Krew pępowinowa – czy naprawdę jest tak bezcenna?

Krew pępowinowa – czym jest?

Krew pępowinowa to krew znajdująca się w pępowinie i łożysku po narodzinach i odpępnieniu noworodka. Jest cennym źródłem komórek macierzystych, które jeszcze nie tak dawno po każdym porodzie były utylizowane razem z pępowiną i łożyskiem. Z roku na rok coraz więcej rodziców decyduje się na pobranie krwi pępowinowej i pozyskanie z niej komórek macierzystych.

Komórki macierzyste – dlaczego są tak ważne?

Komórki macierzyste to pierwotne komórki organizmu posiadające zdolność do namnażania się, nieograniczonej ilości podziałów i przekształcania się w wyspecjalizowane komórki. To właśnie zdolność do samoodnawiania wyróżnia je spośród innych komórek budujących ludzki organizm.

Komórki macierzyste nie posiadają żadnych funkcji, jednak mają zdolność różnicowania się w komórki danego typu, np. krwi. Znajdują się we krwi pępowinowej, w sznurze pępowinowym oraz w szpiku kostnym.

Początkowo komórki macierzyste pozyskiwano jedynie ze szpiku kostnego lub krwi obwodowej osób dorosłych. Obecnie wiadomo, że znajdują się także w krwi pępowinowej, co z medycznego punktu widzenia jest niezwykle cenną wiedzą.

Komórki macierzyste wykorzystywane są w leczeniu wielu chorób zagrażających życiu, np. białaczki czy anemii sierpowatej, będącej genetyczną chorobą krwi. Komórki pobrane z krwi pępowinowej, podobnie jak te ze szpiku, mogą zostać przeszczepione w celu odbudowy układu odpornościowego i krwiotwórczego.

Innymi chorobami, w leczeniu których można wykorzystać cenne komórki macierzyste, są: talasemie, anemia aplastyczna, zaburzenia metaboliczne czy niedobory odporności.

Zdaniem naukowców komórki macierzyste są przyszłością medycyny regeneracyjnej. Dzięki trwającym nieustannie badaniom naukowym specjaliści wciąż odkrywają coraz więcej schorzeń i chorób, które można leczyć wykorzystując komórki macierzyste, znajdujące się we krwi pępowinowej. Komórki z krwi pępowinowej mają przewagę nad komórkami szpiku, a tym samym coraz częściej wykorzystywane są w sytuacjach ratujących życie pacjenta.

Jak wygląda pobranie krwi pępowinowej?

Pobranie krwi pępowinowej jest prostym, bezpiecznym i szybkim procesem, który trwa około 10 minut. To nieinwazyjny zabieg, który najczęściej wykonuje się po urodzeniu dziecka, odcięciu pępowiny i urodzeniu łożyska. Procedura nie stwarza żadnego zagrożenia dla matki ani noworodka.

Krew pępowinową, za pomocą specjalnego zestawu do pobrania krwi pępowinowej, dostarczonego do szpitala przez rodziców, pobiera przeszkolona położna. Po urodzeniu dziecka i przecięciu pępowiny położna ma kilka minut na pobranie krwi pępowinowej. Od momentu przecięcia pępowiny w porodzie fizjologicznym, jak i wydobycia łożyska podczas cięcia cesarskiego, wykwalifikowana położna ma chwilę na pobranie krwi pępowinowej (około 100 ml) do specjalnie przygotowanego zestawu. Jednocześnie podczas pobierania krew jest mieszana ze środkiem przeciwzakrzepowym.

Badania wskakują, że objętość krwi pępowinowej pobranej przy porodzie fizjologicznym oraz przez cięcie cesarskie jest porównywalna. Aby skrócić czas pobierania krwi z żyły pępowinowej, igła w zestawie ma dużą średnicę. W zestawie znajduje się również igła i strzykawka do pobrania krwi od matki nowo narodzonego dziecka, która jest niezbędna do wykonania badań serologicznych. Następnie położna wypełnia dokumentację medyczną znajdującą się w zestawie, dotyczącą pobierania krwi pępowinowej oraz pakuje zestaw. Następnie krew zostaje odebrana ze szpitala i przetransportowana do laboratorium banku komórek macierzystych przez specjalną firmę kurierską, gdzie zostaje zamrożona w ciekłym azocie w temperaturze -196°C.

Ile czasu trwa przechowywanie krwi pępowinowej w banku? Krew może być przechowywana nawet około 50 lat.

Pobranie komórek macierzystych nie ma wpływu na przebieg porodu. Jednak w przypadku komplikacji, np. zatrzymania akcji serca, krwotoku czy rzucawki, pobranie wystarczającej ilości krwi pępowinowej może okazać się niemożliwe.

Kto może skorzystać z komórek macierzystych?

Krew pępowinowa może być przechowywana w publicznych lub prywatnych bankach krwi pępowinowej.

Z materiału przekazanego do komercyjnego banku możesz skorzystać w każdej chwili. Gdy sam oddasz krew pępowinową do banku publicznego, tracisz do niej wszystkie prawa. Z komórek macierzystych przechowywanych w banku publicznym może skorzystać każda osoba potrzebująca przeszczepu. Zarówno pobranie, jak i przechowanie materiału w banku publicznym nie wiąże się z żadnymi kosztami.

Ile kosztuje przechowywanie krwi pępowinowej? Opłaty w banku komercyjnym uzależnione są od rodzaju deponowanego materiału, a także długości jego przechowywania. Za pobranie krwi i pierwszy rok przechowania komórek macierzystych należy zapłacić około 3 – 5 tys. złotych. W kolejnych latach opłaca się miesięczny abonament, który wynosi około 50 – 70 złotych.

