięsie, rybach, kaszy, makaronach, tłuszczach roślinnych; ważne jest m.in.: unikanie tłuszczów zwierzęcych, ostrych przypraw, czosnku, cebuli, roślin strączkowych, mocnej kawy i herbaty oraz napojów gazowanych; potrawy powinny być gotowane, przygotowywane na parze lub duszone; odradza się smażenia czy pieczenia w tłuszczu.
• Spożywanie mniejszych porcji posiłków, w miarę równych odstępach, 4–6 razy dziennie. Istotne jest, by nie jeść w w pośpiechu, a każdy kęs dokładnie przeżuwać.
• Konsultację z lekarzem odnośnie przyjmowanych leków i ich dawek.
• Aktywność fizyczną i walkę z otyłością;
• szczepienie przed wirusem WZW, gdy nie zostało wykonane.

Leczenie chorób wątroby

W leczeniu dolegliwości wątrobowych najistotniejszym elementem jest postawienie prawidłowej diagnozy przyczyny bólu wątroby i w okolicy wątroby. Bardzo ważna staje się zatem konsultacja z lekarzem.

Można także stosować leki oraz zioła na wątrobę. W większości są to preparaty oparte na ziołowej formule i dostępne bez recepty. Zawierają one m.in.:

• Ostropest plamisty – jedna z najważniejszych substancji pochodzenia roślinnego, która jest stosowana w chorobach wątroby (zawiera związek zwany sylimaryną); poprzez stabilizację i uszczelnienie błon komórkowych chroni komórki wątroby (hepatocyty), zapobiegając przenikaniu substancji toksycznych do ich wnętrza.
• Fosfolipidy sojowe – po przyswojeniu ulegają one wbudowaniu w obręb błony komórek wątrobowych, odbudowując ubytki w uszkodzonych hepatocytach i zwiększając ich odporność na toksyczne czynniki.
• Karczoch zwyczajny – wspomaga pracę wątroby poprzez działanie żółciopędne, co wpływa na łatwiejsze i sprawniejsze trawienie oraz zmniejsza obciążenie wątroby.
• Aminokwasy – jak L-arginina i L-ornityna.
• Witaminy z grupy B.

W określonych chorobach konieczne jest zastosowanie leczenia bardziej celowanego, m.in. w przypadku:

• Zakażeń wirusowych – niezbędne może okazać się leczenie przeciwwirusowe.
• Autoimmunologicznego zapalenia wątroby – konieczne może być stosowanie leków z grupy immunosupresantów.
• Uszkodzenia polekowego – niezwłoczne odstawienie leku, konieczna hospitalizacja.

W poważnych chorobach wątroby, kiedy dochodzi do jej niewydolności, a także gdy zawodzi leczenie, postępowaniem z wyboru jest przeszczep wątroby.