Migrena – postępowanie terapeutyczne
Migrena stanowi dla większości pacjentów chorobę całego życia, jednakże jej przebieg jest zmienny i indywidualny dla każdego chorego. W obrazie klinicznym występują okresy poprawy i remisji oraz zaostrzenia napadów migrenowych. Zdarzają się przypadki, kiedy choroba ustępuje całkowicie np. u kobiet w okresie menopauzy (istnieją nieliczne kazusy gdzie w okresie przekwitania następuje pogorszenie i nasilenie objawów migreny). Częściej obserwuje się także wycofanie napadów bólowych wraz z dorastaniem (migrena dziecięca i młodzieńcza). Należy pamiętać, że przebieg oraz nasilenie ataków migreny może ulegać modyfikacjom w ciągu życia, a napady pojawiają się z różną częstością – od pojedynczych w roku do kilku (nawet ośmiu) w miesiącu. Co do zasady migrena nie stanowi żadnego zagrożenia dla życia osoby chorej oraz nie powoduje inwalidztwa, ale zazwyczaj wywiera ujemny wpływ na zdrowie, a także jest przyczyną obniżenia komfortu życia, zmniejszenia zdolności do pracy czy ograniczenia aktywność społecznej.
Aktualna wiedza na temat migreny nie pozwala na trwałe, przyczynowe wyleczenie choroby, natomiast pozwala na jej efektywne opanowanie. Terapia migrenowych bólów głowy nie jest prostym wyzwaniem, aczkolwiek przy wzajemnej współpracy lekarza i pacjenta udaje się opanować objawy chorobowe u większości chorych. Można wyróżnić sześć zasadniczych elementów postępowania terapeutycznego, które powinny stanowić bazę każdego leczenia.
Sprawdź również: Dlaczego jiaogulan nazywany jest ziołem długowieczności?
- Dokładne wyjaśnienie choremu istoty schorzenia oraz uświadomienie go, że migrena nie jest związania z żadnym zagrożeniem, nie powoduje niebezpiecznych dla życia powikłań i może być z powodzeniem opanowana,
- Ustalenie czy u danego chorego istnieją czynniki wywołujące napady migreny i ewentualnie ich wyeliminowanie,
- Leczenie niefarmakologiczne migreny – wskazówki odnośnie zmiany tryby życia, domowe sposoby radzenia sobie z napadami migreny,
- Zastosowanie doraźnego leczenia farmakologicznego w celu opanowania napadu migrenowego,
- Podjęcie leczenia profilaktycznego migreny (w razie potrzeby),
- Złagodzenie obciążeń spowodowanych chorobą w odniesieniu do samego chorego, jego bliskich oraz środowiska, w którym żyje.
Zobacz też: Osobowość narcystyczna – cechy
Migrena – wyjaśnienie istoty schorzenia
Podstawowym elementem terapii powinno być uświadomienie chorego odnośnie istoty migreny. Lekarz powinien przedstawić choremu obraz typowego napadu bólowego (zgodnie z tym na jaką postać migreny pacjent cierpi), rozwiać wątpliwości oraz odpowiedzieć na wszystkie pytania pacjenta. Przydatną metodą przed wizytą u lekarza może okazać się wypisanie wszystkich pytań nurtujących chorego na kartce (tak, aby podczas konsultacji z lekarzem nic nie zostało pominięte). Jeżeli u osoby dotkniętej schorzeniem występuje migrena z aurą – koniecznie trzeba poinformować, że objawy neurologiczne są w stu procentach odwracalne i ustępują po zakończeniu napadu. Ponadto należy wyjaśnić, że migrena stanowi problem powszechny i dotyka nawet 15% populacji oraz nie stanowi ona zagrożenia dla życia chorego, a nawet najsilniejsze napady migrenowe udaje się opanować stosując odpowiednie leczenie. Bardzo ważna jest dobra i szczera komunikacja między lekarzem a pacjentem.
Przeczytaj też: Ból głowy i wymioty – co oznaczają?
Migrena – ustalenie czynników wywołujących napady
Mimo, że nie udało się do tej pory wskazać jednej przyczyny migreny, a jej napady u większości osób występują spontanicznie to u części chorych wykazano obecność czynników, które mogą prowokować napady migreny. Do najczęstszych wyzwalaczy ataków migrenowych należą m.in.:
- miesiączka,
- preparaty hormonalne dla kobiet (np. doustne tabletki antykoncepcyjne, hormonalna terapia zastępcza),
- alkohol (szczególnie czerwone wino),
- niektóre napoje (np. kawa, herbata),
- niektóre pokarmy (np. czekolada, tłuste mięso),
- intensywne zapachy (np. benzyna, perfumy, farby),
- niektóre leki (np. nitraty),
- stres,
- zaburzenia snu,
- długotrwałe pozostawanie na czczo,
- zmiany pogody.
