Czym jest efekt Dunninga-Krugera?
Efekt Dunninga-Krugera to błąd poznawczy, który sprawia, że osoby z ograniczoną wiedzą w danej dziedzinie wyraźnie przeceniają swoje kompetencje i umiejętności. Nie mają oporów przed jednoznacznymi osądami, mimo że ich przekonanie o własnej słuszności zwykle stoi w sprzeczności z rzeczywistością.
Osoby prezentujące efekt Dunninga-Krugera bywają nadmiernie pewne siebie i niechętne do dostrzegania błędów w swoim rozumowaniu, mają tendencję do przeceniania swoich umiejętności w jakiejś dziedzinie życia.
Bywa to źródłem konfliktów zarówno na gruncie zawodowym, jak i prywatnym.
Przeczytaj również:
Niska samoocena – objawy, przyczyny, skutki, leczenie
Co cechuje pozornego eksperta?
Stanowczość w wypowiadaniu się na różne tematy.
Argumentacja oparta jedynie na powierzchownej wiedzy.
Bagatelizowanie kontrargumentów, które obalają przyjęte poglądy.
Trudność w prowadzeniu rzeczowej dyskusji, brak otwartości na inne perspektywy.
Nieznoszący sprzeciwu ton wypowiedzi.
Niezdolność do kompromisu.
Brak chęci do poszerzania wiedzy i kompetencji.
Lekceważenie ludzi o odmiennych poglądach.
Efekt Krugera-Dunninga – historia badania
Opisywany efekt swą nazwę zawdzięcza Justinowi Krugerowi i Davidowi Dunningowi z Uniwersytetu Cornella. Bazując na wcześniejszych badaniach sugerujących, że w przypadku wielu codziennych umiejętności niższy zasób wiedzy koreluje z zawyżoną pewnością siebie, sformułowali hipotezę, że osoby o ubogim poziomie kompetencji:
nie zdają sobie sprawy z własnych braków,
nie są w stanie trafnie ocenić własnych umiejętności w danej dziedzinie,
mają trudność z oceną kompetencji innych,
zaczynają dostrzegać swój niski poziom umiejętności i własne braki dopiero po zdobyciu pewnego doświadczenia.
Aby to zweryfikować, naukowcy przeprowadzili badania wśród studentów uczestniczących w zajęciach z psychologii. W serii eksperymentów oceniano, jak studenci postrzegają swoje zdolności: logicznego myślenia, znajomość gramatyki i poczucie humoru. Po wykonaniu testów uczestnicy zostali poproszeni o ocenę własnych wyników.
Osoby kompetentne zazwyczaj oceniały się zgodnie z rzeczywistością (lub zaniżały wyniki), podczas gdy osoby mniej zdolne wyraźnie przeceniały swoje osiągnięcia.
Po podsumowaniu badania okazało się, że choć realne rezultaty najsłabszych uczestników plasowały ich w 12. percentylu, to oni sami szacowali, że się znajdują na poziomie 62. percentyla.
Przeczytaj również:
Syndrom fałszywych wspomnień – na czym polega, jak się objawia, czy można go leczyć?
Efekt Dunninga-Krugera – jak go rozpoznać?
Osoby przejawiające zachowania opisane przez Dunninga i Krugera bardzo często swoje opinie wyrażają tonem nieznoszącym sprzeciwu, używając zwrotów typu: „zawsze”, „z pewnością”, „nigdy”. W łatwy sposób przedstawiają zawiłe kwestie, co znajduje uznanie odbiorców: chętniej ufają „znawcom”, którzy mają pewność niż rzeczywistym ekspertom – często ostrożniejszym i mniej kategorycznym, co bywa mylnie odbierane jako brak kompetencji. „Specjaliści” (osoby niekompetentne) zyskują popularność w przestrzeni publicznej, ponieważ mówią prostym językiem. Ich wypowiedzi wydają się przystępne i przekonujące – mimo braku oparcia w faktach.
Efekt Dunninga-Krugera w miejscu pracy
Efekt Dunninga-Krugera wpływa na funkcjonowania zespołów, podejmowanie decyzji i zarządzanie. Niezwykle często przejawia się w środowisku pracy i może mieć więc realne konsekwencje.
Osoby o niskich kompetencjach często nie zdają sobie sprawy z własnych braków i z dużą pewnością siebie podejmują się zadań, do których wykonania nie mają potrzebnych umiejętności.
Często osoby o niskich umiejętnościach na siłę forsują swoje nierealne pomysły, a także ignorują konstruktywną krytykę. Z perspektywy zespołu może to prowadzić do konfliktów, błędów, a nawet spowolnienia pracy.
Z drugiej strony – naprawdę kompetentni pracownicy, osoby wysoko wykwalifikowane często zaniżają ocenę swoich umiejętności, nie zabierają głosu na spotkaniach, nie zgłaszają się do awansów lub zadań wymagających większej odpowiedzialności. To zjawisko może skutkować niedocenieniem talentów, niewykorzystaniem potencjału i utratą motywacji.
Dlatego tak ważna jest rola dobrego lidera, który potrafi trafnie rozpoznawać rzeczywiste kompetencje i udzielać rzetelnej informacji zwrotnej.
Przeczytaj również:
Mitomania – kłamstwo patologiczne – czym jest i jak się je leczy?
Czy można przeciwdziałać efektowi Dunninga-Krugera?
Tak, można. Podstawą jest edukacja. Każdy może być podatny na efekt Dunninga-Krugera – przynajmniej w niektórych dziedzinach – dlatego warto:
stale się dokształcać,
uczyć się od innych,
umieć weryfikować źródła informacji,
otwierać się na konstruktywną krytykę,
analizować różne perspektywy.
Gdzie najczęściej spotykamy się z efektem Dunninga-Krugera?
Z osobami przejawiającymi nadmierną pewność siebie w stosunku do kompetencji można się spotkać można w wielu dziedzinach. Do najczęstszych przejawów tego zachowania należą:
Nadmierna pewność siebie u początkujących kierowców – często ignorują przepisy, jeżdżą zbyt szybko i brawurowo, nieumiejętnie oceniają sytuacje drogowe, nie zdając sobie sprawy z własnych braków. Tymczasem doświadczeni kierowcy częściej są ostrożni, świadomi ryzyka i własnych ograniczeń.
Edukacja – uczniowie czy studenci, którzy nie zrozumieli w całości zadanego materiału, przed sprawdzianami czują się pewnie, bo „wydaje im się, że wszystko wiedzą”. Wychodząc z testu, często kwitują go słowami „łatwizna”, „świetnie mi poszło”. Natomiast uczniowie dobrze przygotowani zazwyczaj się stresują, bo są świadomi złożoności tematu i własnych ewentualnych luk. Po zakończonym egzaminie często są niepewni jego wyniku.
Internetowi eksperci – w Internecie często można spotkać osoby stanowczo wypowiadające się na skomplikowane tematy (np.: szczepienia, zmiany klimatu, polityka), mimo że ich wiedza jest powierzchowna. Zyskują tym popularność – zwykle znacznie większą niż prawdziwi eksperci, którzy formułują opinie ostrożnie i z zastrzeżeniami – właśnie dlatego, że są świadomi złożoności problemu.
