Lęki nocne u dzieci i dorosłych – przyczyny, objawy, leczenie

Na czym polegają lęki nocne? Objawy lęków nocnych

Okres zasypiania, a następnie przechodzenia w poszczególne fazy snu, wiąże się z licznymi zmianami w przebiegu procesów fizjologicznych. Nocne lęki najczęściej pojawiają się we wczesnym dzieciństwie. U dzieci mechanizmy regulujące te procesy są szczególnie niedojrzałe, dochodzi u nich nierzadko do występowania nieprawidłowych zdarzeń.

Lęki nocne należą do jednej z kilkudziesięciu postaci opisanych do tej pory zaburzeń snu. Występują u około 3% dzieci, zwykle między 3. a 12. rokiem życia, najczęściej u 4-latków, z równą częstością u chłopców jak i u dziewczynek. Lęki w nocy objawiają się nagłym wybudzeniem dziecka z głębokiego snu, połączonym z krzykiem. Przez kilka minut dziecko pozostaje zdezorientowane i niespokojne, może wydawać się rodzicom „nieobecne” pomimo otwartych oczu.

Przeczytaj też: Nerwica lękowa – przyczyny, objawy, leczenie

Nie powinno się w takim przypadku na siłę wybudzać dziecka. Często po napadzie maluch długo płacze, może się nadmiernie pocić lub ma przyspieszony oddech, a dopiero po uspokojeniu sam znów zapada w sen. Wielu autorów opisuje epizody jako przeraźliwy krzyk, po którym dziecko siedzi na łóżku i nie ma z nim kontaktu. Paradoksalnie po napadzie lęku w nocy maluchy źle reagują na przytulanie i inne formy dotyku. Epizody lękowe podczas snu najczęściej pojawiają się w około 90 minut od zaśnięcia. Choć opisana scena wydaje się być niezwykle traumatyczna, to okazuje się, że dziecko zwykle nie przeżywa ataku w sposób świadomy. Młodzi pacjenci pytani rano o epizody napadu lęku zwykle ich nie pamiętali i nie odczuwali jakichkolwiek przykrych, negatywnych emocji.

Zobacz również: Drętwienie rąk podczas snu – co je powoduje?

Przyczyny lęków nocnych

Przyczyny lęków nocnych nie są jak dotąd jednoznacznie ustalone. Wskazuje się na rolę przebytych traumatycznych zdarzeń i stresów, gorączkę, zmęczenie, brak właściwej higieny snu oraz wpływ leków działających na ośrodkowy układ nerwowy. Prawdopodobną rolę odrywają także czynniki genetyczne.

Rodzice z reguły są bardzo zaniepokojeni po wystąpieniu ataku lęku u dziecka w czasie snu i szybko zgłaszają się po pomoc. Podstawowa rolą lekarza rozpoznającego u dziecka napady lęków nocnych jest uspokojenie rodziców. To oni bowiem jak wspomnieliśmy odczuwają konsekwencje przerażających często napadów, a samo dziecko ich sobie nie uświadamia. Tego typu zaburzenia nie zagrażają w żaden sposób życiu ani zdrowiu dziecka i należą do chorób ustępujących samoistnie z wiekiem.

Przeczytaj też: Rodzaje leków na nerwicę

Leczenie lęków nocnych

Wykazano, że celowe są zabiegi wydłużania okresu snu nocnego oraz planowanie drzemki w dzień, trwającej co najmniej 20-30 minut. Powoduje to zmniejszenie częstości napadów. Ważne jest także zapewnienie maluchowi odpowiedniego poczucia bezpieczeństwa, wsparcia oraz unikania wszelkich czynników, które mogą dziecko przestraszyć. Warto kontrolować, jakie bajki i programy telewizyjne ogląda oraz gdzie i z kim się bawi.

W przypadku gdy dziecko jest narażone na stresy, wskazane jest stosowanie technik relaksacyjnych lub praca z psychologiem. Ponadto konieczna jest wspomniana wcześniej prawidłowa higiena snu, polegająca na stałych godzinach kładzenia się do łózka i wstawania oraz zapewnieniu całkowitego spokoju w nocy. Leczenie farmakologiczne należy do ostateczności i wprowadza się je w wyjątkowo ciężkich postaciach choroby, również dlatego, że stosowane leki wiążą się z ryzykiem uzależnienia.

Zobacz też: Czym są napady lęku?

Lęk nocny czy padaczka?

Podstawową jednostką chorobową, jaką należy wykluczyć przed rozpoznaniem lęków nocnych, jest padaczka. Ruchy ciała w napadach lęku są złożone, natomiast w napadzie padaczki mają charakter stereotypowy, powtarzalny, przypominają często typowe drgawki. Ponadto w przeciwieństwie do napadu lęku, zdarzają się kilka raz w ciągu jednej nocy i zwykle nie trwają dłużej niż 2 minuty. Mogą towarzyszyć im przygryzienie języka czy mimowolne oddanie moczu lub kału.

W celu odróżnienia obu jednostek chorobowych wykonuje się badania diagnostyczne, takie jak EEG oraz przeprowadza szczegółowy wywiad. Całonocne badanie polisomnograficzne z reguły nie jest konieczne, chyba że napady lęków w nocy mają nietypowy przebieg. Inną jednostką chorobową, przypominającą napady lęków nocnych, są koszmary senne. W ich przebiegu występują jednak złożone, często traumatyczne marzenia senne, których treść jest pamiętana po przebudzeniu. Nierzadko są elementem tak zwanego zespołu stresu pourazowego.

To też może Cię zainteresować: Hipnagogia, objawy hipnagogiczne – czym są?

Lęki nocne u dorosłych

Zdarza się w rzadkich przypadkach, że choroba występuje u osób dorosłych. Często bywa nierozpoznana, albo mylnie klasyfikowana jako nocne napady paniki. Różnica między tymi dwiema jednostkami chorobowymi polega głównie na tym, czy pacjent je sobie uświadamia.

Lęk paniczny poprzedzony jest pełnym wybudzeniem pacjenta, który następnie w sposób świadomy przeżywa napad i pamięta go rano. W przypadku lęków nocnych zdarzenie pokryte jest niepamięcią i nie występuje wcześniejsze wybudzanie ze snu. U dorosłych u podłoża choroby zwykle leżą traumatyczne przeżycia lub zaburzenia związane z dojrzewaniem płciowym.