Należy pamiętać, że prowokacja napadów jest zmienna, mało powtarzalna szczególnie u osób dorosłych. Wyzwalanie ataków stanowi element bardziej charakterystyczny dla migren dziecięcych.
Nie mniej jednak powinno się czynnie poszukiwać czynników, mogących aktywować napady migrenowe po to by skutecznie je eliminować i im zapobiegać.
Leczenie niefarmakologiczne migreny
Obok zasadniczego postępowania farmakologicznego bardzo ważną składową leczenia migreny jest stosowanie przez chorego zaleceń niefarmakologicznych. Należą do nich przede wszystkim:
Zmiana trybu życia
- eliminacja czynników wyzwalających napady migrenowe (jeśli istnieją);
- regularne i zbilansowane odżywianie się – chory nie powinien pozostawać na czczo, gdyż głód może prowokować ataki bólu oraz powinien unikać pokarmów i napojów potencjalnie migrenorodnych (np. czekolada, długo dojrzewające sery, rośliny strączkowe, kawa);
- unikanie mocno zmrożonych potraw i napojów;
- zaprzestanie palenia tytoniu i ograniczenie spożywania alkoholu;
- regularna, dopasowana do możliwości chorego aktywność fizyczna;
- odpowiednia długość snu – niedobory snu, a także jego nadmiar mogą zwiększać częstość napadów migrenowych;
- suplementacja diety magnezem, witaminą B2, nienasyconymi kwasami omega-3, kwasem alfa-liponowym, oraz koenzymem Q10.
Eliminowanie leków, które mogą prowokować napady
Ważne jest, by nie eliminować leków przynoszących większe korzyści, niż ich wykluczenie ze względu na migrenę.
- Zaprzestanie przyjmowania doustnych środków antykoncepcyjnych.
- Zaprzestanie stosowania hormonalnej terapii zastępczej.
- Zamiana leków rozszerzających naczynia (nitratów; stosowane w chorobie wieńcowej) na inne, skuteczne leki.
Unikanie stresu oraz niwelowanie jego nasilenia
- Stosowanie technik relaksacyjnych (np. medytacja, joga, masaże, aromaterapia, rozluźnianie mięśni).
- Leczenie depresji i zaburzeń lękowych (które mogą nasilać przebieg choroby).
Unikanie silnych bodźców
- Unikanie intensywnego słońca.
- Unikanie zatłoczonych miejsc.
- Unikanie dużego hałasu.
- Unikanie intensywnych zapachów (np. przebywanie w pomieszczeniach świeżo malowanych, perfumeriach.
Postępowanie niefarmakologiczne podczas napadu migrenowego
- Położenie się w wygodnym miejscu w cichym i ciemnym pomieszczeniu (np. zamknąć i zasłonić okna, zgasić lampy – niweluje do objawy fotofobii, czyli światłowstrętu oraz fonofobii, czyli nadwrażliwości na dźwięk).
- Stosowanie ciepłych lub zimnych okładów na bolące okolice głowy.
- U niektórych pacjentów efekt łagodzący może przynieść ciepły, spokojny prysznic.
- Uciskanie bolących okolic głowy (np. skroni).
- Gdy występują wymioty w trakcie napadu – korzystny efekt może przynieść spożycie niewielkiej ilości napojów gazowanych lub z dodatkiem imbiru (ok. pół szklanki małymi porcjami w ciągu godziny, napój należy uprzednio odgazować).
Migrena – doraźne leczenie farmakologiczne
Wybór odpowiedniej farmakoterapii zależy przede wszystkim od stopnia nasilenia choroby, indywidualnych przeciwwskazań chorego do leków oraz możliwości finansowych pacjenta (wysoki koszt tryptanów).
Należy pamiętać, że każdy napad migrenowy powinien być energicznie leczony, gdyż uważa się, iż skuteczna terapia danego ataku zmniejsza ryzyko wystąpienia następnego. Niektórzy chorzy niesłusznie unikają przyjmowania leków przeciwbólowych w trakcie napadu, ponieważ obawiają się ich szkodliwości. Jest to błędne myślenie, naprawdę szkodliwe jest bowiem powstrzymywanie się od odpowiedniej farmakoterapii, nieprzerywanie napadu i „męczenie się” bólem, co skutkuje niepotrzebnym cierpieniem i pogłębieniem lęku przed kolejnym napadem (co może de facto wyzwolić kolejny incydent bólowy). Działania niepożądane leków ujawniają się właściwie tylko u tych chorych, którzy ich nadużywają.
