Zapalenie zatok sitowych – jak się objawia? Jak leczyć chore zatoki?

Czym są zatoki przynosowe i jakie pełnią funkcje?

Zatoki przynosowe są powietrznymi przestrzeniami umiejscowionymi w kościach twarzoczaszki. ich rozwój rozpoczyna się jeszcze w okresie płodowym, jednak w pełni wykształcają się dopiero po zakończeniu okresu dojrzewania, około 20. roku życia. Funkcja zatok nie jest do końca poznana. Podejrzewa są się, że zatoki przynosowe odpowiedzialne są za:

• ochronę czaszki przed urazami;
• ogrzewanie i nawilżanie wdychanego powietrza;
• redukcję masy czaszki;
• termoizolację oczodołu oraz podstawy czaszki;
• prawidłową fonację;
• węch.

Do grupy zatok przynosowych zalicza się zatoki czołowe, szczękowe, klinowe oraz zatoki sitowe. Te ostatnie, określane także jako komórki sitowe, położone są szczególnie głęboko, a rozwijające się w ich obrębie stany zapalne narażają chorego na groźne powikłania.

Zobacz też: Opuchlizna od zęba – jakie są przyczyny?

Jak rozpoznać chore zatoki?

Zapalenia zatok, w tym zapalenie zatok sitowych, w zależności od czasu utrzymywania się objawów dzielimy na ostre, podostre i przewlekłe. W ostrym zapaleniu zatok objawy trwają do 4 tygodni, w postaci podostrej od 4 do 12 tygodni. Przewlekłe zapalenie zatok jest rozpoznawane, jeśli objawy utrzymują się ponad 12 tygodni. Ponadto, jeśli symptomy trwają do około tygodnia, najpewniej mamy do czynienia z wirusowym zapaleniem zatok. W przypadku przedłużających się objawów doszło zapewne do zakażenia bakteryjnego (podejrzewamy je także, jeśli po kilkudniowym okresie ostrych dolegliwości nastąpiło ich złagodzenie, a następnie ponowne zaostrzenie). Rzadziej występuje izolowane zapalenie zatoki. Najczęściej procesem chorobowym objęte są wszystkie zatoki przynosowe.

Najbardziej powszechne objawy zapalenia zatok przynosowych to:

• ból głowy zwłaszcza przy uciśnięciu okolicy zatok oraz przy pochylaniu głowy (określany jako ból zatok)
• gorączka;
• nieżyt nosa, oddychanie przez usta, tzw. mówienie przez nos;
• uczucie zatkanego nosa, ropna wydzielina z jamy nosowej.

Jakie są przyczyny zapalenia zatok sitowych?

Przyczyny zapalenia zatok sitowych pokrywają się z etiologią stanów zapalnych pozostałych zatok. Najczęściej stany chorobowe są konsekwencją zakażeń wirusowych, rzadziej bakteryjnych. Może również dojść do przejścia infekcji wirusowej w bakteryjną. Zakażenie przenosi się głównie przez błonę śluzową jamy nosowej na błonę śluzową zatok. Wdychane powietrze zawiera liczne drobnoustroje, które dostają się wpierw do jamy nosowej, a następnie do zatok przynosowych.

Aby zapobiec zakażeniu nabłonek zatok jest pokryty specjalnymi rzęskami, które są odpowiedzialne za usuwanie niepożądanych elementów. Kiedy jednak to się nie udaje, ryzyko rozwoju zapalenia zatok zwiększa się. Rzadziej może dochodzić do powstania stanu chorobowego drogą krwiopochodną. Niekiedy zdarza się również zapalenie zatok od zęba.

Jakie są objawy zapalenia zatok sitowych?

Zapalenie zatok sitowych dotyka częściej dzieci niż osoby dorosłe. U najmłodszych pacjentów ma też gwałtowniejszy przebieg. Objawy towarzyszące często pokrywają się z wyżej wymienionymi. Ze względu na umiejscowienie zatok sitowych w czaszce mogą pojawić się bardziej charakterystyczne symptomy, tj.:

• obrzęk w przyśrodkowym kącie oczodołu;
• łzawienie;
• obrzęk policzka;
• ból nasady nosa;
• ból „za oczami”.

Rozpoznanie zapalenia zatok często opiera się jedynie o wywiad lekarski, jednak lekarz może pogłębić diagnostykę o badania dodatkowe. W badaniach laboratoryjnych może występować podwyższona ilość leukocytów, zwiększony wskaźnik OB. Z badań obrazowych pomocna okazać się może tomografia komputerowa głowy.

Jak leczyć zatoki?

Leczenie zatok najczęściej jest zachowawcze. Celem jest udrożnienie przewodów nosowych, redukcja obrzęku. Często w przypadku podejrzenia etiologii bakteryjnej konieczne jest zastosowanie antybiotyku na zatoki. Niekiedy włączane jest również leczenie uzupełniające lekami obkurczającymi błonę śluzową nosa oraz zatok.

Ulgę choremu przynosi także stosowanie doustnych leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, a także stosowanie hipertonicznych sprayów donosowych. Warto zastosować także domowe sposoby na zatoki. Przydatne jest np. wykonywanie inhalacji zatok z rumianku, tymianku lub mięty.

W przypadku przewlekłych zapaleń zatok niezbędne może okazać się operacyjne przywrócenie drożności (endoskopowe operacje zatok) lub korekcja skrzywionej przegrody nosowej.