Agnozja – co to jest? Rodzaje, przyczyny, leczenie

Co to jest agnozja?

Agnozja (z greckiego: nieświadomość, nieznajomość) to zaburzenie, w którym występują trudności z rozpoznawaniem bodźców i które nie jest związane z uszkodzeniem bądź nieprawidłową pracą narządów zmysłów. Agnozja jest zatem wynikiem nieprawidłowości neurologicznych – wynika ona z uszkodzenia określonych struktur mózgu bądź nacisku na nie.

Czytaj również: Stłuczenie mózgu – objawy, leczenie, powikłania

Rodzaje agnozji

Istnieją różne rodzaje agnozji. To, który jej typ wystąpi u danego pacjenta, zależy od lokalizacji uszkodzenia mózgu. Warto dodać, że najczęściej występuje agnozja wzrokowa, nieco rzadziej są natomiast diagnozowane przypadki agnozji słuchowej bądź czuciowej.

Agnozja wzrokowa

Agnozja wzrokowa to niezdolność rozpoznawania widzianych obiektów. Istnieje kilka typów tego zaburzenia:

• Agnozja barw

Niemożność rozpoznawania barw zazwyczaj jest efektem uszkodzenia brzuszno-środkowej części lewego płata potylicznego. Pacjent prawidłowo widzi kolory, ale nie jest w stanie ich rozpoznać. Należy jednak odróżnić to zaburzenie od anomii, czyli od trudności w samym nazwaniu barwy.

• Agnozja twarzy (prozopagnozja)

W tym przypadku chory nie rozpoznaje twarzy. Dotyczy to zarówno twarzy innych osób, jak i swojej własnej. Podłożem występowania tego typu agnozji jest zazwyczaj uszkodzenie dolnej okolicy skroniowo-potylicznej w prawej półkuli mózgu albo obustronnie.

• Agnozja przestrzenna

Agnozja przestrzenna to niezdolność odnalezienia drogi mimo znajomości otoczenia. Chory może mieć kłopot nie tylko z powrotem do domu, ale również ze sprawnym poruszaniem się we własnym mieszkaniu.

• Agnozja przedmiotów

O tego typu agnozji mówi się w przypadku, gdy chory nie rozpoznaje poszczególnych cech przedmiotów, dodatkowo zazwyczaj ma on problem z rozpoznaniem rysunków.

Agnozja czuciowa

Agnozja czuciowa, czyli astereognozja, to niezdolność rozpoznawania przedmiotów za pomocą dotyku. Co bardzo ważne, pacjent może bez problemu rozpoznać daną rzecz, używając innych zmysłów. Dla przykładu, rozpoznanie okularów albo ołówka tylko za pomocą dotyku będzie dla danej osoby nieosiągalne, ale nazwie ona przedmiot od razu, gdy tylko na niego spojrzy. W takim przypadku uszkodzenie znajduje się w przeciwstronnym płacie ciemieniowym.

Agnozja słuchowa

Agnozja słuchowa to niezdolność rozpoznania bodźców słuchowych – dźwięków muzycznych, tonów czy, niestety, również mowy. Tego typu zaburzenie jest typowe dla uszkodzenia skroniowych płatów mózgu.

Agnozja ciała

Agnozja ciała to inaczej asomatognozja. Chory ma trudności w rozpoznawaniu części własnego ciała oraz jego stron. Wyróżnić można tutaj agnozję palców (ograniczenie umiejętności wskazania konkretnych palców u nogi czy ręki), a także anozognozję, czyli niezdolność rozpoznawania własnych stanów chorobowych. Pacjenci cierpiący na anozognozję mogą utrzymywać na przykład, że mogą w pełni poruszać niedowładną kończyną i że pod tym względem nie różnią się od innych ludzi. Jeśli natomiast widzą, że ich sprawność jest ograniczona, przypisują to np. zmęczeniu.

Ciekawą odmianą agnozji, niewchodzącą w zakres żadnej z czterech wymienionych, jest agnozja symultaniczna. W jej przebiegu pojawiają się trudności z uchwyceniem sensu całej sytuacji pomimo zachowanej zdolności rozpoznawania szczegółów. U pacjentów cierpiących na tego typu zaburzenia najczęściej diagnozuje się obustronne uszkodzenie okolicy ciemieniowej lub ciemieniowo-potylicznej. Mniej wyraźne symptomy występują przy uszkodzeniu lewego płata potylicznego.

Czytaj również: Refleksologia – co to jest? Refleksologia twarzy, dłoni, stóp

Przyczyny agnozji

Przyczyny agnozji zazwyczaj są bardzo poważne – to np. guz mózgu, wylew, udar niedokrwienny, niedotlenienie, zatrucie czy choroby, w przebiegu których dochodzi do uszkodzenia organu (np. zakażenia ośrodkowego układu nerwowego). Oczywiście do wystąpienia zaburzenia może dojść również w konsekwencji przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego w obrębie mózgu.

Biorąc pod uwagę fakt, z jak poważnych przyczyn wywodzą się agnozje, w przypadku zaobserwowania ich objawów należy bezzwłocznie udać się do lekarza.

Czytaj również: Zaniki pamięci – jakie są przyczyny, co to oznacza, jak można leczyć?

Leczenie agnozji

Sposób leczenia agnozji jest uzależniony od przyczyny jej wystąpienia. Jeśli trudności w rozpoznawaniu są efektem udaru, można wdrożyć jedynie leczenie objawowe, czyli na przykład rozpocząć suplementację oraz terapię logopedyczną.

W niektórych przypadkach, gdy przyczyną występowania nieprawidłowości jest rosnący guz, objawy mogą wycofać się na skutek radioterapii lub operacji. Dochodzi wówczas do zlikwidowania ucisku na poszczególne części mózgu oraz zredukowania obrzęku.

Agnozja a apraksja, aleksja i agrafia – różnice

Do kręgu zaburzeń poznawczych związanych z rozpoznawaniem należą również apraksja, aleksja i agrafia. Czym dokładnie różnią się od agnozji?

Apraksja dotyczy osób, które mają problem z wykonaniem celowych, planowanych czynności, przy czym u pacjentów tych nie występują niedowłady, zaburzenia czucia czy uwagi. Należy zauważyć, że dolegliwości nie występują u chorego, gdy podejmuje on działania spontaniczne. Podobnie jak w przypadku agnozji, tak i tutaj występują różne rodzaje zaburzenia.

Aleksja zwana jest ślepotą słów. To zaburzenie, które objawia się częściową lub całkowitą niezdolnością rozpoznawania słowa pisanego przy braku nieprawidłowości ze strony układu wzrokowego. Ze słowem pisanym związana jest również agrafia – w tym przypadku chory traci umiejętność pisania.

Czytaj również: Demencja starcza – co to? Przyczyny, objawy, leczenie otępienia starczego