Najczęstszymi grupami leków stosowanymi podczas ataków migreny są:
Leki przeciwmigrenowe
Ergotamina – lek nieselektywny, działający na różne receptory (kurczy również naczynia obwodowe i wieńcowe), powoduje stosunkowo dużo objawów ubocznych, dlatego nie jest obecnie preferowany w leczeniu doraźnym ataków migreny. Doustne formy leków nie nadają się do przerywania napadu, gdyż ich wchłanianie z przewodu pokarmowego jest zbyt wolne. Preparaty ergotaminy stosowane są głównie w leczeniu profilaktycznym.
Leki tryptanowe (tryptany) – są aktualnie najskuteczniejszymi lekami stosowanymi we wszystkich typach migreny (tzw. leki z wyboru). W Polsce dostępne są takie preparaty jak: sumitriptan, zolmitriptan czy razatriptan. Występują one w formie doustnej, donosowej, iniekcji podskórnych. Tryptany są wybiórczymi agonistami receptorów serotoninowych 5-HT1B/D i powodują zwężenia naczyń głowy, zwłaszcza nadmiernie rozszerzonych w czasie napadu migrenowego, blokują uwalnianie bólotwórczych transmiterów i hamują neurogenne zapalenie. Wg badań klinicznych przerywają aż 80% napadów migrenowych w ciągu 0,5-4 godz. Uważa się, że są one lekami bezpiecznymi (przez swoje działanie wybiórcze, tylko na niektóre receptory), istnieją jednak przeciwwskazania do ich stosowania (tj. choroba wieńcowa, niekontrolowane nadciśnienie tętnicze, choroby naczyń). Tryptany można podawać zarówno w migrenie łagodnej jak i ciężkiej, natomiast nie należy stosować ich w trakcie trwania aury migrenowej (podaje się je po ustąpieniu objawów neurologicznych).
Zwykłe leki przeciwbólowe
W napadach o lekkim nasileniu mogą być skuteczne leki rutynowo stosowane w zwykłych bólach głowy. Wykorzystuje się tutaj przeważnie niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. aspiryna, naproksen, ibuprofen, diklofenak) oraz paracetamol. Chory może stosować te preparaty bez recepty, aczkolwiek konsultacja z lekarzem powinna być wymagana, zwłaszcza, kiedy wystąpi napad migrenowy. Dostępne są formy doustne, doodbytnicze (czopki) oraz iniekcje podskórne leków.
Inne grupy leków stosowane w doraźnej terapii migreny
W zależności od objawów klinicznych ataku migreny chory wymaga poszerzenia leczenia o inne leki. Gdy w obrazie migreny występują nudności i/lub wymioty korzystne może być zastosowanie preparatów przeciwwymiotnych np. metoklopramidu czy chloropromazyny. Ponadto dobroczynny efekt u niektórych chorych daje zastosowanie leków uspokajających, które ułatwiają zaśnięcie oraz łagodzą dolegliwości bólowe (np. diazepam, hydroksyzyna czy lewopromazyna). Do leków pomocniczych zalicza się także preparaty zawierające kofeinę lub kodeinę (lek opioidowy, słabsza pochodna morfiny). W przerywaniu napadu migrenowego znalazły również swoje miejsce leki przeciwpadaczkowe – tj. kwas walproinowy.
W ciężkich migrenach oraz w stanie migrenowym wymagane bywa podanie choremu steroidów (doustnie lub w iniekcji), zwłaszcza jeśli istnieją przeciwwskazania do stosowania tryptanów.
Migrena – leczenie profilaktyczne
Farmakoterapię zapobiegającą wdraża się, gdy chory miewa częste, ciężkie i słabo reagujące na leczenie doraźne napady migrenowe. Kryteria włączenia leczenia profilaktycznego są indywidualne dla każdego pacjenta ze względu na różną wytrzymałość w radzeniu sobie z bólem. Najczęściej stosowanymi lekami są tutaj:
- agoniści receptora serotoninowego 5 – HT2 (np. pizotifen, iprazochrom),
- beta blokery (np. propranolol, metoprolol),
- blokery kanału wapniowego (np. werapamil),
- leki przeciwpadaczkowe (np. kwas walproinowy),
- toksyna botulinowa podawana do mięśni głowy i szyi (w trakcie badań klinicznych),
- leki przeciwdepresyjne (np. amitryptylina, mianseryna).