Publiczne banki krwi pępowinowej

Krew przechowywana w publicznych bankach krwi pępowinowej jest wykorzystywana na potrzeby wszystkich potrzebujących, a nie do dyspozycji konkretnego dziecka. Krew ta może być wykorzystana do przeszczepu dla osoby niespokrewnionej lub do przeszczepu, np. dla siostry lub brata.

Pobranie oraz zdeponowanie krwi jest bezpłatne, natomiast (jak wspomnieliśmy) rodzice, którzy oddają krew pępowinową do banku publicznego, zrzekają się do niej praw. Celem jest zwiększenie zasobów oraz wykorzystywanie krwi pępowinowej do przeszczepień w Polsce, tak jak w Stanach Zjednoczonych czy krajach Europy Zachodniej. Rodzice, którzy są zainteresowani możliwością bezpłatnego pobrania oraz zdeponowania krwi pępowinowej w banku publicznym, powinni zostawić swoje dane kontaktowe na stronie internetowej banku, a specjalista z banku się z nimi skontaktuje.

Prywatne bankowanie krwi pępowinowej

Komercyjne banki krwi pępowinowej przechowują krew pępowinową za pobraniem odpowiedniej opłaty. Podpisywana jest również umowa pomiędzy rodzicami a bankiem, w której zawarte jest, iż krew zdeponowana w banku jest tylko i wyłącznie własnością dziecka.

Przeniesienie krwi pępowinowej z jednego banku do drugiego

Istnieje również możliwość przeniesienia zdeponowanej krwi pępowinowej do innego banku. Rodzice, którzy chcą zmienić bank, w którym będzie zdeponowana krew pępowinowa ich dziecka, powinni skontaktować się z bankiem, do którego chcą przenieść depozyt.

Bank przekazuje rodzicom wykaz niezbędnych dokumentów:

• certyfikat potwierdzający przechowywanie krwi pępowinowej w banku,
• kserokopię dowodów osobistych rodziców dziecka,
• pisemną informację od rodziców dziecka, upoważniającą pracowników banku do odebrania ze wskazanego banku krwi pępowinowej.

Rodzice powinni wypowiedzieć umowę z ich dotychczasowym bankiem, jasno opisując swoją decyzję o dalszym postępowaniu z depozytem. Po dokonaniu wszelkich formalności pomiędzy bankami, krew pępowinowa jest transportowana do banku wybranego przez rodziców. Najczęściej to bank, do którego przenoszony jest depozyt, zajmuje się jego bezpiecznym transportem, mającym na celu zachowanie stałej temperatury przechowywania. Po przywiezieniu do banku krew pępowinowa zostaje oznaczona, a rodzice dostają informację o zakończeniu postępowania przeniesienia depozytu oraz certyfikat przechowywania krwi pępowinowej w nowym, wybranym przez nich banku.

Komórki macierzyste – lek na wszystko?

Komórki macierzyste wykorzystywane są w leczeniu wielu chorób, jednak warto podkreślić, że póki co nie są lekiem na wszystko. Wbrew temu, co sądzą niektórzy, komórki te nie znajdują zastosowania w leczeniu wszystkich nowotworów, a tylko pewnej ich części. Materiału z krwi pępowinowej nie wykorzystuje się tak często, jak mogłoby się wydawać.

Niektórzy mrożenie komórek macierzystych traktują jak wyjście awaryjne z trudnej sytuacji – jako gwarancję na wyleczenie choroby. Prawdą jest, że zamrożony materiał może okazać się bardzo przydatny w przypadku zachorowania, ale trzeba mieć na uwadze, że nie w każdej sytuacji komórki macierzyste mogą okazać się pomocne. Opinie specjalistów, naukowców i lekarzy nie są jednoznaczne, a bankowanie komórek macierzystych wciąż budzi wiele kontrowersji.

Krew pępowinowa a szpik kostny

Krew pępowinowa, tak jak szpik kostny, jest źródłem komórek macierzystych wykorzystywanych w transplantologii czy medycynie regeneracyjnej. Proces pobierania krwi pępowinowej jest szybki, bezbolesny i nie sprawia żadnego zagrożenia dla życia czy zdrowia matki i dziecka. Krew pępowinową można pobrać tylko podczas porodu, jednak zdolność namnażania komórek macierzystych w porównaniu do tych ze szpiku kostnego jest większa.

Z kolei szpik kostny, będący kiedyś najpopularniejszym źródłem komórek macierzystych, może zostać pobrany od każdego dawcy. Jednak sam proces wymaga hospitalizacji, znieczulenia ogólnego i jest o wiele bardziej inwazyjny.

Pobranie komórek z łożyska i sznura pępowinowy

Podczas porodu można pobrać nie tylko krew pępowinową, z której zostaną pozyskane komórki macierzyste. Ze sznura pępowinowego oraz łożyska można pobrać tkankowe komórki macierzyste, czyli tzw. mezenchymalne komórki macierzyste (MSCs), które mogą przekształcić się w tkankę kostną, chrzęstną lub nerwową.

Pozyskanie sznura pępowinowego jest niezwykle proste. Położna odcina około 15 cm sznura pępowinowego i umieszcza go w specjalnym pojemniku. Z kolei do drugiego pojemnika chowane jest łożysko. W laboratorium specjaliści preparują i zamrażają tkanki pępowiny i łożyska.

współpraca: położna Małgorzata Łęgosz